Dưỡng gan, hộ gan, chăm sóc gan là một trong những khái niệm sức khỏe phổ biến nhất hiện nay. Ở góc độ Tây y, gan là cơ quan tàng trữ dinh dưỡng và đào thải độc tố chủ yếu của cơ thể. Theo quan niệm của Đông y, gan phụ trách việc khơi thông, nạo vét và làm thông thoáng khí huyết.
Làm tốt việc chăm sóc gan không chỉ có lợi cho tích trữ dinh dưỡng, đào thải chất cặn bã trong cơ thể, mà đồng thời còn có thể làm khí sắc của người ta cải biến tốt lên, tinh thần thoải mái.
Gan đồng thời cũng là "bộ phận im lặng nhất" vì có thể ủ bệnh trong cơ thể người mấy chục năm, không có bất kỳ triệu trứng nào rõ ràng. Đợi cho đến khi bệnh gan bạo phát, thường đã ác tính đến nguy kịch rồi, thậm chí đã đến giai đoạn cuối của ung thư gan, thì mới "thúc giục" con người biết mà đi khám.
Trong cuộc sống thường nhật việc chăm sóc gan thực ra là việc vô cùng đơn giản. Làm được mấy điểm dưới đây, thì có thể dễ dàng giúp gan khỏe, giảm thiểu tỉ lệ mắc bệnh gan.
1. Ăn nhiều thực phẩm có vị chua, rau quả màu xanh
Đông y quan niệm mỗi một vị lại tương ứng với một cơ quan nội tạng, tốt cho cơ quan đó. Trong đó chua ngọt đắng cay mặn "ngũ vị" đối ứng với "ngũ tạng", vị chua vào can, ăn nhiều thực phẩm vị chua có thể thúc đẩy chức năng gan, tốt cho quá trình hoạt động của gan.
Chanh, các loại quả chua, dấm ăn, sữa chua… đều là thực phẩm vị chua tốt cho sức khỏe. Thực phẩm vị chua thông qua gan chuyển hóa trở thành tính kiềm, trong cơ thể con người hình thành môi trường kiềm, giúp tăng cao khả năng miễn dịch cho cơ thể.
Bác sĩ Đông y Trung Quốc, Lưu Ngạn Châu nhấn mạnh, ăn chua dưỡng gan cũng phải xem thời tiết, mùa xuân là thời gian gan khí sinh phát, dưỡng nữa thì lại thành thái quá, vì thế hạn chế ăn đồ chua.
Từ góc độ màu sắc thực phẩm, gan đối ứng với màu xanh, cũng chính là chúng ta vốn hay nói về thực phẩm xanh như dưa chuột, mướp đắng, rau cải, hải tảo… đều có công dụng dưỡng gan rất tốt.
2. Đại tiện đúng giờ
Bác sĩ Lưu Ngạn Châu cho rằng, duy trì đại tiện thông suốt là bí quyết cơ bản để chăm sóc gan.
Gan là cơ quan trao đổi chất quan trọng của cơ thể, chuyển hóa độc tố cần phải thông qua phân để đào thải ra ngoài. Nếu không kịp thời đại tiện, độc tố tích lũy trong đường ruột, càng tích càng nhiều, có thể ảnh hưởng chức năng bài độc.
Thói quen đi vệ sinh tốt nhất là ngay sau khi thức dậy bởi lúc này sự co thắt đại tràng mạnh mẽ và hiệu quả nhất. Đi vệ sinh đầu ngày thải hết độc tố còn giúp bạn bắt đầu ngày mới sảng khoái hơn.
3. Ăn táo
Lưu Ngạn Châu nói, khi ông khám bệnh gặp rất nhiều người trẻ, do stress nhiều mà đau nửa đầu, nhìn là biết ngay gan, đàm bị ảnh hưởng. Ông khuyên họ ăn táo một thời gian, những người trẻ tuổi này đều cảm thấy rằng tình hình đã tốt lên rất nhiều.
