Khoảng 3h sáng ngày 2/5/1982, tuần dương hạm Argentina ARA General Belgrano bị trúng 2 ngư lôi từ tàu ngầm tấn công chạy năng lượng hạt nhân HMS Conqueror của Anh.
Hệ thống điện tử của tuần dương hạm Argentina bị hư hỏng và không thể phát tín hiệu cầu cứu. Trong vòng 45 phút, con tàu chìm xuống đáy biển phía Nam Đại Tây Dương, khiến toàn bộ 323 thủy thủ trên tàu thiệt mạng.
Tàu sân bay ARA Veinticinco de Mayo của Hải quân Argentina. Ảnh: Chính phủ Argentina
Thời điểm đó, Anh và Argentina đang đối đầu trong cuộc chiến kéo dài 10 tuần nhằm giành quyền kiểm soát quần đảo Falkland trên Đại Tây Dương. Vào tháng 4, Argentina đã chiếm được quần đảo Falkland, khiến Anh phải điều lực lượng đặc nhiệm hải quân nhằm giành lại quần đảo mà nước này đã kiểm soát từ năm 1833.
Vụ chìm tàu Belgrano là lần thứ 2 kể từ Thế chiến 2, một tàu ngầm đánh chìm tàu chiến đối phương và đây là một trong những thời điểm đáng nhớ nhất trong cuộc chiến tranh.
Khi tàu ngầm Conqueror tấn công tuần dương hạm Belgrano, một cuộc đối đầu khác cũng diễn ra ở cách đó vài trăm km về phía Bắc. Tàu sân bay duy nhất của Argentina, ARA Veinticinco de Mayo, khi đó đang cố gắng truy tìm các tàu sân bay của Anh và lực lượng đặc nhiệm đi cùng. Thế nhưng phía Argentina không phát hiện ra rằng chính họ đang bị 2 tàu ngầm tấn công chạy năng lượng hạt nhân của Anh săn đuổi.
Tàu sân bay cũ
Veinticinco de Mayo là tàu ngầm lớp Colossus do Anh chế tạo và được biên chế năm 1945 với tên gọi HMS Venerable. Con tàu phục vụ trong Hạm đội Thái Bình Dương của Anh đến năm 1947, sau đó được bán cho Hà Lan vào năm 1948.
Sau thời gian phục vụ không mấy suôn sẻ trong hải quân Hà Lan, con tàu bị loại biên và bán lại cho Argentina. Buenos Aires sau đó đã sửa chữa và nâng cấp tàu sân bay, đưa vào biên chế với tên gọi ARA Veinticinco de Mayo năm 1969. Với chiều dài 192 mét, rộng 24 mét, tàu có thể chở tới 24 máy bay và thủy thủ đoàn 1.300 người.
Khi chiến tranh Falkland nổ ra, tàu sân bay ARA Veinticinco de Mayo được coi là mối đe dọa nghiêm trọng với hạm đội Anh trong chiến dịch chiếm lại quần đảo. Tàu có một cánh không quân gồm 8 máy bay chiến đấu A-4Q Skyhawk, 4 máy bay săn ngầm S-2E Tracker và 2 trực thăng SH-3 Sea King.
Ngay sau khi London tuyên bố ý định giành lại quần đảo Falkland, Hải quân Argentina đã lên kế hoạch chặn các tàu của Hải quân Hoàng gia Anh khi hạm đội này đến khu vực Nam Đại Tây Dương.
Đội tàu Argentina được triển khai theo thế gọng kìm, di chuyển hình vòng cung 320km về phía Bắc và Nam của quần đảo Falkland.
Tàu sân bay Veinticinco de Mayo, 2 tàu khu trục Type 42 ARA Hércules và ARA Santísima Trinidad (cũng do Anh chế tạo) và tàu khu trục ARA Comodoro Py lớp Gearing hoạt động ở phía Bắc của gọng kìm. Tàu ARA General Belgrano và 2 tàu hộ tống hoạt động ở phía Nam.
3 tàu hộ vệ lớp Drummond, được trang bị tên lửa diệt hạm Exocet, hoạt động ở phía Bắc, nhưng xa hơn so với tàu Veinticinco de Mayo và các tàu hộ tống.
Đêm 1/5, máy bay từ tàu Veinticinco de Mayo phát hiện hạm đội của Anh và chuẩn bị một cuộc tấn công.
Mục tiêu quan trọng nhất là 2 tàu sân bay Anh, HMS Invincible và HMS Hermes, chở tổng cộng 20 chiếc Sea Harrier – loại máy bay đóng vai trò quan trọng trong chiến dịch của Anh.
Tuy nhiên, các máy bay Skyhawk trên tàu sân bay Veinticinco de Mayo không thể tấn công. Khi đã được nạp đầy nhiên liệu và vũ khí, các máy bay này cần gió để vận hành từ tàu sân bay, nhưng không có cơn gió nào trong ít nhất 12 giờ đồng hồ - điều hiếm gặp ở khu vực phía Nam Đại Tây Dương.
