Khi nghĩ về thiên tài, ta có xu hướng nghĩ về những câu chuyện thần đồng xuất chúng, mới tuổi thiếu niên đã có thành tích, phát kiến vĩ đại... Đó là những cá nhân có tài năng vô cùng lớn, những người đã đạt được thành công vượt bậc khi họ còn rất trẻ.
Những hình mẫu này hoàn toàn có thật, họ có rất nhiều những đột phá sáng tạo và đạt thành tựu rực rỡ khi ở độ tuổi còn rất trẻ: Albert Einstein xuất bản 5 bài báo gây chấn động cả giới vật lí khi ông mới 26 tuổi. Orson Welles tạo ra Citizen Kane ở tuổi 25. Bill Gates 31 tuổi khi ông ấy kiếm được 1 tỷ đô la đầu tiên, và Mark Zuckerberg cũng kiếm ra tiền tỉ chỉ trong vòng 8 năm.
Nhưng cũng có rất nhiều ví dụ khác về những thiên tài thay đổi thế giới ở nhóm tuổi 40 hoặc 50. Khi bước vào tuổi trung niên mới có những đóng góp quan trọng nhất. Hãy nghĩ đến Charles Darwin, người đã 50 tuổi khi quyển “Nguồn gốc muôn loài” được xuất bản lần đầu, hoặc Mark Twain, người đã 49 tuổi vào năm Huckleberry Finn ra mắt.
Khoa học cho thấy, câu chuyện "tuổi trẻ tài cao" mới chỉ một nửa. Còn một nhóm người thông minh, sáng tạo theo kiểu hoàn toàn khác, và sự sáng tạo thiên tài đó không bộc lộ mãi cho đến khi họ bước vào độ tuổi trung niên. Khoa học chia sự thông minh, sáng tạo thành 2 nhóm: chủ nghĩa khái niệm và chủ nghĩa thực nghiệm.
Những ví dụ ở trên chứng minh cho sự phân bổ ngẫu nhiên của các ý tưởng đột phá nảy sinh trong suốt cuộc đời của mọi người. Ý tưởng sáng tạo đột phá có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng theo nghiên cứu đầy đủ và hấp dẫn của nhà kinh tế học David Galenson của Đại học Chicago, tài năng có xu hướng biểu hiện khi rất trẻ, hoặc mãi những năm về sau, khi người ta đã đang bước vào độ tuổi 40 - 50.
Điều này là do có hai cách tiếp cận rất khác nhau đối với sự sáng tạo. Galenson gọi những người sớm tỏa sáng và bùng nổ bản thân là người theo sáng tạo chủ nghĩa khái niệm. Công trình tốt nhất của họ thường là kết quả của một ý tưởng tuyệt vời, cấp tiến và bao quát.
Một đêm, khi đang đi bộ về nhà từ văn phòng cấp bằng sáng chế ở Bern, Einstein đã tìm ra tất cả các khoảnh khắc thú vị về bản chất của vũ trụ và viết nó lên thành một học thuyết gây ảnh hưởng tới cả thế giới. Còn Picasso tự nghĩ ra chủ nghĩa lập thể và chính ông tự thể hiện nó.
Albert Einstein . Ảnh:Internet
Nhưng còn một con đường lâu dài và khó khăn hơn để trở thành thiên tài. Đó là con đường mà Darwin đã đi. Darwin đã dành nhiều thập kỷ quan sát thế giới tự nhiên một cách tỉ mỉ và tổng hợp lý thuyết của mình. Hoặc là Mark Twain đã viết đi viết lại Huck Finn trong suốt 10 năm. Đó được gọi là những người sáng tạo theo chủ nghĩa thực nghiệm .
Những thiên tài thực nghiệm này tìm ra kết quả khi họ cùng đồng hành, nghiên cứu và chắp nối các ý tưởng thông qua thử nghiệm và các sai lầm. Quá trình quan sát và sàng lọc đó cần một quãng thời gian dài. Do đó, mãi tới độ tuổi muộn như 40 - 50, công trình tốt nhất của họ mới hoàn thành.
Điều này cũng đúng với các doanh nhân.
Kinh doanh là một lĩnh vực đặc biệt tôn sùng các thiên tài xuất chúng. Các nghiên cứu cho thấy độ tuổi trung bình của những nhà khởi nghiệp thành công – với doanh nghiệp có thành tựu lớn và ấn tượng - thực tế là 44 tuổi. Từ Tony Ryan của Ryanair đến Gary Burrell của Garmin, họ đều không phải là những "đứa trẻ" đang thực hiện ý tưởng tuyệt vời nảy sinh chỉ trong vòng một ngày. Họ đã trải qua một quá trình phấn đấu lâu dài, trở thành những người kỳ cựu trong ngành, theo thời gian đã tìm ra cách tốt hơn để thực hiện công việc và sau đó thành lập các công ty để hiện thực hóa những cách thức đó.
Nói tóm lại, họ là những nhà sáng tạo theo chủ nghĩa thực nghiệm. Dù không sớm gặt hái thành công khi còn trẻ tuổi, nhưng họ cũng là những thiên tài. Điều này sẽ cổ vũ cho những ai vẫn đang cố gắng tìm kiếm đóng góp to lớn của chính mình cho thế giới. Nếu sự xuất sắc không xuất hiện ở tuổi 20, không có nghĩa là nó sẽ không xuất hiện khi họ trường thành thực sự.
Có thể bạn chỉ đang đi theo con đường của người theo chủ nghĩa thực nghiệm để tìm thấy ý tưởng lớn của riêng mình.