"Việc dễ"
Vào ngày 20/12/2023, Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Chiến lược Ukraine Alexander Kamyshin đã tiết lộ một kế hoạch tham vọng. Đó là trong năm 2024, nước này sẽ sản xuất và chuyển giao cho quân đội hơn 1 triệu máy bay không người lái (UAV/Drone) đa dạng về chủng loại.
Đa phần chúng sẽ là FPV Drone, loại Drone góc nhìn thứ nhất trang bị chất nổ và thường được sử dụng cho các nhiệm vụ cảm tử.
Rõ ràng người Ukraine đang tin rằng số lượng lớn vũ khí này sẽ đủ để đáp ứng hỏa lực yểm trợ cần thiết cho các đơn vị quân đội đồng thời bù đắp cho những tổn thất của các khí tài tấn công khác.
Gần đây một kênh Telegram của Nga đã cho biết rằng 6 đối tác của họ có thể sản xuất 50.000 FPV Drone mỗi tháng - tức là 600.000 mỗi năm. Từ giả định này có thể nói rằng nếu có được nguồn vốn phù hợp, mỗi năm người Nga có thể cho ra lò hàng triệu chiếc.
Nga đang sản xuất hàng loạt máy bay không người lái FPV phục vụ yêu cầu chiến trường.
Các nguồn tin bên phía Ukraine cũng đưa ra những số liệu tương tự về năng lực sản xuất và đó là chưa kể tới các "bên thứ ba".
Có thể nói việc Nga hay Ukraine đạt tới quy mô sản xuất 1 triệu FPV Drone mỗi năm là "việc dễ", nhưng câu hỏi được đặt ra là tất cả chúng sẽ được điều khiển như thế nào để tới mục tiêu?
Kể từ khi Nga bắt đầu huy động một phần cho Chiến dịch quân sự đặc biệt (SMO), tôi (Andrey Mitrofanov) đã hơn một lần nghe từ những người xung quanh rằng nếu họ được gọi nhập ngũ, mong muốn của họ là trở thành người điều khiển UAV/Drone.
Có vẻ như hầu hết chúng ta đều nghĩ rằng mình có thể đảm đương nhiệm vụ này vì đã từng chơi game trên máy tính từ khi còn nhỏ - bao gồm cả các game mô phỏng bay.
Vô hình chung chúng ta cũng đã trở thành "nạn nhân" của các bộ phim nơi người điều khiển UAV thường ngồi trên chiếc ghế êm ái, trên một tay là cốc cà phê còn tay kia là cần điều khiển cỗ máy chết chóc - những thứ đe dọa anh ta có lẽ chỉ là bệnh cột sống hoặc suy giảm thị lực.
Điều này là có thể nếu chúng ta đang nói đến những UAV chiến thuật như RQ-4 Global Hawk của Mỹ, nhưng trong SMO thì không như vậy - tuyến đầu ở Ukraine giờ đây đang bị thống trị bởi Drone và chủ yếu là FPV Drone (Drone góc nhìn thứ nhất) cảm tử.
Và lúc này, mọi thứ liên quan đến người điều khiển Drone trông hoàn toàn khác.
Cả hai phía đang thực sự đang ưu tiên săn lùng người điều khiển Drone và vì vậy số lượng của họ đang ngày một ít đi. Nhu cầu nhân lực thay thế hiện đang rất lớn và đặc biệt tập trung vào những người có "tay nghề" cao.
Vấn đề hiện càng trầm trọng hơn khi ngày càng có nhiều FPV Drone được đưa đến chiến trường nhưng khó có ai có thể điều khiển hai hoặc nhiều chiếc cùng một lúc.
Cảnh quay từ camera trên người của 1 thành viên kíp điều khiển Drone Nga khi họ trở thành mục tiêu của FPV Drone Ukraine.
Và "việc khó"
Dựa trên phương pháp dẫn đường, các loại UAV/Drone cảm tử có thể được chia thành hai nhánh.