Không thể cứ chờ mãi, Argentina đã hủy cuộc tấn công. Vào lúc nửa đêm, một máy bay Sea Harrier của Anh đã phát hiện tàu Veinticinco de Mayo và các tàu hộ tống. Vài giờ sau đó, rạng sáng ngày 2/5, tàu Belgrano bị đánh chìm.
Lúc này các chỉ huy của Argentina mới nhận ra rằng, các tàu của họ rất dễ bị tấn công, đặc biệt là tàu sân bay. Họ đã ra lệnh cho các tàu quay trở về cảng nhưng hoàn toàn không hề biết các tàu của Anh vẫn tiếp tục đuổi theo.
Cuộc săn đuổi 9 ngày giữa biển khơi
Ưu tiên hàng đầu của Anh là đánh bại hải quân Argentina, đặc biệt là tàu Veinticinco de Mayo. 3 tàu ngầm tấn công chạy năng lượng hạt nhân thuộc Lực lượng đặc nhiệm 324 khi đó được lệnh theo dõi các tàu Argentina trong khi phần còn lại của hạm đội di chuyển về phía Nam.
Lực lượng đặc nhiệm này gồm tàu HMS Conqueror - một tàu ngầm tấn công lớp Churchill được giao nhiệm vụ tuần tra quần đảo Falkland, và 2 tàu ngầm tấn công lớp Swiftsure là HMS Splendid và HMS Spartan, được giao nhiệm vụ phụ trách khu vực Tây Bắc và Đông Bắc.
Sau khi nắm được vị trí của tàu Veinticinco de Mayo, Anh đã điều tàu HMS Splendid theo sát tàu sân bay Argentina, bắt đầu cuộc rượt đuổi 9 ngày.
Do sự cố lò hơi, tàu Veinticinco de Mayo chạy chậm hơn so với tàu ngầm Anh, nhưng hành trình di chuyển lắt léo qua các vùng nước nông đã buộc tàu Splendid phải giảm tốc độ.
Đội tàu của Argentina cũng được đặt vào chế độ cảnh báo cao chống tàu ngầm. Các tàu hộ tống của tàu sân bay Argentina đã đến vị trí cách cảng 8km. Bốn máy bay S-2E Tracker thực hiện nhiệm vụ kéo dài 6 giờ, bay xa tới 160km từ tàu sân bay để thả phao âm và sử dụng các radar tìm kiếm bề mặt. Các máy bay săn ngầm của Argentina cũng sử dụng cảm biến điện từ để nghe các tín hiệu vô tuyến đi đến hoặc đi từ tàu Splendid.
2 trực thăng Sea King tuần tra khu vực gần tàu sân bay hơn, sử dụng các sonar dìm có khả năng phát hiện tàu ngầm trong phạm vi 5km.
Khi Argentina phát hiện vật thể được cho là tàu ngầm, họ đã tấn công bằng ngư lôi Mark 44 hoặc Mk54 thả từ máy bay Tracker.
Bất chấp sự cảnh giác của phía Argentina, tàu Splendid vẫn tiến rất gần. Đến ngày 3/5, tàu Splendid đã tiến đủ gần để tiếp xúc trực quan với các tàu hộ tống của Veinticinco de Mayo. Một ngày sau, mặc dù phải lặn sâu để tránh bị máy bay Tracker phát hiện, sonar của tàu ngầm Anh vẫn phát hiện được tàu sân bay và các tàu hộ tống.
Tuy nhiên, vào thời điểm Splendid nằm trong tầm bắn của ngư lôi, tàu sân bay Veinticinco de Mayo và các tàu hộ tống đã đi vào vùng biển Argentina và tiếp tục đi về phía Bắc.
Phía Anh muốn mô tả hành động của họ là mang tính phòng vệ và đã quyết định không tấn công các lực lượng Argentina trong hải phận của đối phương.
Tàu ngầm Splendid dừng cuộc truy đuổi và đi về phía Nam, giao lại việc theo dõi tàu sân bay Veinticinco de Mayo cho tàu HMS Spartan.
Vào ngày 5/5, máy bay Tracker của tàu Veinticinco de Mayo đã phát hiện ra dấu vết của một chiếc tàu ngầm. Một số ngư lôi Mark 44 đã được khai hỏa nhưng không trúng đích. Cả tàu Splendid và tàu Spartan đều không ở trong khu vực vào thời điểm đó. Điều này cho thấy Argentina đã xác định sai mục tiêu.
Cuộc săn đuổi Veinticinco de Mayo cuối cùng kết thúc vào ngày 9/5, khi tàu sân bay tiến vào cảng Viedma. Con tàu không được triển khai thêm lần nào trong cuộc chiến Falkland, nhưng các máy bay Skyhawk thuộc cánh không quân trên tàu, hoạt động từ đất liền, đã giúp đánh chìm tàu khinh hạm HMS Ardent của Anh.