Đã có rất nhiều điều trên Trái đất thay đổi theo quỹ đạo của cuộc sống, nhưng có một điều vẫn không thay đổi, không thay đổi một chút nào trong nhiều thế kỷ, đó chính là lối sống và giá trị của những người du mục nơi thảo nguyên Mông Cổ cát bụi.
Họ tôn thờ các vùng đất, bầu trời, những ngọn núi và dòng sông qua lời nói, văn hóa Phật giáo Tây Tạng, các bài hát và điệu múa.
Mông Cổ là quê hương của loài dê với chất lông quý giá. Ảnh: The Guardian.
Ở thủ đô Ulaanbaatar, nhiệt độ là -6 độ C vào ban ngày và -16 độ C vào ban đêm, nhưng bầu trời luôn trong xanh cùng không khí trong lành và sảng khoái.
Đặt chân đến Mông Cổ, có thể dễ dàng bắt gặp và làm quen với bất kỳ gia đình du mục nào trên đường đi; sự chào đón và lòng hiếu khách của họ đã trở thành những câu chuyện huyền thoại.
Quan niệm trong văn hóa của cộng đồng du mục cho rằng, con người luôn phải đối mặt trước thiên nhiên, vì vậy con người với con người chính là đồng minh.
Nếu như hỏi Trái đất và các vùng đất có ý nghĩa như thế nào đối với họ; rằng điều khó khăn nhất và điều đẹp nhất khi trở thành một người du mục là gì; và những gì họ cảm thấy là quý giá, thì câu trả lời của họ sẽ trải dài từ gia đình đến đất đai, núi non và cả những giá trị cá nhân.
Chàng du mục trẻ tuổi Lhiasuren Chimidzul với đàn gia súc của mình. Ảnh: The Guardian.
Cuộc sống du mục
Tùy thuộc vào mùa, những người du mục thường thức dậy cùng thời điểm với mặt trời, vào mùa hè có thể vào khoảng 4h sáng.
Những người phụ nữ thường thức dậy trước, đốt lửa và ủ ấm "ger" - nhà lều truyền thống của người Mông Cổ, để không gian sẽ ấm áp hơn khi những đứa trẻ thức dậy dưới thời tiết -30 độ C, trời buốt giá.
"Ger", có nghĩa là "nhà" trong tiếng Mông Cổ, hay còn được gọi là "yurt", là một ngôi nhà truyền thống có cấu trúc giống như lều, được làm bằng khung gỗ và bọc bằng nỉ. Phần đế gỗ được bao phủ bằng vải nỉ và bông len dày thủ công.
Ngày nay, nhiều gia đình Mông Cổ đã lắp đặt các tấm pin mặt trời để sạc tivi và điện thoại. "Ger" có khả năng chống lạnh tốt, chống chọi được với gió bão và thân thiện với môi trường.
'Ger' được coi là một trong những không gian sống tiện dụng nhất. Ảnh: The Guardian.
"Ger" là một trong những ngôi nhà tuyệt vời nhất trên Trái đất khi có thể giữ ấm vào mùa đông và mang lại không khí mát mẻ vào mùa hè.
Lều "ger" có thể di chuyển, lắp ráp hoặc tháo rời dễ dàng, và vẻ đẹp của "ger" nằm ở sự đơn giản của thiết kế và tính di động. Nhà lều "ger" Mông Cổ đã được UNESSCO vinh danh là di sản văn hóa thế giới của nhân loại.
Sau bữa sáng với trà sữa, bơ đã làm sạch và bánh quy kiểu Mông Cổ (hay còn được gọi là "bawirsaq" ở Trung Đông), những người du mục sẽ bắt đầu một ngày bằng việc chăm sóc động vật và vắt sữa bò; tùy thuộc vào số lượng động vật mà họ có, có thể mất đến hai giờ đồng hồ vào buổi sáng. Sau đó, họ thả gia súc ra đồng cỏ.
Trà sữa truyền thống của người Mông Cổ được đựng trong bát bạc. Ảnh: The Guardian.
Sau một ngày dài trên đồng cỏ, các gia đình du mục sẽ tự chế biến các món ăn và cùng nhau quây quần. Chế độ ăn uống của họ chủ yếu bao gồm thịt và các sản phẩm làm từ sữa tự chế biến, và trong khoảng 200 năm trở lại đây, thực đơn còn có thêm gạo và rau củ.