Táo không chỉ thuộc loại thực phẩm có vị chua, mà còn chứa carbohydrate, có thể bổ sung năng lượng cho cơ thể, điều chỉnh chức năng gan. Trong táo giàu chất xơ cũng tốt cho tạng gan.
Có một số người không có triệu chứng bệnh gan nào, khi kiểm tra sức khỏe lại phát hiện men transaminas (AST-ALT) tăng cao, điều này thường thường là dấu hiệu của tế bào gan bị tổn thương. Trường hợp này để bảo vệ tế bào gan, ăn thêm táo cũng rất có ích.
Lưu Ngạn Châu kiến nghị, chọn lúc sáng sớm ăn táo tương đối tốt, có lợi để cơ thể hấp thu.
4. Giấc ngủ
Thường xuyên thức đêm, hoặc thời gian làm việc quá dài, đều có thể tổn hao tạng gan, làm cho sức đề kháng giảm, thậm chí có thể gia tăng trọng lượng, rối loạn hooc-môn. Ngủ trước 11h là phù hợp quy luật phương thức sinh hoạt tự nhiên, không chỉ dưỡng can, đối với các tạng phủ khác cũng có lợi.
5. Giảm rượu bia
Gan phụ trách xử lý tất cả các đồ ăn thức uống mà cơ thể hấp thụ, bao gồm cồn. Tuy nhiên, gan trong một khoảng thời gian nhất định chỉ có thể xử lý một lượng cồn nhất định, khi tạng gan bị cưỡng chế xử lý quá nhiều cồn, thì có thể ảnh hưởng chức năng bình thường của gan.
Uống nhiều bia rượu trong thời gian dài có thể dẫn tới tổn hại hoặc cải biến tế bào gan, tạo thành bệnh gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan… thậm chí phát triển thành ung thư gan. Do đó nên tránh uống nhiều rượu.
6. Không tùy tiện dùng thuốc giảm đau, vitamin
Đa số các thuốc đều xả qua chuyển hoá bước 1 ở gan rồi mới theo máu đến đích tác dụng. Cho nên mọi tác dụng phụ hay dùng dùng thuốc quá liều thì gan sẽ phải ‘hứng chịu’ đầu tiên. Trong đó phổ biến là lạm dụng thuốc giảm đau và các vitamin.
Các vitamin tan trong dầu như A, D, K, E hấp thu cùng các chất mỡ do gan tiết ra dịch mật. Nếu dùng quá liều vì nghĩ đây là thuốc bổ thì sẽ dẫn đến ngộ độc gan.
Thuốc giảm đau cũng được sử dụng khá phổ biến trong nhiều trường hợp và có thói quen tự ý tăng liều khi thuốc không có hiệu quả. Việc dùng thuốc quá liều và thường xuyên gây ra ngộ độc gan, gây hôn mê…
7. Dùng phương thức lành mạnh để giải tỏa áp lực
Công tác, học tập, hôn nhân, gia đình, đều có khả năng tạo thành áp lực cho con người. Thời gian dài chịu ảnh hưởng áp lực, dễ dẫn tới sức đề kháng suy giảm, bệnh huyết áp, bệnh tiểu đường, cao cholesterol, và sau đó ảnh hưởng chức năng gan, thận.
Áp lực lớn tạo thành kích thích tố (hooc-môn) không cân bằng, có thể ảnh hưởng tạng gan bài tiết chất cặn bã và độc tố dẫn đến tuần hoàn ác tính do máu không được lọc.
Thực ra trong cuộc sống, mỗi người đều có thể tìm ra cho mình phương thức đặc thù để giải tỏa áp lực lành mạnh như: ca hát, thể dục, thiền, dùng phương thức thích hợp của bản thân mình để giải trừ căng thẳng, làm dịu tinh thần, có lợi cho bảo vệ gan.
*Theo Health/Sina