Năm 1959, nước Nga rúng động vì một vụ tai nạn kinh hoàng. Một đoàn leo núi gồm 9 người tại vùng núi Ural của Nga bất ngờ thiệt mạng sau đúng 1 đêm, với hình ảnh hiện trường không thể giải thích nổi. Theo đó, có vẻ như họ đã rạch nát căn lều từ bên trong, rồi bỏ chạy vào khu vực hoang vắng mà không mang giày - một số thậm chí đi chân trần. Một nạn nhân bị rạn vỡ hộp sọ, số khác thì vỡ lồng ngực. Vài trường hợp không còn lưỡi và mắt, nhưng tất cả đều không có dấu hiệu kháng cự.
Sự việc được biết đến với cái tên Dyatlov Pass Incident (Vụ tai nạn đèo Dyatlov), được xem là vụ tai nạn kinh hoàng nhất lịch sử leo núi của Nga, mang theo vô số những bí ẩn chưa có lời giải.
Hàng chục thuyết âm mưu được đặt ra trong vài thập kỷ đã qua, từ lý trí như thú hoang tấn công, cho đến... người tuyết, người ngoài hành tinh, hoặc một thí nghiệm kỳ lạ nào đó từ quân đội.
Nhưng với khoa học, thảm kịch trên lại mang ý nghĩa khác. Câu hỏi cần phải giải quyết nghiêm túc là: Chính xác chuyện gì đã khiến 9 nhà leo núi/ trượt tuyết giàu kinh nghiệm đồng loạt tử vong chỉ sau 1 đêm tại núi Ural? Trong một nghiên cứu mới đây, các nhà khoa học tin rằng mình đã có lời giải thích hết sức phù hợp cho câu chuyện này.
Chuyện gì đã xảy ra?
Sau đêm hôm ấy, khi phát hiện nhóm leo núi đã không tới điểm tập kết đúng giờ, một đội cứu hộ đã được cử đi tìm kiếm. Ban đầu, họ tìm ra túp lều của cả nhóm trên sườn núi Kholat Saykhl (cái tên mang nghĩa: "Núi Tử thần" theo ngôn ngữ địa phương Mansi). Túp lều bị xé rách từ bên trong, giống như thể đội leo núi phải bỏ chạy đầy gấp gáp ngay trong đêm lạnh giá.
"Có thứ gì đó đã xảy ra giữa đêm hôm ấy, khiến đoàn thám hiểm xé rách túp lều từ bên trong và chạy vào rừng - nơi cách đó 1km - mà không có quần áo giữ nhiệt phù hợp. Nhiệt độ khi đó là -25 °C, gió rất mạnh và buốt," - Johan Gaume từ Viện Công nghệ Liên bang Lausanne (Thụy Sĩ), tác giả nghiên cứu cho biết.
Thi thể của từng người dần được phát hiện nhưng không đồng bộ. Một số chỉ mất vài ngày, số mất vài tuần, vài tháng.
"Dù mất nhiệt được xác định là lý do chính gây tử vong, có 4 nhà leo núi bị thương nặng ở ngực và hộp sọ. 2 người không còn mắt, 1 mất lưỡi. Nhiều người trong số này gần như khỏa thân hoàn toàn, hoặc chỉ đi chân trần," - Gaume và đồng tác giả nghiên cứu Alexander Puzrin từ ĐH ETH Zürich cho biết.
Giữa những thuyết âm mưu hết sức đa dạng, lời giải thích được đánh giá là phù hợp nhất có liên quan đến sự xuất hiện của một trận tuyết lở. Các nhà leo núi khi đó đang ngủ và không có sự chuẩn bị, buộc phải xé lều chạy ra ngoài, để rồi gió rét và chấn thương đánh quỵ họ.
Tuy nhiên, hiện trường sự việc đã khiến lời giải này cũng không được chấp nhận. Đầu tiên là việc sườn núi ở đó có độ dốc khá thấp, cũng không có bằng chứng cho thấy tuyết lở xảy ra. Bên cạnh đó, các vết thương cũng không giống với chuyện thường thấy ở các vụ tuyết lở.
Túp lều rách nát của nhóm leo núi
Chính bởi những điểm kỳ lạ này, đội điều tra ban đầu của Liên Xô chỉ kết luận đơn giản nguyên nhân gây ra cái chết là "yếu tố tự nhiên". Sau hàng thập kỷ, một đội điều tra khác của Nga năm 2020 lật lại vấn đề, cũng cho rằng nguyên nhân hợp lý nhất vẫn là tuyết lở.
Bản điều tra độc lập của Gaume và Puzrin cũng mang đến kết luận tương tự, nhưng mang đến nhiều bằng chứng hơn để giải thích toàn bộ câu chuyện.
Cụ thể, nhóm nghiên cứu lập ra mô hình địa hình cho biết độ dốc khá nông của Kholat Saykhl sẽ không thể ngăn được một trận tuyết lở hình thành, nếu như nhóm nghiên cứu đào xuyên qua tuyết để tạo ra vùng đệm tự nhiên cản gió.
"Nếu họ không vượt qua khu vực này, có lẽ sẽ không có gì xảy ra." - Puzrin chia sẻ.
"Đó là thứ đầu tiên, nhưng mình nó thì không đủ gây ra thảm họa. Gió lạnh thổi hướng xuống đã mang tuyết theo, khiến tuyết dần dày lên. Đến một điểm giới hạn, lớp tuyết nứt vỡ và đẩy mọi thứ xuống dốc."
Nhóm leo núi đào xuyên tuyết để dựng lều, có thể vô tình tạo ra một khe chắn gió tự nhiên kích động tuyết lở
Một số mô phỏng khác có thể đưa ra lý giải cho những vết thương họ phải chịu. Cụ thể, lớp tuyết ập xuống có khả năng khiến những người nằm sấp trên ván trượt tuyết chịu tổn thương nặng hơn.
Tuy nhiên, vẫn còn một số câu hỏi chưa được trả lời. Và có lẽ, cũng không ai ngờ được thảm kịch này lại có thể kích động rất nhiều giả thuyết giàu trí tưởng tượng đến như thế. Dẫu vậy, giới khoa học cho rằng các mô hình dựng lên có thể tiết lộ "hiện tượng tự nhiên" đã xảy ra là gì.
"Sự thật là không ai thực sự rõ được chuyện đã xảy ra đêm đó. Nhưng chúng ta có thể chỉ ra các bằng chứng để xác nhận giả thuyết hợp lý nhất."