Đã hơn 100 ngày kể từ khi vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi diễn ra tại lãnh sự quán Saudi ở Istanbul. Một loạt những nhân vật được cho là liên quan đến vụ việc đã bị Riyadh sa thải hoặc bắt giữ. Tuy nhiên, chủ mưu cuối cùng là ai vẫn chưa được đưa ra ánh sáng và câu chuyện đang dần dần bị lãng quên.
Ngay từ đầu, Thổ Nhĩ Kỳ đã cố gắng tiết lộ về những cá nhân thực sự chịu trách nhiệm, bao gồm bằng cách công khai thông tin về đội ngũ ám sát, những bức ảnh cuối cùng của Khashoggi, chi tiết chuyến bay của Saudi, thông tin về cuộc điều tra lãnh sự quán và bản ghi âm vụ giết người.
Trong những ngày đầu, ngay cả Ankara cũng không lường trước được phạm vi lan tỏa trên cấp độ địa chính trị mà vụ sát hại Khashoggi sẽ gây ra. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ đã nhanh chóng nghĩ ra một kế hoạch dựa trên hai chiến lược chính.
Bằng chứng quan trọng bị rò rỉ
Đầu tiên, Ankara hiểu rằng sẽ không thể có được kết quả ngay lập tức trong thời gian ngắn, do đó, động lực phải được duy trì, với những bằng chứng quan trọng được rò rỉ một cách lần lượt.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan kêu gọi công lý và tuyên bố của ông nhằm tăng áp lực cho các bên liên quan - chủ yếu là chính quyền của Tổng thống Donald Trump. Trớ trêu thay, tất cả các bên đều bỏ ngoài tai lời chỉ trích của ông Erdogan trong trường hợp này.
Thứ hai, Thổ Nhĩ Kỳ đã cố gắng tập trung vào tính hợp pháp của vụ việc, thay vì biến nó thành một rạn nứt chính trị giữa Ankara và Riyadh. Trong khi tội ác như vậy không thể được thực hiện mà không có sự cho phép của bất cứ ai từ hoàng gia, chính quyền Erdogan đã cố gắng giữ sự cân bằng tinh tế giữa việc ngầm ám chỉ sự nhúng tay của Thái tử Mohammed bin Salman và duy trì quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - Saudi.
Theo nhà phân tích các vấn đề quốc tế Osman Sert từ viện nghiên cứu Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ nhận thấy rằng, Thái tử Saudi chính là biểu tượng của một trật tự khu vực mới mà tập trung vào việc cô lập Israel, với Iran và Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, những nỗ lực của Thổ Nhĩ Kỳ để quốc tế hóa vấn đề này không hoàn toàn thành công.
Tổng thống Pháp đã nói chuyện thoải mái với Thái tử bin Salman về cuộc khủng hoảng tại hội nghị thượng đỉnh G20 gần đây ở Argentina. Thủ tướng Anh Theresa May được nhìn thấy gặp Thái tử với thái độ như thể không có gì xảy ra. Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng thể hiện quan điểm dĩ hòa ngay từ đầu, quyết không để mất các hợp đồng béo bở từ Saudi.
Tuy nhiên, bản ghi âm giọng nói cuối cùng của Khashoggi là bằng chứng không thể chối cãi về những gì đã xảy ra bên trong lãnh sự quán. Nó gây áp lực lên Washington, mặc dù Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton nói rằng ông không nghe nó vì ông không hiểu tiếng Ả Rập.
Sự bắt đầu của kết thúc?
Thổ Nhĩ Kỳ đang không còn phương án để theo đuổi vụ việc Khashoggi.
Mặc dù vụ việc Khashoggi sẽ đi vào lịch sử nhưng áp lực của nó đã giảm dần. Sau 100 ngày, nhiều bài báo, hội nghị và hội thảo đã được tổ chức như một phần của nỗ lực để buộc các thủ phạm thực sự phải chịu trách nhiệm.
Tuy nhiên, chuyên gia Osman Sert tin rằng, khuôn mặt của nhà báo Khashoggi trên trang bìa tạp chí TIME – vinh danh ông là nhân vật của năm - có thể là biểu tượng cho sự kết thúc câu chuyện, mà không có kết quả chắc chắn về thủ phạm thực sự.
