Khoảng 17h ngày 5/4/2019, các bác sĩ Viện Y học biển Việt Nam đã tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân V.Đ.N (59 tuổi) vào cấp cứu trong tình trạng đau bụng quằn quại vùng quanh rốn và hạ sườn phải, nôn nhiều, nôn ra dịch vàng nâu, không lẫn máu, bụng chướng nhẹ, ấn đau hạ sườn phải.
Tuy vậy, gia đình vẫn tiếp tục để bệnh nhân ở nhà theo dõi. Đến khoảng 16h cùng ngày, bệnh nhân đau bụng ngày càng tăng, tiếp tục đi ngoài phân lỏng nhiều lần nên gia đình đã đưa bệnh nhân vào viện cấp cứu.
Tại phòng khám cấp cứu của Viện Y học biển Việt Nam, các bác sĩ sơ bộ chẩn đoán nhiều khả năng bệnh nhân bị ngộ độc mật cá trắm và đã nhanh chóng thực hiện các biện pháp cấp cứu, hồi sức cần thiết cho bệnh nhân. Bệnh nhân sau đó được chuyển đến khoa Hồi sức tích cực theo dõi và điều trị.
Các kết quả xét nghiệm sau đó cho thấy tình trạng suy tạng nặng nề do ngộ độc: men gan tăng rất cao (GOT: 6350U/l, GPT: 4740 U/L (gấp từ 150 đến > 200 lần giá trị bình thường).
Bệnh nhân bị ngộ độc mật cá trắm phải nhập viện cấp cứu.
Nhận định được đây là một trường hợp ngộ độc mật cá trắm nặng đã có biểu hiện của hủy hoại tế bào gan cần phải xử trí cấp cứu ngay lập tức.
Bệnh nhân được tiếp tục cấp cứu điều chỉnh các rối loạn nước điện giải, lợi tiểu, uống than hoạt, nhuận tràng và theo dõi sát các biểu hiện suy tạng có thể xảy ra tiếp theo (ví dụ như: suy thận cấp, suy gan cấp, rối loạn đông máu…).
Sau 12h điều trị, tình trạng bệnh nhân dần ổn định, đỡ đau bụng, không đi ngoài thêm, tiểu được 2000mL, men gan giảm xuống còn GOT: 2500 U/L, GPT: 3170U/L; không xuất hiện thêm các triệu chứng suy giảm chức năng các tạng khác… khiến bệnh nhân, người nhà cùng các bác sĩ trong khoa hết sức vui mừng.
Mật của cá trắm từ 3kg trở lên chắc chắn gây ngộ độc, dễ tử vong
Bác sĩ nội trú Nguyễn Bảo Nam – Trưởng khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực và chống độc biển, Viện Y học biển, cho biết, khi uống mật cá trắm, bệnh nhân đã vô tình đưa vào cơ thể một lượng lớn alcol steroid gọi là 5α Cyprino, gây rối loạn chuyển hoá các bộ phận của cơ thể và gây độc, đặc biệt đối với thận và gan.
Người dân thường nuốt sống cả túi mật với nước, rượu, hoặc trộn với rượu và mật ong. Mật của cá trắm từ 3 kg trở nên chắc chắn gây ngộ độc, và có thể gây tử vong sau 2 ngày.
Bệnh nhân ngộ độc mật cá trắm, trường hợp nhẹ thường có biểu hiện rối loạn tiêu hóa như đau bụng, nôn và đại tiện phân lỏng nhiều lần, nhưng tiểu tiện vẫn bình thường. Trường hợp nặng có thể dẫn đến suy thận cấp, suy gan cấp, suy đa tạng, hôn mê và có thể tử vong.
Phác đồ điều trị cơ bản là nhanh chóng thải trừ chất độc ra khỏi cơ thể, điều chỉnh các rối loạn nưóc, điện giải, kiềm toan. Trường hợp nặng có thể gây viêm hoại tử ống thận gây suy thận cấp, cần phải lọc máu ngoài thận cấp cứu.
Nuốt mật cá trắm có thể mất mạng. Ảnh minh họa.
Điều đáng nói ở đây là mặc dù đã có nhiều cảnh báo của các chuyên gia trên các phương tiện thông tin đại chúng về sự nguy hiểm của ngộ độc mật cá trắm, song vẫn có rất nhiều người vẫn tin vào những câu chuyện được “nghe đồn”, “rỉ tai” nhau để nuốt mật cá trắm với mục đích chữa các bệnh đường tiêu hóa, nâng cao sức khỏe….
Tuy nhiên hiện nay, chưa có công trình khoa học nào chứng minh tác dụng điều trị bệnh của mật cá trắm cũng như mật của một số loài động vật khác. Lý lẽ của những người sử dụng mật cá trắm với mục đích trên thường là nghe nói đó là cách điều trị bệnh của Y học cổ truyền tuy nhiên trên thực tế thì không có bài thuốc nào của Y học cổ truyền có cách sử dụng mật cá trắm như trên cả.
Qua trường hợp bệnh nhân này, bác sĩ Nguyễn Bảo Nam cảnh báo, người dân không nên tự ý chữa bệnh tại nhà, đặc biệt không áp dụng các bài thuốc truyền miệng, không có căn cứ khoa học vì có thể dẫn đến những tai nạn nguy hiểm chết người. Do vậy, người dân không nên dùng mật cá trắm để chữa bệnh, đừng nên tự tổn hại sức khỏe bản thân vì thiếu hiểu biết.
Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, độc tố chính trong mật cá trắm là một Alcol steroid có 27 C gọi là 5α Cyprinol và gây tổn thương chủ yếu là viêm gan, thận.
Nguyên nhân tử vong do phù phổi cấp, phù não do vô niệu, ứ nước; tổn thương vi thể như cầu thận tổn thương nhẹ, các mao mạch giãn rộng, chứa đầy nước không có hồng cầu; màng đáy và vỏ Bowmann phù nề, ống thận tổn thương nặng nề ở mức độ khác nhau, đặc biệt ở vùng ống lượn liên bào ống thận mất riềm bàn chải, sưng đục, thoái hoá; gan bị xung huyết các tĩnh mạch giữa múi, các xoang tĩnh mạch giãn rộng, đầy hồng cầu.
Nguyên sinh chất tế bào gan sưng đục hoặc thoái hoá, hạt có nhân đông, khoảng cửa xung huyết không có phì đại, xơ hóa. Mức độ gây ảnh hưởng của mật của cá trắm tới sức khỏe phụ thuộc vào liều lượng đua vào cơ thể.
Cục An toàn thực phẩm khẳng định, đến nay chưa có tài liệu khoa học nào khẳng định việc nuốt mật cá có tác dụng chữa bệnh mà thực tế rất nhiều trường hợp nuốt mật cá đã dẫn đến tử vong. Để đảm bảo sức khỏe cho cộng đồng, Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người dân tuyệt đối không sử dụng mật cá trắm dưới bất kỳ hình thức và mục đích nào.