Vài tuần trước cuộc phản công vào đầu tháng 6/2023, các nhà hoạch định quân sự của Ukraine đã nhất trí về một mục tiêu chính, đó là tiến quân xa về phía Nam từ thành phố Mala Tokmachka, ở tỉnh Zaporizhzhia tới thành phố Melitopol do Nga kiểm soát, để đưa thành phố Tokmak nằm dưới hỏa lực của quân đội Ukraine.
Đoàn tàu chở xe tăng T-62 của Nga. Ảnh: Wikimedia Commons
Ukraine tiến đánh tuyến hậu cần chủ chốt của Nga tại Tokmak
Trong những ngày gần đây, Ukraine tuyên bố đã đạt được mục tiêu này. Vào tuần đầu tiên trong tháng 10, lực lượng pháo binh Ukraine, đặc biệt là các đơn vị vận hành hệ thống HIMARS do Mỹ cung cấp, đã tiến gần đến thành phố Tokmak. Kiev cho biết đã bắn trúng một đoàn tàu tiếp tế của Nga đang chạy qua thành phố. Video lan truyền trên mạng xã hội cuối tuần qua cho thấy cảnh một đoàn tàu đang bốc cháy. Chưa rõ vụ tấn công xảy ra vào thời điểm nào nhưng điều này cho thấy tuyến hậu cần của Nga ở miền Nam đang gặp khó khăn nghiêm trọng.
Tokmak cách chiến tuyến hiện tại ở Zaporizhzhia khoảng 16km, nằm trên tuyến đường dẫn tới thành phố Melitopol và tới Biển Azov. Tầm quan trọng của Tokmak được quyết định dựa trên vai trò hậu cần. Thành phố này được coi là trung tâm của các tuyến đường bộ và đường sắt lớn ở Tây Nam Ukraine. Nga phụ thuộc chủ yếu vào tuyến đường bộ đi qua Tokmak để cung cấp thực phẩm, nhiên liệu, đạn dược và phương tiện cho các đơn vị đang chiến đấu ở tiền tuyền.
Theo giới phân tích, việc đưa Tokmak vào tầm bắn của pháo binh và tên lửa là một bước quan trọng có thể giúp Ukraine đẩy lùi quân đội Nga ở phía Nam và giành lại hàng nghìn km2 lãnh thổ mà Moscow đang kiểm soát, trong đó có bán đảo Crimea – khu vực chiến lược mà Nga sáp nhập vào năm 2014. Kế hoạch tấn công Tokmak không chỉ thể hiện mục tiêu lớn của Ukraine mà còn là chỉ dấu cho thấy cuộc xung đột sẽ rẽ sang một hướng mới phức tạp hơn.
Các chuyên gia quân sự cho rằng, cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào đoàn tàu quân sự Nga gần Tokmak có thể mới xảy ra trong thời gian gần đây. Ukraine sở hữu nhiều loại vũ khí có khả năng tấn công tầm xa, như tên lửa hành trình Storm Shadow và SCALP, tên lửa chống hạm Neptune và Harpoon, tên lửa đạn đạo S-200 và tên lửaTochka cùng một số máy bay không người lái lợi hại. Nhưng các vũ khí này thường chỉ đạt hiệu quả tối ưu khi tấn công các mục tiêu cố định.
Việc tấn công một đoàn tàu đang di chuyển rất khó khăn. Đó là lý do tại sao Ukraine nhiều tấn công các tuyến đường sắt quan trọng mà Nga sử dụng nhưng đến nay vẫn chưa thể ngăn cản được các hoạt động hậu cần của Moscow.
Để phá hủy đoàn tàu chở đạn dược của Nga, Ukraine cần phải nắm được thông tin tình báo từ máy bay không người lái hoặc từ các lực lượng du kích ở địa phương. Ngoài ra, Kiev cũng cần triển khai những loại vũ khí phản ứng nhanh và có độ chính xác cao, chẳng hạn như đạn pháo thông minh Excalibur dẫn đường bằng GPS hoặc tên lửa GLMRS. Excalibur thường được sử dụng cho lựu pháo M777 do Mỹ sản xuất, có tầm bắn lên tới 40km, còn GLMRS được bắn từ bệ phóng HIMARS với tầm bắn khoảng 70km.