Đầu tiên là UAV cảm tử như "Geran-2" của Nga, có thể tấn công theo tọa độ mục tiêu được lên kế hoạch trước và và chúng được phóng từ những khu vực tương đối an toàn.
Với Drone cảm tử mà đặc biệt là FPV Drone giá rẻ, việc điều khiển chúng tương tự như với các tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM). Tức là phương pháp dẫn đường chính là bằng đôi mắt của người điều khiển.
Tôi nghĩ rằng điều này đưa ra gợi ý về những yêu cầu thể chất đối với người điều khiển FPV Drone bao gồm khả năng chống chịu căng thẳng, hiểu biết về các công nghệ chiến tranh điện tử (EW)...
Liệu AI (Trí tuệ nhân tạo) có thay thế được người điều khiển FPV Drone hay không?
Video cho thấy nhà sản xuất Ukraine thử nghiệm FPV Drone với AI tự nhận dạng con người.
Câu trả lời là có thể nhưng chỉ ở một phần của "quy trình". AI có thể thay thế con người ở giai đoạn cuối của cuộc tấn công, tức là tự động bám bắt và vô hiệu hóa mục tiêu mà người điều khiển đã chỉ ra - giúp vô hiệu hóa hàng rào EW của đối phương.
Nhưng nếu chúng ta đang nói về hàng đàn FPV Drone được trang bị AI để tự thực hiện nhiệm vụ trong một khu vực nhất định thì mọi thứ phức tạp hơn nhiều.
Các hệ thống dẫn đường và ngay cả AI ở thời điểm hiện tại vẫn chưa đạt được trình độ của con người. Ngay khi nhận ra đang phải chống lại AI, đối phương sẽ thực thi các biện pháp đối phó đơn giản như ngụy trang hoặc sử dụng mô hình.
Vì vậy vấn đề tự động hóa hoàn toàn FPV Drone phải được tiếp cận rất cẩn thận nếu không muốn lãng phí. Kết luận này đưa chúng ta trở lại nhu cầu về lượng lớn người điều khiển FPV Drone chuyên nghiệp.
Theo cách đào tạo lái xe hiện hành, hàng nghìn hoặc thậm chí là hàng triệu người điều khiển có thể được đào tạo.
Đầu tiên, một chương trình máy tính mô phỏng hoạt động của FPV Drone có thể được phát triển trên cơ sở các game hiện có. Ở giai đoạn này, các yêu tố giúp phân loại người điều khiển FPV Drone sẽ được bộc lộ bao gồm phản ứng, sự chú ý, suy nghĩ linh hoạt.
Chương trình sẽ được đưa vào khóa huấn luyện quân sự tại các trường học, và năm này qua năm khác một nguồn dự trữ nhân lực sẽ được tích lũy liên tục.
Như tôi đã nói ở trên, FPV Drone là loại khó điều khiển nhất và việc huấn luyện trên chúng có thể là nền tảng cho việc huấn luyện các UAV/Drone khác cả trong lĩnh vực quân sự lẫn dân sự.
Vấn đề tiếp theo là nếu số lượng người điều khiển FPV Drone thiệt mạng trên chiến trường tăng lên, nhiều người sẽ không chọn hướng đi này. Nghĩa là việc tăng khả năng sống sót của họ là điều cần làm.
Việc bổ sung những "bộ kích sóng" giúp điều khiển FPV Drone từ cách xa hàng trăm km có thể được tính tới, đặc biệt là các thiết bị dựa trên công nghệ 5G.
Chúng ta không nên quên những ứng dụng đầy hứa hẹn nhưng cũng an toàn khác như việc sử dụng FPV Drone để chống lại các UAV tầm xa của đối phương.
Tới đây có thể tạm kết luận rằng chiến thắng trên chiến trường hiện nay và trong tương lai gần sẽ phụ thuộc phần lớn vào việc giải quyết những vấn đề nói trên.
Một video cho thấy FPV Drone của phía Nga bí mật tiếp cận và vô hiệu hóa một bộ binh đối phương mà người này không hề hay biết.