Amulet (bùa) là cách người Ai Cập gọi bất cứ đồ vật gì được đeo hoặc mang theo bên người nhằm mục đích bảo vệ hay đem lại may mắn. Vào thời cổ đại, các loại bùa của người Ai Cập thường có hình dạng giống tượng thần cỡ nhỏ.
Do đó, trong tất cả các đồ vật ma thuật mà người Ai Cập sử dụng, bùa là thứ được sử dụng phổ biến nhất. Những đứa trẻ sơ sinh được đeo bùa để cầu bình an và sức khỏe. Các ông bố bà mẹ thường đeo bùa quanh cổ con mình để xua đuổi các ác linh cũng như bảo vệ chúng khỏi bọ cạp, rắn và cá sấu.
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA BÙA AMULET
Hình dạng của bùa amulet thay đổi theo từng giai đoạn trong 3000 năm lịch sử. Ở giai đoạn đầu của Cổ Vương Quốc, bùa amulet thường có hình chim ưng, hà mã, sư tử. Ở thời kỳ Chuyển tiếp thứ nhất sau đó, bùa có hình dạng là các bộ phận cơ thể người như tay, chân, bàn chân, quả tim, mắt,...
Hình dạng bùa vẫn được sử dụng cho đến ngày nay là loại bùa xuất hiện vào thời Trung Vương Quốc, được tạo hình theo các vị thần như Amun, Isis, Hathor, Bes và Tauret, thường được xâu thành vòng cổ hoặc đi kèm với nhiều loại đá quý khác nhau.
CÁC LOẠI BÙA VÀ NĂNG LỰC
Loại bùa amulet quan trọng nhất là bùa sử dụng cho tang lễ, nó giúp chắc chắn rằng xác ướp duy trì được độ nguyên vẹn cũng như sức mạnh khi tái sinh ở thế giới khác. MacGregor Papyrus, một phiên bản của Tử Thư, có liệt kê 75 loại bùa bồi táng và các dùng của chúng.
Tất nhiên, theo danh sách này, mỗi tấm bùa đều phải làm từ vàng ròng, bởi vàng không bị xỉn màu theo thời gian nên nó sẽ bảo vệ cho xác ướp vĩnh cửu.
Trong số các bùa amulet bồi táng, loại bùa quan trọng nhất là bùa Djed Pillar, hay còn gọi là Xương lưng của nữ thần Osiris, cái thể hiện sự ổn định của người chết.
Trong chương 155 của Tử Thư, Djed Pillar được miêu tả như có hình dạng chiếc cột nhỏ bằng vàng, đặt ở cổ họng xác ướp, tuy nhiên trong trường hợp bớt tốn kém hơn thì vàng có thể được thay bằng đá hoặc xương.
Loại bùa quan trọng thứ hai là bùa tet hay Nút kết Isis, thỉnh thoảng còn có tên gọi khác là Vòng đai của Isis hoặc Máu của Isis. Bùa tet được chạm khắc bằng tay từ đá thạch anh hoặc carnelian, đôi lúc được đúc từ kinh đỏ.
Theo Tử Thư, bùa tet sau khi được khắc xong sẽ được nhúng vào nhựa cây ankh-imy – một loại cây thần bí có sức mạnh ma thuật mà ngày nay không ai biết đến. Bùa này được đặt trên cổ xác ướp để nữ thần Isis bảo vệ cho người quá cố.
Kế tiếp, trong số bùa bồi táng còn có thêm nhóm bùa hộ mệnh đại diện cho bốn người con trai của thần Horus, đóng vai trò rất quan trọng đối với xác ướp. Tuy cả bốn người đều là thần, song hình dạng lại khác nhau, Mesti – đầu người, Hapi – đầu khỉ, Duamutef – đầu chó rừng và Qebesenet – đầu chim cắt.
Nhóm bùa này thường làm bằng đá xanh và đặt ở ngực xác ướp giúp người chết tỉnh lại khi sang thế giới bên kia. Thỉnh thoảng, xác ướp sẽ được quấn những bùa hình trái tim cỡ nhỏ, tượng trưng cho tim họ và đảm bảo rằng họ có thể mở lời cầu xin các vị thần.
HÌNH DẠNG VÀ CHẤT LIỆU LÀM BÙA AMULET
Amulet có đến hàng trăm hình dạng khác nhau, và được cho là ẩn chứa nhiều loại sức mạnh. Một vài loại đơn thuần là để bảo vệ, có sức mạnh từ các vị thần tương ứng. Tuy nhiên, người Ai Cập cũng tin rằng bùa amulet không chỉ giúp cho họ bình an mà còn cho họ thêm nhiều năng lực đặc biệt nữa như sức khỏe, lòng dũng cảm, sự sáng suốt, trí tuệ...
Một trong những loại bùa được sử dụng nhiều nhất là loại bùa có biểu tượng Mắt thần Horus, loại bùa này không chỉ đem đến cho người đeo sức khỏe mà còn giúp cho người chết được tái sinh. Mắt thần Horus có hình dạng giống như mắt chim ưng, được gọi là udjat, hay "con mắt âm thanh."
Bùa amulet có thể làm từ bất kỳ loại vật liệu nào mà người Ai Cập cổ có, nhưng khắc từ đá quý như: đá da trời, cacnelian, lam ngọc, đá feldspar, đá serpentine và steatite. Ngoài ra, bùa còn có thể làm từ các kim loại như vàng, đồng, thiếc, sắt, thỉnh thoảng có thủy tinh, gỗ, xương và đặc biệt là sứ.