Khi kiểm tra tổn thất của xe tăng Nga trong cuộc xung đột Ukraine, các nhà phân tích phát hiện một điều bất thường. Hầu như không có mấy xe tăng T-90A hiện đại nào bị phá hủy, điều cho thấy loại xe tăng này dường như chưa hề được triển khai rộng rãi ở Ukraine.
Vậy chuyện gì đã xảy ra với mẫu xe tăng này của Nga? Chúng đang ở đâu? Liệu có tồn tại hay không?
Có cũ, có mới
Theo Forbes, kể từ Chiến tranh Lạnh, Nga đã gặp khó khăn về kinh phí trong việc hoàn thiện đội xe tăng hiện đại. Lực lượng thiết giáp nước này đa phần là các mẫu cũ, chỉ được hiện đại hóa một phần, bên cạnh một lực lượng nhỏ tinh nhuệ gồm các xe tăng hiện đại như T-90A.
"Nga lẽ ra phải có nhiều T-90", nhà phân tích Richard Vereker nói với Forbes. "Phải có 120 chiếc T-90 nguyên bản và 369 chiếc T-90A nguyên bản cùng các biến thể khác. Nhưng chỉ có 34 chiếc T-90A chịu tổn thất và có 3 chiếc trong số đó được ghi nhận sau tháng 3/2023. Vậy những chiếc còn lại ở đâu?".
Hiện đại hóa một thuật ngữ tương đối; T-90A được chế tạo từ năm 2004 đến năm 2011, vì vậy một số chiếc thực ra đã có tuổi đời vài thập kỷ. Tuy nhiên, chúng vẫn là cải tiến rõ rệt so với T-80 và T-72 cũ hơn - cũng như T-62 và thậm chí cả T-55. Nhưng các ghi nhận cho thấy Nga vẫn đang sử dụng các loại xe tăng cũ nói trên trong chiến đấu.
Xe tăng T-90A của Nga không xuất hiện nhiều ở Ukraine.
Vereker đối chiếu số lượng T-90A với T-80U của Nga - dòng xe tăng chiếm phần lớn trong lực lượng ban đầu – với hơn 50% bị tiêu diệt. Kết quả cho thấy không có tỷ lệ T-90A tương ứng chịu tổn thất.
Chắc chắn lý do không phải vì đây là vũ khí bất khả xâm phạm. T-90A không hẳn là loại xe tăng hiện đại nhất đang được sử dụng – vinh dự đó thuộc về phiên bản nâng cấp, T-90M.
T-90M thường xuyên bị hạ gục bởi pháo binh, tên lửa và thậm chí cả máy bay không người lái cảm tử. Ít hơn 200 chiếc T-90M đã được chế tạo và khoảng 49 chiếc được cho là đã tổn thất ở Ukraine, tương ứng với 25%. T-90A được bảo vệ kém hơn nhưng lại chỉ có khoảng 7% được cho là đã bị hạ gục.
Bí ẩn xe tăng mất tích
Dựa vào các số liệu, chuyên gia Vereker nhìn thấy sự bất thường: "50 chiếc T-90 nguyên bản được biết là đang ở trong kho lưu trữ. Nhưng ngay cả khi lấy những ước tính tốt nhất và tính đến tất cả các phương tiện tổn hại, vẫn còn thiếu 217 chiếc T-90A".
Vereker đã tìm kiếm câu trả lời bằng cuộc thăm dò trên Twitter. Gần 1300 độc giả đã đưa ra câu trả lời về vấn đề này.
14% cho rằng những chiếc T-90A mất tích cũng đang được cất giữ cùng với 50 chiếc đã được biết. Lý do vì sao phải cất giữ thì chỉ có Moscow nắm rõ.
Đây có thể là kế hoạch dài hạn nhằm duy trì lực lượng xe tăng hiện đại sau khi cuộc xung đột kết thúc. Hoặc T-90A có thể được cất giữ vì chúng chưa sẵn sàng chiến đấu.
17,8% cho rằng xe tăng đang bảo vệ Moscow. Chúng có thể là lực lượng dự bị khẩn cấp trong trường hợp phải bảo vệ lãnh thổ trước các cuộc tấn công bất ngờ.
Ukraine đã phá hủy nhiều xe tăng Nga, nhưng cho đến nay rất ít xe tăng T-90A xuất hiện trong số đó.
20,5% cho rằng T-90A đã được nâng cấp một cách lặng lẽ vào một thời điểm nào đó và được bán trên thị trường xuất khẩu.
T -90S là phiên bản xuất khẩu của T-90 do Ấn Độ chủ yếu vận hành. Phần lớn xe tăng T-90 của Ấn Độ được chế tạo tại đây, nhưng lô đầu tiên gồm 124 chiếc được sản xuất tại Nga. Algeria cũng mua 185 chiếc T-90S và Armenia, Turkmenistan, Uganda đều vận hành loại này.
Lập luận là trong khi hầu hết T-90S được chế tạo mới, Nga có thể đã chuyển đổi một số T-90A hiện có sang tiêu chuẩn T-90S thay vì chế tạo từ đầu. Theo báo cáo, T-90S được bán với giá 4,5 triệu USD và sức cám dỗ biến xe tăng thành tiền mặt có thể là lý do hợp lý.
"Lực lượng ma"
Lời giải thích được 47,7% đồng tình đó là những chiếc T-90A bị mất tích thậm chí chưa từng tồn tại. Dường như không có bất kỳ bằng chứng chắc chắn nào về việc chúng từng ở đó, không có bức ảnh nào về 200 chiếc xếp hàng cùng một nơi.
Tất cả những gì công chúng biết là thông tin được các nhà cung cấp và Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố.
Bản thân Vereker lại có một lời giải thích khác. "Theo tôi, một khả năng khác rất có thể là chúng đang ở nhà máy để sẵn sàng chuyển đổi thành T-90M".
Chúng được cho là cần thiết để duy trì quá trình sản xuất T-90M - mặc dù Nga tuyên bố rằng những chiếc T-90M hiện nay đều là chế tạo mới.
Hầu hết các xe tăng "mới" ra tiền tuyến trên thực tế đều được làm lại từ những chiếc xe tăng tân trang từ kho lưu trữ.
"Nếu chính xác, điều này có nghĩa là khả năng sản xuất xe tăng T-90M hoàn toàn mới của Nga không được tốt và khi hết T-90A để chuyển đổi, Nga sẽ phải giảm tốc độ sản xuất xe tăng đưa ra tiền tuyến", Vereker nói.