Căng thẳng Mỹ- Iran đã bước đến bờ vực xung đột sau cái chết của tướng Qassim Soleimani, người đứng đầu Lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).
Mặc dù cuộc đối đầu trực tiếp giữa Washington và Tehran sẽ ít có khả năng xảy ra trong tương lai gần, nhưng các leo thang hiện tại có thể sẽ bùng nổ ở Lebanon và Syria, nơi tướng Soleimani vốn là nhân vật chỉ đạo sự ảnh hưởng.
Theo Al Jazeera, một khi những va chạm xảy ra tại hai quốc gia Trung Đông nói trên, Iran sẽ là quốc gia bất lợi hơn khi gặp hạn chế trong việc thực hiện bất kỳ hành động trả đũa nào với Mỹ.
Hezbollah hành động
Thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah - người có mối quan hệ thân thiết với tướng Soleimani - là nhà lãnh đạo đầu tiên trong các nhóm thân Iran lên tiếng sau vụ ám sát chấn động trong những ngày đầu năm mới.
Trong bài phát biểu ngày 5/1, nhà lãnh đạo của Hezbollah nói rằng đã đến lúc các lực lượng Mỹ phải rời khỏi khu vực và cách để thúc đẩy điều này là tấn công các mục tiêu quân sự của Washington.
Ông cũng khẳng định rằng các thành viên của "trục kháng chiến" do Iran lãnh đạo, bao gồm Hezbollah, sẽ tự quyết định cách đối phó với Mỹ, bất kể Tehran có quan điểm như thế nào.
Trong bài phát biểu thứ hai, vào ngày 12/1, Nasrallah đã đưa vấn đề đi xa hơn bằng cách kêu gọi trục kháng chiến bắt đầu thực hiện các chiến dịch đẩy lùi lực lượng Mỹ.
Từ năm 2006, Hezbollah đã trở nên độc lập nhiều hơn trong các hành động của mình, đặc biệt là khi xử lý các vấn đề liên quan đến Lebanon.
Trong bài phát biểu ngày 9/1, chỉ huy của Không quân IRGC Amir Ali Hajizadeh cũng cho biết, Iran hy vọng các lực lượng đồng minh của mình sẽ hành động.
Tuy nhiên, một động thái quân sự chống lại Mỹ, Israel ở Lebanon của Hezbollah dường như rất xa vời vào thời điểm này, do hậu quả từ cuộc khủng hoảng kinh tế và sự thất vọng ngày càng tăng trong cộng đồng Shia đang được thể hiện dưới hình thức các cuộc biểu tình.
Cùng với đó, bất kỳ hành động trả đũa nào ở nước láng giềng Syria, cũng có thể bị hạn chế do Hezbollah đã giảm đáng kể vai trò ở Syria.
Trong kịch bản khả dĩ, nhóm này có thể tái xuất hiện và khai thác các điểm yếu của lực lượng Mỹ ở phía đông bắc Syria hoặc xung quanh căn cứ quân sự al-Tanf gần Iraq. Tuy nhiên, một bước đi như vậy có thể phải trả giá bằng đòn đáp trả của Mỹ thông qua các cuộc không kích.
Nga cản cuộc chiến
Nga sẽ cản trở Iran biến Syria thành chiến trường chống Mỹ.
Về phần mình, Iran cũng có thể đích thân hành động ở Syria, đặc biệt là khi lực lượng nước này đang đối mặt với các cuộc không kích liên tục từ Israel - gần đây nhất là vào ngày 10/1 tại khu vực Bukamal ở biên giới Iraq-Syria.
Các hoạt động gia tăng của Israel ở Syria có thể khiến Tehran tăng cường răn đe bằng cách chuyển từ tư thế phòng thủ sang tấn công.
Nhưng cả Hezbollah và Iran sẽ bị hạn chế trong hành động bởi sự hiện diện thống trị của Nga, tờ Al Jazeera nhận định.
Vào ngày 7/1, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có chuyến thăm Syria trước khi đến Thổ Nhĩ Kỳ, điều này có ý nghĩa như một lời nhắc nhở rằng: Nga sẽ không cho phép Mỹ và Iran chuyển cuộc đối đầu sang Syria.
Nếu Iran quyết định nhắm vào lực lượng Mỹ ở Syria, hành động như vậy có thể làm phức tạp quan hệ vừa phối hợp vừa cạnh tranh với Nga.
Mặc dù mục tiêu cuối cùng của Moscow là muốn các lực lượng Mỹ rời khỏi Syria, nhưng hiện tại nước này không muốn điều đó xảy ra bằng vũ lực trước mắt mình.
Hơn nữa, một động thái chống lại Mỹ của Iran ở Syria cũng có thể gây tổn hại đến Thổ Nhĩ Kỳ với các thỏa thuận hiện tại ở phía đông bắc Syria. Điều này không phục vụ lợi ích của Iran kể từ khi Ankara thể hiện sự ủng hộ Tehran, ít nhất là về mặt lời nói, sau cái chết của tướng Soleimani.
Ngoài ra, các nhóm được Iran hậu thuẫn ở Syria cũng không được chuẩn bị và có kỷ luật tốt (so với Hezbollah) để có khả năng thực hiện một cuộc tấn công lớn.
Cái chết của tướng Soleimani – kiến trúc sư trưởng tạo nên mối quan hệ chặt chẽ với lãnh đạo các nhóm được Iran hậu thuẫn ở Lebanon, Syria, Yemen và Iraq - là một trở ngại cho ảnh hưởng mở rộng của Iran trong khu vực.
Tuy nhiên, Quds không phải là lực lượng một người. Đơn vị này sẽ tiếp tục di sản của Soleimani ngay cả khi tần suất và sự thân mật trong liên lạc với các nhóm nói trên có thể không còn như trước.
Đồng thời, mặc dù Tehran đã có những tuyên bố khẩu chiến nảy lửa, một phản ứng quân sự chống lại lợi ích của Mỹ ở Lebanon và Syria dường như ít có khả năng. Trên thực tế, cả Mỹ và Iran đều có ít lực lượng điều động ở hai quốc gia này, nơi họ chỉ có thể lựa chọn các chiến thuật ít gây hấn hơn.