Hành lang Wakhan được cho là khu vực gần như không thể tiếp cận từ bên ngoài hầu hết thời gian trong năm do khí hậu khắc nghiệt, độ cao và không có lối vào. Ảnh: agencevu.com
Afghanistan và Trung Quốc có chung đường biên giới dài 74 km dọc theo Hành lang Wakhan, một dải đất hẹp, khắc nghiệt và khó tiếp cận, kéo dài khoảng 350 km từ tỉnh Badakhshan ở phía Đông Bắc Afghanistan đến vùng Tân Cương của Trung Quốc.
Hành lang Wakhan được biết đến là nơi không thể tiếp cận được trong hầu hết thời gian trong năm do độ cao, thời tiết khắc nghiệt và không có lối vào. Nó nằm ở tỉnh Badakhshan hẻo lánh của Afghanistan, nơi 3 trong số các dãy núi lớn trên thế giới Hindu Kush, Karakoram và Pamirs gặp nhau để tạo thành cái được gọi là dãy núi Pamir (được mệnh danh là nóc nhà thế giới trong tiếng Ba Tư).
Điểm tiếp cận duy nhất ở biên giới Afghanistan - Trung Quốc là tại đèo Wakhjir nằm phía Đông Nam của hành lang, có độ cao gần 5.000 m so với mực nước biển.
Bắc Kinh đã nhiều lần bày tỏ lo ngại về tình hình bất ổn ở nước láng giềng Afghanistan, vì lo các phiến quân có thể sử dụng khu vực này tấn công khu vực Tân Cương của Trung Quốc.
Theo tờ South China Morning Post, Bắc Kinh cáo buộc Phong trào Hồi giáo Đông Turkestan (ETIM), một nhóm ly khai do các phiến quân Duy Ngô Nhĩ lập ra, đã gây ra hàng loạt vụ tấn công bạo lực ở Tân Cương trong thập niên qua, bao gồm các vụ đánh bom xe chết người vào năm 2014 và các vụ tấn công chết người ở những nơi khác trong nước, trong đó có Bắc Kinh.
Do Taliban có mối quan hệ chặt chẽ với ETIM, Trung Quốc đặc biệt lo lắng nguy cơ (ETIM) sẽ trỗi dậy mạnh mẽ trong khu vực.
Theo báo cáo của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc được công bố vào tháng 5-2020, ETIM có khoảng 500 thành viên ở miền Bắc Afghanistan, chủ yếu nằm ở tỉnh Badakhshan, ngay sát Tân Cương qua hành lang Wakhan.
Khi Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị gặp các đại diện của Taliban ở Thiên Tân vào cuối tháng 7, ông đặc biệt yêu cầu Taliban "đoạn tuyệt" với ETIM. Taliban cam kết rằng sẽ "không bao giờ cho phép bất kỳ lực lượng nào" hoạt động gây bất lợi cho các nước láng giềng. Lúc đó, Taliban gần như kiểm soát hoàn toàn tỉnh Badakhshan dù vẫn chưa tiếp quản thủ đô Kabul.
Có thông tin Trung Quốc xây dựng tiền đồn quân sự ở Tajikistan, gần biên giới Afghanistan, song giới chức Bắc Kinh bác bỏ tin này. Ảnh: Asian Geographic
Nhiều nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc cho biết vào năm 2018, Bắc Kinh đã tài trợ và xây dựng một trại huấn luyện cho quân đội Afghanistan ở Hành lang Wakhan.
Trước động thái này, Đại sứ quán Trung Quốc tại Afghanistan khẳng định "sẽ không có binh sĩ Trung Quốc nào trên đất Afghanistan vào bất kỳ lúc nào và dưới bất kỳ hình thức nào".
Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết Bắc Kinh cung cấp viện trợ và hỗ trợ cho nước láng giềng như một phần của các nỗ lực hợp tác an ninh, bao gồm cả các hoạt động chống khủng bố. Trung Quốc công bố viện trợ quân sự 70 triệu USD cho Afghanistan vào tháng 3-2016.
Ngoài ra, theo các nguồn tin, Trung Quốc cũng được cho là đã xây dựng các tiền đồn quân sự ở Tajikistan gần biên giới với Afghanistan. Thế nhưng Bắc Kinh phủ nhận thông tin này.
Các chuyên gia lưu ý rằng Trung Quốc sẽ hưởng lợi ích kinh tế lớn khi biên giới Afghanistan ổn định vì nó sẽ giúp họ tăng cường ảnh hưởng trong khu vực với Sáng kiến vành đai và con đường (BRI) - dự án cơ sở hạ tầng đa quốc gia trị giá hàng tỉ USD.