Ukraine nhiều khả năng đã triển khai M777 ở khu vực cách tiền tuyến vài km và HIMARS ở khoảng cách xa hơn, để tránh hỏa lực đáp trả từ phía Nga. Các hệ thống này có thể được đặt ở một số khu vực xung quanh Robotyne cách Tokmak khoảng 45km, để có thể tấn công chính xác đoàn tàu của Nga.
Ukraine đã điều động một lực lượng hùng hậu, gồm Lữ đoàn tấn công đường không số 47 và lữ đoàn tấn công đường không số 82 được trang bị nhiều vũ khí tối tân, tới Robotyne vào mùa hè này. Sau khi kiểm soát Robotyne, Kiev đã nhanh chóng để mắt tới Tokmak.
Các nhà phân tích cho rằng, Ukraine có thể tiến hành thêm nhiều cuộc tấn công chính xác nhằm vào các đoàn tàu và đoàn xe của Nga ở bên trong và xung quanh Tokmak trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng tới khi cuộc phản công kéo dài sang mùa Đông. Nga hiện đang tìm kiếm các biện pháp thích hợp để ứng phó tình huống đó.
Cách thức đối phó của Nga
Để chống lại nỗ lực của Ukraine nhằm tấn công tuyến đường tiếp tế đi qua Tokmak, Nga đã mở rộng và tăng cường công sự phòng thủ ở ngoại ô thành phố. Cơ quan tình báo quốc phòng Anh cho biết: “Tại Tokmak, Nga đang xây dựng các công sự phòng thủ bổ sung và gia cố chiến hào bằng bê tông. Các công sự này nằm ở gần làng Robotyne, trục chính của lực lượng Ukraine. Ngoài ra, Nga cũng bắt đầu sơ tán người dân khỏi Tokmak”.
Các nhà phân tích cho rằng, việc xây dựng thêm nhiều boongke sẽ giúp Nga bảo vệ binh sỹ tốt hơn trước các cuộc tấn công bằng pháo binh và máy bay không người lái cảm tử, còn bê tông sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng bùn lầy trong chiến hào. “Các công sự và hoạt động sơ tán nói trên có thể phản ánh mối lo ngại của Nga về một bước đột phá tiếp theo của Ukraine”, Cơ quan tình báo quốc phòng Anh lưu ý.
Ngoài việc gia cố phòng tuyến tại Tokmak, Nga cũng tìm cách thiết lập những tuyến đường tiếp tế mới, nằm xa hơn về phía Nam. Nếu Nga thành công trong việc chuyển hướng các đoàn tàu và xe tải ra khỏi Tokmak, họ có thể đẩy lùi cuộc phản công của Ukraine dọc theo trục Melitopol khiến cuộc phản công này trở nên vô nghĩa về mặt chiến lược.
Các nhà phân tích cho rằng, việc Nga xây dựng một tuyến đường sắt mới xuyên qua thành phố Mariupol nằm bên bờ biển Azov - nơi kết nối với Biển Đen, có thể giúp họ chuyển các tuyến tiếp tế ra xa Tokmak và đến gần bờ biển hơn.
Trong trường hợp Moscow chuyển đổi tuyến hậu cần một cách nhanh chóng, Kiev sẽ buộc phải thiết lập mục tiêu mới cho cuộc phản công. Nếu Nga di chuyển các tuyến tiếp tế xa hơn về phía Nam, Ukraine có thể phải tiến xa hơn về phía Nam để có thể tấn công các tuyến tiếp tế. Đây sẽ là một diễn biến đáng lo ngại đối với Kiev. Ukraine đã mất hàng nghìn binh sỹ và hàng trăm phương tiện để giành quyền kiểm soát Tokmak. Để tiến tới các khu vực chiến lược ở bờ Biển Đen, họ có thể phải trả cái giá đắt hơn.