Giới phân tích nhận định, gần đây, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte có khá nhiều phát ngôn tỏ rõ thiện chí với Trung Quốc.
Tuy nhiên, chính sách ngoại giao của vị Tổng thống "vô nguyên tắc" này không đáng tin cậy hoặc ông đang có ý đồ "khích tướng" nhằm khiến hai bên Trung - Mỹ tạo thêm xung đột, nhờ đó Manila trở thành "ngư ông đắc lợi".
Cục diện biển Đông sẽ thay đổi?
Một bài viết trên Bloomberg (Mỹ) ngày 15/9 cho rằng, nhậm chức chưa đến ba tháng nhưng người đứng đầu Philippines liên tục đưa ra những phát ngôn gây sốc như lăng mạ Tổng thống Mỹ Barack Obama hay tuyên bố tăng cường hợp tác kinh tế quốc phòng với Trung Quốc và Nga.
Mặc dù tuyên bố coi trọng kết quả phán quyết về vụ kiện biển Đông của Tòa trọng tài thường trực hôm 12/7 nhưng ông Duterte lại cũng bày tỏ, đồng ý tiến hành hội đàm với Trung Quốc - đối tác thương mại lớn nhất của Philippines.
Ngoài ra, trước khi lên nắm quyền, ông từng tuyên bố sẽ xem xét gác lại vấn đề tranh chấp lãnh thổ để Bắc Kinh xây dựng một tuyến đường sắt tại Manila.
Tờ Bloomberg cho rằng, mặc dù Duterte là một người rất khó đoán (hôm nay rất khẳng khái khen Trung Quốc, hôm sau lại dọa đánh Bắc Kinh) nhưng hành vi của ông có thể làm suy giảm nỗ lực kêu gọi các nước khu vực biển Đông bắt tay đối đầu với Trung Quốc của Mỹ.
Rodrigo Duterte - vị Tổng thống "vô nguyên tắc" đang khiến giới chính trị thế giới "quay như chóng chóng" vì những phát ngôn gây sốc. (Ảnh: VCG)
Duterte liên tục nhấn mạnh, Philippines cần nhanh chóng thực hiện "chính sách ngoại giao độc lập" và tỏ thái độ hoài nghi "Washington có can thiệp nếu một khi Bắc Kinh đánh chiếm biển Đông".
Ông Trương Bạch Hối - Chủ nhiệm trung tâm nghiên cứu Châu Á - Thái Bình Dương, Đại học Lĩnh Nam, Hồng Kông nhận định:
"Xét về cục diện biển Đông hay thế đối đầu khu vực của Mỹ- Trung, chính sách ngoại giao của Duterte có thể khiến vị thế địa chính trị chiến lược của khu vực biển Đông thay đổi, nhờ đó Bắc Kinh có thể giành ưu thế trong cuộc đối đầu với Washington".
Dẫn đến hiệu ứng liên hoàn
Tạp chí quân sự Stars and Stripes (Mỹ) ngày 14/9 chỉ ra, chiến lược hiện tại của Mỹ trong cuộc đối đầu với Trung Quốc trên biển Đông có thể phải thay đổi.
Bởi lãnh đạo mới nhậm chức của một quốc gia có vị trí then chốt tại khu vực này đã bày tỏ mong muốn từ chối hợp tác quân sự với Washington, trong đó có kế hoạch hợp tác tuần tra chung.
Không khó để nhận ra vị lãnh đạo mới nhậm chức mà Stars and Stripes ám chỉ là Tổng thống Philippines Duterte.
Trước đó ngày 12/9, Tổng thống Duterte bất ngờ đưa ra yêu cầu lực lượng đặc nhiệm Mỹ phải rời khỏi đảo Mindanao, miền Nam nước này.
Đến ngày 13/9, ông lại tiếp tục tuyên bố sẽ không có cuộc tuần tra chung nào giữa quân đội Philippines - Mỹ và ngỏ ý sẽ cân nhắc việc mua vũ khí của Nga và Trung Quốc.
Ông Richard Javad Heydarian, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học De La Salle, Manial, Philippines đánh giá, "Philippines thay đổi thái độ sẽ tạo nên hiệu ứng liên hoàn khiến chiến lược kiềm chế Trung Quốc của chính phủ Tổng thống Obama sẽ có thể sụp đổ".
Heydarian cũng cho rằng, Washington đang hi vọng tạo áp lực ngoại đủ lớn sẽ khiến Bắc Kinh phải tuân thủ quy tắc luật pháp quốc tế nhưng với tình hình hiện tại, mục đích của Washington rất khó thành hiện thực.
Quân đội Mỹ trong một cuộc diễn tập chung với quân đội Philippines trên biển Đông. (Ảnh: naval-technology.com)
Chính sách ngoại giao của Philippines rất khó nắm bắt
Theo giới phân tích, Tổng thống Duterte từng nói muốn mua vũ khí từ Trung Quốc nhưng thực chất đây là chiêu bài "khích tướng" nhằm gia tăng xung đột giữa Mỹ - Trung Quốc chứ không đề xuất một kế hoạch cụ thể, chắc chắn.
Ông Hồ Dật Sơn - nghiên cứu viên cao cấp Viện nghiên cứu quốc tế S.Rajaratna, Singapore nhận định, tuyên bố muốn mua vũ khí từ Trung Quốc của nhà lãnh đạo Philippines chứa đựng rất nhiều hàm ý.
"Tôi cho rằng, mục đích thực sự của Tổng thống Duterte chính là đạt được thỏa thuận mua bán vũ khí với Washington bằng những điều kiện có lợi nhất cho Manila", Hồ Dật Sơn nhấn mạnh.
Trước đó, Viện trưởng Viện nghiên cứu biển Đông, Trung Quốc nói rằng, Duterte chỉ đang thăm dò thái độ của Mỹ và hy vọng đạt được những lợi ích lớn hơn, đặc biệt về khí tài quân sự dù cho những phát ngôn của ông thường thiếu thực tế.
Theo giới quan sát quân sự, Manila hiện thiếu "can đảm" lại không đủ mạnh nên sẽ không thể thực sự "đoạn tuyệt" quan hệ với Washington. Vì thế, mong muốn mua vũ khí từ Trung Quốc chỉ là để "lấy lòng" Bắc Kinh, căn bản không phải là một kế hoạch thực tế.
Trong khi đó, theo Đa chiều, Bắc Kinh sẽ không dễ dàng bị những lời nói "hoa mỹ" làm "hoa mắt" để đưa ra những quyết định vội vàng, càng không vì lời lẽ khiêu khích của Tổng thống Duterte mà manh động thách thức Mỹ.