Trung Đông đứng trước nguy cơ bùng nổ chiến tranh toàn diện, mục tiêu của Israel có được như toan tính?

Đêm 31/7/2024, Ismail Haniyeh, người đứng đầu Văn phòng chính trị của Phong trào Hamas và vệ sĩ của ông này đã thiệt mạng sau vụ tấn công tên lửa trực diện vào nơi ở của ông ở Teheran, sau khi ông dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian. Haniyeh bị giết chưa đầy 24 giờ sau khi Israel tuyên bố đã giết chết chỉ huy quân sự hàng đầu của nhóm Hezbollah ở Lebanon được Iran hậu thuẫn.

Thủ lĩnh Hamas bị giết đang đẩy Trung Đông đứng trước nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến toàn diện trong bối cạnh cuộc xung đột tại Dải Gaza vẫn đang diễn ra ác liệt.

Ai đã sát hại Ismail Haniyeh?

Israel không chính thức thừa nhận cũng như không bác bỏ trách nhiệm của mình về vụ giết hại Ismail Haniyeh. Đến nay, chưa thể khẳng định được ai là người đứng sau vụ giết hại Ismail Haniyeh. Chính quyền Iran đang tiến hành điều tra và sẽ sớm công bố kết quả. Tuy nhiên, theo đánh giá ban đầu, có nhiều dấu hiệu cho thấy Israel là người đưa ra kế hoạch và thực hiện vụ ám sát này.

Việc thủ tiêu các nhà lãnh đạo Hamas là nằm trong kế hoạch của Israel. Kể từ khi Hamas thành lập năm 1988, Israel đã giết hại nhiều nhà lãnh đạo của phong trào này, trong đó có Sheikh Ahmed Yassin, người sáng lập Hamas năm 2004. Mới đây nhất, ngay sau cuộc tấn công của Hamas ngày 7/10/2023 vào Israel, Tel Aviv thề sẽ tiêu diệt các thủ lĩnh hàng đầu của Hamas.

Tháng 12/2023, Israel đã giết Saleh Al - Arouri, phó chỉ huy của Haniyeh trong một cuộc tập kích vào Beirut. Trung tuần tháng 7/2024, Mohamed Deif, người chỉ huy cuộc chiến chống Israel của Hamas ở Gaza bị giết trong một cuộc pháo kích.

Vụ ám sát Haniyeh được thực hiện ngay sau cuộc tấn công của Israel vào ngoại ô Thủ đô Beirut hôm 30/7/2024, giết chết cố vấn quân sự cấp cao của Hezbollah Fuad Shukr.

Hãng CNN ngày 1/8/2024 đăng tin, ngay sau khi Haniyeh bị giết, các quan chức tình báo Israel đã thông báo cho Mỹ và các nước phương Tây chi tiết vụ việc. 

Bộ trưởng Di sản và Các vấn đề Jerusalem của Israel Amichai Eliyahu đã nói rằng giết Haniyeh là “cách đúng đắn để làm trong sạch thế giới”.

Ngày 1/8/2024, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã gọi điện trực trực tiếp cho Thủ tướng Netanyahu nói “rất thẳng thắn” rằng vụ ám sát Ismail Haniyeh không giúp đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza.

Thời gian và địa điểm được chọn để giết Haniyeh

Lực lượng an ninh Israel lẽ ra hoàn toàn có thể giết Haniyeh ở Qatar là nơi ông có văn phòng làm việc và sinh sống tại đó, nhưng cuối cùng họ lại chọn Tehran để thực hiện vụ ám sát. Các nhà phân tích chính trị cho rằng, mục đích của Tel Aviv là để khiêu khích chính quyền Iran đáp trả.

Các nguồn tin trong cơ quan an ninh Israel giải thích rằng, việc chọn Tehran để thực hiện vụ ám sát Haniyeh là chính xác vì “Iran chịu trách nhiệm bảo vệ an toàn cho Haniyeh, việc giết Haniyeh tại trung tâm Teheran khiến Iran trở thành tâm điểm chú ý của toàn cầu với tư cách là nước chủ nhà".

Tờ báo Jerusalem Post của Israel tiết lộ lý do Israel chọn thủ đô Iran để ám sát người đứng đầu văn phòng chính trị Hamas, Ismail Haniyeh, là để chứng tỏ tình báo của Israel có thể vươn tới bất cứ nơi nào tại Trung Đông.

Jerusalem Post nói rằng vụ ám sát Haniyeh đã gửi đi một thông điệp rằng tình báo Israel có thể nhắm vào bất kỳ ai, đồng thời cũng để chứng tỏ Israel có khả năng nhắm mục tiêu vào tất cả các nhà lãnh đạo Palestine ở mọi lúc, mọi nơi.

Ngoài ra, Israel cho rằng việc sát hại Haniyeh ở Tehran sẽ khiến Iran có thể bị coi là “nước bảo trợ khủng bố” trong mắt cộng đồng thế giới, vì Israel coi người đứng đầu Bộ Chính trị Hamas, Haniyeh là khủng bố đến Tehran và được Iran bảo vệ.

Israel chọn thời điểm để sát hại Ismail Haniyeh vào ngày lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian đặt tân tổng thống vào một tình thế khó xử, một cuộc khủng hoảng lớn ngay trong ngày đầu nhậm chức trước sự có mặt của hơn 100 phái đoàn nước ngoài có măt tại Tehran. Đồng thời, đây cũng là một thông điệp gửi tới Tổng thống M. Pezeshkian phải có một chính sách phù hợp trong nhiệm kỳ của mình nhằm mở ra một trang mới cho nền chính trị Iran.