Thổ Nhĩ Kỳ có thể sẽ tiếp tục thúc đẩy một cuộc điều tra quốc tế, tìm kiếm các đối tác đủ can đảm để chống lại Riyadh. Nhưng Saudi đang dần phục hồi hình ảnh của mình. Thay vì chịu áp lực để buộc phải loại bỏ Thái tử, Riyadh mới đây đã bổ nhiệm "cựu tù nhân Ritz Carlton" - Ibrahim al-Assaf làm Ngoại trưởng mới trong một dấu hiệu bình thường hóa.
Saudi đang có kế hoạch tiếp tục phát triển như thể không có gì xảy ra. Họ đang cố gắng hoàn thành công việc vốn đã hoàn thành một nửa của mình với UAE: cô lập Iran và Thổ Nhĩ Kỳ khỏi khu vực.
Syria là đầu mối mới. Bất chấp việc Riyadh và các đồng minh từng cố gắng lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad bằng cách tài trợ và ủng hộ phe đối lập, Tổng thống Syria giờ đây là một đối tác thuận lợi để hỗ trợ cho hành động của họ chống lại Thổ Nhĩ Kỳ.
Bằng cách mở lại đại sứ quán UAE ở Damascus và mời Tổng thống Assad trở lại Liên đoàn Ả Rập, hai quốc gia này đang tấn công nhiều mục tiêu cùng một lúc. Đặc biệt là sau khi Mỹ rút quân, để hạn chế ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ đối với Syria, họ muốn hỗ trợ chính quyền hợp pháp ở Damascus.
Bằng cách ủng hộ chính quyền Assad, Riyadh cũng đã mở rộng một "nhánh ô liu" cho Nga - và nó đã được đền đáp, với việc Nga cảnh báo Mỹ không can thiệp vào sự kế vị của hoàng gia Saudi.
Tổng thống Trump cũng tham gia vào diễn biến mới bằng cách tuyên bố rằng Saudi sẽ trả tiền cho việc tái thiết Syria. Nếu người châu Âu ngần ngại tài trợ cho việc tái thiết Syria, tiền của Saudi có thể định hình tương lai của đất nước. Không khó để dự đoán Saudi đang muốn tránh sự can dự của Thổ Nhĩ Kỳ.
Vai trò của nghị viện
Sau khi tiếng súng im lặng, đồng tiền sẽ quan trọng hơn cho việc định hình tương lai của Syria. Tất nhiên, lợi thế trên mặt đất với việc lưu giữ hơn 3,5 triệu người tị nạn Syria và đảm bảo Idlib an toàn đang mang lại cho Thổ Nhĩ Kỳ đòn bẩy rất lớn.
Tổng thống Trump đang đặt mục tiêu cân bằng hai đồng minh đối thủ của mình bằng cách tuyên bố Mỹ rút khỏi Syria, điều mà Thổ Nhĩ Kỳ mong muốn và nhấn mạnh tầm quan trọng của Saudi đối với tương lai của quốc gia bị chiến tranh tàn phá.
Tuy nhiên, khi nói đến vụ sát hại Khashoggi, vẫn có ánh sáng ở cuối đường hầm. Rõ ràng là các quốc gia đã sẵn sàng tiếp tục làm ăn với Saudi - nhưng các nghị viện có thể trở thành tiếng nói cho công lý.
Các nghị viện châu Âu và các quốc gia có thể thúc giục Chính phủ, các cơ quan quốc tế và Thổ Nhĩ Kỳ theo đuổi một cuộc điều tra quốc tế.
Chiến lược của Thổ Nhĩ Kỳ đã có hiệu quả, nhưng tại thời điểm này, Ankara đã cạn kiệt hầu hết các phương án của mình. Thổ Nhĩ Kỳ và tất cả những người quyết tâm đưa thủ phạm thực sự ra công lý, cần phải phát động một nỗ lực mới để giữ sự chú ý của quốc tế về vụ án của Khashoggi.