Bạo loạn đến từ những người ủng hộ Tổng thống Donald Trump hôm 6/1 đã khiến một số nghị sĩ kêu gọi loại bỏ ông khỏi chức vụ trước khi Tổng thống đắc cử Joe Biden tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1.
Hỗn loạn nổ ra sau khi dòng người biểu tình ủng hộ ông Trump xông vào trụ sở Quốc hội giữa lúc các nghị sĩ họp phê chuẩn kết quả bầu cử. Ông Trump cho đến nay vẫn lặp lại những tuyên bố cho rằng cuộc bầu cử “đã bị đánh cắp”.
Với tình hình rối ren, nhiều ý kiến đã kêu gọi đưa ông Trump rời Nhà Trắng trước thời hạn.
Cảnh sát đã được huy động để trấn áp người biểu tình quá khích.
Có hai cách để loại bỏ một tổng thống khỏi nhiệm sở: Tu chính án 25 của Hiến pháp Mỹ và bị kết án trong phiên luận tội của Thượng viện. Trong cả hai kịch bản, Phó Tổng thống Mike Pence sẽ tiếp quản quyền lực cho đến khi ông Biden nhậm chức.
Reuters dẫn một nguồn tin quen thuộc với vấn đề cho biết, đã có một số cuộc thảo luận sơ bộ giữa một số thành viên Nội các và các đồng minh của ông Trump về việc viện dẫn Tu chính án 25.
Tu chính án 25 là gì?
Tu chính án 25 được phê chuẩn vào năm 1967 và được thông qua sau khi Tổng thống John F. Kennedy bị ám sát vào năm 1963, đề cập đến vấn đề kế nhiệm của tổng thống.
Điều 4 Tu chính án đề cập đến các tình huống mà tổng thống không thể thực hiện công việc nhưng không tự nguyện từ chức.
Các chuyên gia cho biết, những người soạn thảo Tu chính án 25 rõ ràng có ý định áp dụng nó khi một tổng thống bị mất khả năng điều hành vì vấn đề thể chất hoặc tâm thần.
Một số học giả cũng lập luận rằng nó cũng có thể áp dụng rộng rãi hơn cho một tổng thống không còn thích hợp hoặc gây nguy hiểm.
Để Tu chính án 25 được đưa ra, ông Pence và đa số Nội các của ông Trump sẽ cần phải tuyên bố rằng Tổng thống Trump không thể thực hiện các nhiệm vụ của nhiệm kỳ tổng thống và loại bỏ ông khỏi chức vụ. Trong kịch bản đó, ông Pence sẽ tiếp quản.
Trump sau đó có thể tuyên bố rằng ông có khả năng tiếp tục công việc. Nếu Pence và đa số Nội các không phản đối quyết tâm của Trump, ông sẽ giành lại quyền lực. Nếu họ phản đối tuyên bố của ông Trump, vấn đề sau đó sẽ do Quốc hội quyết định, nhưng ông Pence sẽ tiếp tục giữ quyền tổng thống cho đến lúc đó.
Hai phần ba số phiếu thông qua là điều kiện cần thiết để đẩy ông Trump khỏi chiếc ghế tổng thống. Tuy nhiên, Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát có thể chỉ cần đơn giản là trì hoãn việc bỏ phiếu đến khi nhiệm kỳ của ông Trump kết thúc, Paul Campos, giáo sư luật hiến pháp tại Đại học Colorado, cho biết.
Theo Campos, Tu chính án 25 sẽ là một cách thích hợp để loại bỏ ông Trump khỏi chức vụ, có lợi và nhanh chóng hơn so với việc luận tội.
“Pence có thể ngay lập tức trở thành tổng thống, trong khi việc luận tội và kết tội có thể mất ít nhất vài ngày”, Campos nói.
Ông Trump có thể bị luận tội và bị cách chức?
Ông Trump có nguy cơ bị loại khỏi chức vụ sớm hơn dự định.
Nhiều người quan niệm sai lầm về "luận tội" là đề cập đến việc loại bỏ một tổng thống khỏi chức vụ. Trên thực tế, việc luận tội được tiến hành bởi Hạ viện, nơi đưa ra những cáo buộc về tổng thống có liên quan đến “tội danh nặng hoặc tội danh nhẹ” - tương tự như bản cáo trạng trong một vụ án hình sự.
Nếu đa số trong số 435 thành viên của Hạ viện chấp thuận đưa ra các cáo buộc, được gọi là "các điều khoản luận tội", quá trình này sẽ chuyển đến Thượng viện, nơi tổ chức một phiên tòa để xác định tội danh của tổng thống. Hiến pháp yêu cầu phải có 2/3 phiếu bầu của Thượng viện để kết tội và cách chức tổng thống.
Ông Trump trước đó đã bị Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát luận tội vào tháng 12/2019 với cáo buộc lạm dụng quyền lực và cản trở Quốc hội, bắt nguồn từ nỗ lực của ông nhằm gây áp lực buộc Ukraine điều tra ông Joe Biden và con trai.
Ông Trump được Thượng viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát tuyên trắng án vào tháng 2/2020.
Đối với trường hợp lần này, theo Frank Bowman, giáo sư luật hiến pháp tại Đại học Missouri, ông Trump có thể bị cáo buộc "dụ dỗ, kích động" hoặc có nỗ lực mang tính lật đổ.