Hệ quả của việc sát hại Ismail Haniyeh

Việc Haniyeh bị giết ở Tehran có thể làm phức tạp thêm việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn, vì Hamas giờ đây sẽ tập trung hơn nhiều vào việc tìm kiếm người kế nhiệm ông. Đây có thể là một quá trình phức tạp và kéo dài.

Mặt khác, Haniyeh là người đã tham gia và chỉ đạo trực tiếp các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn và thả con tin giữa Israel và Hamas. Bất chấp lời lẽ gay gắt của ông, các nhà phân tích chính trị coi ông là một người thực dụng, mềm dẻo hơn so với một số nhà lãnh đạo khác của Hamas, vì vậy việc giết Haniyeh chắc chắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến các cuộc đàm phán.

Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani nói: “Những vụ giết người chính trị và các cuộc tấn công liên tục nhằm vào dân thường ở Gaza trong khi các cuộc đàm phán đang diễn ra thì làm thế nào hòa giải có thể thành công được khi một bên giết chết nhà đàm phán của bên kia?”

Việc sát hại Haniyeh là một bước leo thang căng thẳng mới có thể đẩy khu vực đứng trước nguy cơ của một cuộc chiến tranh lớn gây hỗn loạn trong khu vực, lôi kéo sự can dự của nhiều bên.

Lãnh đạo tối cao Iran, Giáo chủ Ali Khamenei đã triệu tập một cuộc họp khẩn cấp của Hội đồng An ninh Quốc gia và ra lệnh tấn công trực tiếp vào Israel để trả thù vụ ám sát thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh. Ông thề sẽ đáp trả bằng “đòn trừng phạt khốc liêt nhất” đối với Israel và đã ra lệnh cho IRGC và quân đội chuẩn bị kế hoạch tấn công và phòng thủ nếu chiến tranh lan rộng.

Tại Tehran, Iran đang tổ chức một cuộc họp giữa các đồng minh trong “Trục kháng chiến” gồm Hezbollah, Houthi, Hamas và các tổ chức vũ trang thân Iran khác ở Iraq và Syria để bàn biện pháp, thời điểm trả đũa Israel.

Những người tham gia cuộc họp cho rằng “Israel đã vượt qua lằn ranh đỏ” và đang xem xét tiến hành một cuộc tấn công phối hợp từ Iran, Yemen, Syria và Iraq cùng một lúc bằng tên lửa và máy bay không người lái vào các mục tiêu quân sự ở Tel Aviv và Haifa để đạt được kết quả tối đa".

Israel đặt toàn bộ quân đội của mình trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu, đánh trả để “bảo vệ đất nước khỏi bất cứ cuộc tấn công nào của kẻ thù".

Tình hình căng thẳng hiện nay không chỉ có khả năng gây ra xung đột toàn diện ở Trung Đông mà còn có thể lôi kéo các đồng minh của Israel vào cuộc xung đột.

Mỹ đang chuẩn bị điều thêm máy bay chiến đấu đến Trung Đông, lực lượng Mỹ đóng ở khu vực đặt trong tình trạng báo động và tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ các đồng minh của mình khỏi mọi mối đe dọa từ Iran và các phe phái được Iran hậu thuẫn.

Bộ Quốc phòng Mỹ dự báo Iran và đồng minh sẽ tấn công Israel trong 72 giờ tới. Trong khi đó, cơ quan tình báo Israel cho rằng, cuộc ấn công này có tể xảy ra trong vài ngày tới.

Không thể tiêu diệt được Hamas

Việc ám sát các lãnh đạo cấp cao của Hamas có thể làm suy yếu, nhưng không thể làm tan rã Hamas. Ông Hamas Sami Abu Zuhri, một thành viên cấp cao trong ban lãnh đạo Hamas tuyên bố tổ chức này sẽ “tiếp tục con đường của mình”. 

Khi mở chiến dịch quân sự “Iron Swords” vào Gaza ngày 8/10/2023, Thủ tướng Israel Netanyahu tuyên bố Hamas sẽ bị “xóa sổ khỏi trái đất“, nhưng đến nay mặc dù Israel đã huy động một lực lượng quân sự khổng lồ vẫn không tiêu diệt được Hamas.

Hamas không chỉ là một lực lượng quân sự, mà còn là một tổ chức chinh trị có hệ tư tưởng riêng được các nước Ả Rập, các nước Hồi giáo và nhiều nước khác ủng hộ. Liên Hợp Quốc không coi Hamas là tổ chức khủng bố. Hamas còn là cả một chính quyền giành được thắng lợi được trong cuộc bầu cử lập pháp năm 2006 và được người dân Palestine ở Gaza ủng hộ.

Giải pháp duy nhất là trước mắt Israel phải trở lại bàn đàm phán để đạt được thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi những người bị giam giữ với Hamas , rút quân khỏi Gaza. Về lâu dài cuộc xung đột Israel - Palestine phải được giải quyết trên cơ sở giải pháp 2 nhà nước được Liên Hợp Quốc và cộng đồng quốc tế ủng hộ. Chừng nào người Palestine chưa có nhà nước của mình thì xung đột sẽ vẫn còn tiếp diễn, an ninh của Israel sẽ không được đảm bảo.