Kế hoạch cải tổ nội các của Ukraine
Theo giới phân tích, tuyên bố trên nhiều khả năng cho thấy ông Zelensky có thể đi xa hơn việc thay thế chỉ huy quân sự hàng đầu – Tướng Valeriy Zaluzhny của Ukraine, đồng thời đánh dấu nỗ lực tìm kiếm một chiến lược mới vào thời điểm bấp bênh khi Kiev đang ở thế phòng thủ và các lực lượng Ukraine đang chờ đợi liệu Mỹ có cung cấp sự hỗ trợ về tài chính và quân sự cần thiết hay không.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tướng Valerii Zaluzhnyi (thứ hai bên trái). Ảnh: Cơ quan báo chí của Tổng thống Ukraine.
Phát biểu với hãng truyền thông Rai News của Italy, ông Zelensky nói: “Việc thiết lập lại một khởi đầu mới là điều cần thiết. Tôi đang suy nghĩ một cách nghiêm túc, không phải chỉ riêng một cá nhân đơn lẻ mà là cả đường lối lãnh đạo đất nước”.
Mâu thuẫn trong chính phủ Ukraine đã nhen nhóm kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022. Một số nguồn thạo tin cho biết, mâu thuẫn đã đạt đến đỉnh điểm vào tuần trước khi ông Zelensky triệu tập Tướng Zaluzhny đến họp để thông báo rằng ông sắp bị sa thải.
Trước đó, mối quan hệ giữa ông Zaluzhny và ông Zelensky đã có nhiều rạn nứt khi chỉ huy quân đội Ukraine trả lời báo Economist rằng chiến tranh đang bước vào giai đoạn tiêu hao mới. Nhận định của vị tướng Ukraine đưa ra trong bối cảnh phương Tây đang đắn đo việc tiếp tục rót tài trợ vũ khí cho Kiev và điều này đã bị Tổng thống Zelensky chỉ trích.
Kế hoạch cải tổ chính phủ đánh dấu sự phá vỡ gần 2 năm ổn định trong chính phủ thời chiến của ông Zelensky vì ông hầu như giữ nguyên vị trí các bộ trưởng trong cuộc xung đột với Nga. Trong bối cảnh nguồn viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine bị đình trệ, các nhà phân tích chính trị cho rằng ông Zelensky có thể thăng chức cho Đại sứ Ukraine tại Mỹ Oksana Markarova – người được cho là có thiện cảm với chính quyền Biden lên một vị trí cấp cao ở Kiev.
Chính phủ Mỹ hiện đang thúc đẩy Ukraine cải tổ để tăng cường các biện pháp bảo vệ, phòng chống tham nhũng đối với hàng tỷ USD tiền viện trợ tài chính và quân sự mà Kiev nhận được trong cuộc xung đột. Hồi đầu tuần này, Bộ trưởng Bộ Cựu chiến binh Yulia Laputina đã đệ đơn từ chức lên Quốc hội mà không hề giải thích. Vẫn chưa rõ liệu việc từ chức có liên quan đến kế hoạch cải tổ chính phủ hay không.
Kế hoạch cải tổ của ông Zelensky được đưa ra sau nhiều tháng giao tranh bất phân thắng bại. Một cuộc thăm dò của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev vào tháng 12/2023 cho thấy tỷ lệ ủng hộ ông Zelensky hiện là 62%, giảm so với 84% trước đó trong cuộc chiến.
Ukraine đối mặt tình thế bất lợi khi chiến sự leo thang
Trên chiến trường, lực lượng Ukraine dường như đang rơi vào thế bất lợi. Thiếu đạn dược và nhân lực, họ phải gồng mình kìm hãm các cuộc tấn công của Nga trên khắp các mặt trận, với tâm điểm là cuộc giao tranh xung quanh thành phố Avdiivka, ở Donetsk.
Các binh sỹ Ukraine cho biết, Nga đã lợi dụng các thiết bị tạo khói dày đặc để tránh bị máy bay không người lái giám sát của Ukraine phát hiện. Họ đã tìm cách đột nhập vào vùng ngoại ô phía Bắc của thành phố trong những ngày gần đây, đe dọa tuyến đường tiếp tế quan trọng của Ukraine đối với thành phố.
Nếu Avdiivka thất thủ thì điều này sẽ đánh dấu thắng lợi quan trọng nhất của Nga kể từ khi Moscow giành quyền kiểm soát Bakhmut vào tháng 5/2023, đồng thời mở ra những tuyến tấn công mới, giúp Điện Kremlin kiểm soát toàn bộ khu vực Donbass. Không những vậy, thành quả này còn giúp giải phóng các nguồn lực để Nga có thể tiến hành cuộc tấn công khác vào khu vực Kharkov, nằm cách đó hàng trăm km.
Nga đã điều động hơn 40.000 binh sỹ, hàng trăm xe tăng và xe bọc thép gần Kupiansk, trong một nỗ lực nhằm giành lại lãnh thổ ở Kharkov mà các lực lượng nước này đã để mất vào năm 2023. Trong khi đó, việc phòng thủ của Ukraine bị cản trở khá nhiều sau khi Mỹ tạm dừng rót thêm viện trợ quân sự cho nước này. Việc thiếu sự hỗ trợ không chỉ dẫn đến tình trạng thiếu hụt trầm trọng các loại pháo và vũ khí khác mà còn khiến quá trình thực hiện các kế hoạch tương lai của Ukraine vô cùng khó khăn.
Ukraine hiện đang loay hoay tìm chiến lược để thoát ra khỏi tình thế bế tắc trong giao tranh trên chiến hào, nhằm tránh bị gây sức ép buộc phải tham gia các cuộc đàm phán với những điều kiện bất lợi. Theo Viện Kinh tế Thế giới Kiel, viện trợ mà Mỹ dành cho Ukraine đã giảm gần 90% trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 10/2023 so với cùng kỳ năm 2022.
Thượng viện Mỹ công bố dự luật ngân sách 118 tỷ USD, trong đó hơn 60 tỷ USD viện trợ cho Ukraine, nhưng triển vọng phê duyệt chưa rõ ràng. Tổng thống Biden đã kêu gọi các nhà lập pháp thông qua dự luật, và cho rằng: “Nếu chúng ta không ngặn chặn Tổng thống Putin mở rộng quyền kiểm soát tại Ukraine thì cuộc xung đột sẽ vượt ra ngoài lãnh thổ Ukraine và cái giá mà Mỹ phải trả sẽ tăng lên”.
Theo một số nguồn thạo tin, sự thất vọng của ông Zelensky đối với Tướng Zaluzhny ngày càng gia tăng trong năm 2023, khi cuộc giao tranh sa lầy trong những chiến hào tĩnh lặng. Việc Ukraine thay thế tướng chỉ huy diễn ra trong bối cảnh Nga tấn công dọc gần như toàn bộ mặt trận phía Đông, vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhiều người cho rằng, việc sa thải vị tướng này có thể làm gia tăng lo ngại về sự thiếu ổn định trong ban lãnh đạo thời chiến của Ukraine.