Xác sống (zombie) và ma cà rồng (vampire) là những con quái vật vốn đã quá nổi tiếng trong các câu chuyện, bộ phim kinh dị từ Hollywood. Chúng đều là những sinh vật ăn thịt hay uống máu, khi cắn thì nạn nhân cũng sẽ bị biến thành xác sống hoặc ma cà rồng.
Nhưng điều đáng sợ nhất chính là việc cả hai huyền thoại này đều được cho là có liên quan đến một loại dịch bệnh trong thế giới thực: bệnh dại.
Theo TheVerge, bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm lây lan chủ yếu thông qua vết cắn của các loài vật đã nhiễm bệnh như chó hay chồn. Virus bệnh dại sẽ di chuyển từ vết cắn lên não và tàn phá bộ não người, khiến nạn nhân cảm thấy bồn chồn, ảo giác, co thắt cơ, tăng tiết nước dãi, lên cơn và hôn mê.
Người bị dại cũng trở nên hung hăng hơn, và chỉ trong một vài ngày sau khi có các triệu chứng nêu trên, gần như 100% người bệnh đều không qua khỏi, chủ yếu là do chứng khó thở.
Ngày nay, đã có vắc-xin ngừa bệnh dại, và loại vắc-xin này thường chỉ được tiêm cho bệnh nhân sau khi đã bị cắn (đôi khi những người thường xuyên làm việc với động vật cũng tiêm sẵn một mũi...cho chắc).
Tuy nhiên, không phải ở bất kỳ quốc gia nào loại vắc-xin này cũng có sẵn. Hiện mỗi năm, bệnh dại vẫn là nguyên nhân dẫn đến cái chết của hàng ngàn người, chủ yếu ở châu Á và châu Phi, và chó là loài động vật hàng đầu truyền nhiễm bệnh dại.
Bệnh dại đã xuất hiện từ hàng ngàn năm trước: Những bản viết tay từ thời Sume xa xưa đã đề cập đến căn bệnh này, hay trong các bản thảo y tế của người Hi Lạp cổ đại.
Tuy nhiên, ở thời kỳ còn mông muội đó, bệnh dại thường được miêu tả dưới nhiều hình thức tu từ khác nhau, mà phổ biến nhất là được ẩn dụ dưới những nỗi sợ liên quan tới việc con người bị ám bởi các loài vật.
Trong truyền thuyết, nỗi sợ bệnh dại được phản ánh thông qua ma cà rồng, xác sống, và thậm chí là người sói.
"Những gì bạn biết được qua các thần thoại, đó là chúng phản ánh những lo lắng của con người về sự phân biệt giữa người và thú, những trường hợp mà con người mất kiểm soát, khát máu và bị bản chất của loài vật lấn át đi lý trí" - Bill Wasik, tác giả cuốn sách "Bệnh dại" cho hay.
Một vài nghiên cứu đã chỉ ra những điểm giống nhau giữa các triệu chứng của bệnh dại và các miêu tả lịch sử về ma cà rồng và xác sống.
Ví dụ: ma cà rồng được cho là thường xuất hiện vào đêm khuya, tấn công phụ nữ, trong khi bệnh dại thường khiến người bệnh mất ngủ và hung hăng - theo một nghiên cứu năm 1998.
Đồng thời, ma cà rồng cũng thường được miêu tả là có thể biến thành chó hoặc dơi - hai loài động vật mang bệnh dại hàng đầu trong lịch sử.
Một nghiên cứu khác vào năm 2013 đã cho thấy những điểm tương đồng giữa xác sống và bệnh dại: xác sống thường rất hung hăng, có triệu chứng chảy dịch, nước dãi... và có dáng đi tập tễnh, giống hệt những triệu chứng của bệnh dại.
Thực ra, nếu nói những truyền thuyết như ma cà rồng hay zombie xuất phát trực tiếp từ bệnh dại thì cũng không đúng lắm. Cả hai truyền thuyết này đều thay đổi theo thời gian, ví dụ: ma cà rồng không phải là một bệnh truyền nhiễm... Nhưng rõ ràng chúng đều có những mối liên hệ nhất định về mặt văn hoá.
Trong quá khứ, khi chúng ta chưa biết được các dịch bệnh lây lan như thế nào, và làm sao để tự bảo vệ bản thân, thì các ca bệnh dại được ví như những truyền thuyết, là một cách để ngừơi ta lý giải những gì mình chưa hiểu được.
Như vào thập niên 1720, một đại dịch dại xuất phát từ chó, sói và các động vật hoang dã khác bùng phát ở Đông Âu, và cũng từ đó mà các truyền thuyết về ma cà rồng phát sinh.
Ngày nay, cho dù bệnh dại có thực sự dẫn đến ma cà rồng hay xác sống hay không, thì chúng ta cũng thấy rằng căn bệnh này đã trở thành một nguồn cảm hứng cho nhiều bộ phim, điển hình là bộ phim kinh dị 28 Days Later của đạo diễn Danny Boyle.
Theo vị đạo diễn này, con virus đã biến người thường thành xác sống trong phim của ông được xây dựng dựa trên một phần của virus dại.