Hầu hết những gia đình du mục ăn uống không nhiều, nhưng thực phẩm đối với họ luôn có sẵn từ các tỉnh hoặc trung tâm làng, từ thịt bò đến thịt cừu và chúng đều có chất lượng tuyệt vời.
Không chỉ hữu cơ, mà thịt ở đây đều được lấy từ những động vật được nuôi ở vùng hoang dã bằng thảo mộc, có hương vị rất khác biệt.
Chỉ cần nấu đơn giản thịt với nước hầm xương, khoai tây luộc, cà rốt và hành tây, một món ăn "chuẩn nhà hàng 5 sao" đã ra đời.
Mái nhà của lều "ger". Ảnh: The Guardian.
Trong khi những người du mục hiện đại chủ yếu giữ liên lạc với nhau qua Facebook, hoạt động giải trí buổi tối của họ vẫn tương tác trực tiếp và mang tính gắn kết nhiều hơn, bao gồm: cờ vua, bắn cung, biểu diễn nhạc cụ và một trò chơi gọi là "shagai", có liên quan đến những chiếc xương nhỏ của cừu hoặc dê, đại diện cho năm loài động vật quý giá của người Mông Cổ, "Tavan Khoshuu Mal": cừu, ngựa, lạc đà, bò và dê.
Bên cạnh đó, họ thường chia sẻ những câu đố, làm thơ và hát hò. Đây đều là những văn hóa truyền miệng lâu đời của người du mục nơi đây.
Người du mục Mông Cổ đi ngủ khá sớm, thường sẽ vào khoảng 8h tối, bởi họ cần phải thức dậy cùng với Mặt trời. Đây chính là cách tốt nhất cho sức khỏe.
Ở phương Tây, con người đang nâng cao nhận thức về nhịp sinh học như một xu hướng, nhưng ở Mông Cổ, đó lại là một lối sống đã từ lâu đời.
Lhagvadorj Dashtseren, một người du mục ở tỉnh Khovd. Ảnh: The Guardian.
Không dễ để trở thành một người du mục
Những đứa trẻ du mục sẽ bắt đầu giúp đỡ gia đình ngay từ khi còn nhỏ. Khi chúng chỉ mới bốn hoặc năm tuổi, chúng đã được học cưỡi ngựa và có thể giúp đỡ chăn gia súc.
Khoảng 35% dân số, hay 1 triệu người Mông Cổ, là dân du mục và việc truyền lại văn hóa này là một điều khá bình thường trong một cộng đồng du mục.
Thật không dễ dàng để trở thành một người du mục. Đặc biệt, khi Mông Cổ có một mùa đông khắc nghiệt với bão tuyết mạnh hoặc một mùa hè khô với ít mưa hơn, công việc du mục sẽ rất khó khăn.
Như một kết quả có thể dự đoán trước, những người du mục trẻ tuổi bị thu hút đến các thành phố lớn nhiều hơn, nhưng ở đó, cuộc sống dường như còn khó khăn hơn khi họ không có trình độ học vấn hoặc tìm được các ngành nghề cụ thể phù hợp với môi trường đô thị và có thể sẽ rơi vào cảnh "tay trắng".
Một con đường dài dọc theo dãy núi Bayan-Ulgii. Ảnh: The Guardian.
Họ cần sự hỗ trợ từ đất nước, các tổ chức khác nhau và toàn bộ những người sử dụng tơ lụa trên toàn thế giới.
Thật đáng buồn nếu những người du mục trẻ tuổi bắt đầu từ bỏ văn hóa du mục bởi vì Mông Cổ, một trong những nền văn hóa du mục cuối cùng còn sót lại, sẽ thay đổi như chúng ta đã biết.
Truyền nghề du mục không nên được tiếp tục theo cách truyền thống đã làm trong nhiều thế kỷ. Có nhiều cách khác để hỗ trợ, truyền cảm hứng và giúp những người trẻ tuổi học hỏi từ những người du mục hiện đại của Mông Cổ.
Giáo dục và tinh thần kinh doanh có thể là một phần của việc trở thành một người du mục và có thể giúp những người du mục trẻ tuổi tự hào về con người của họ, giống như nhiều thế hệ du mục mạnh mẽ và kiêu hãnh trong lịch sử. Điều đó có thể giúp bảo tồn nền văn hóa và giá trị du mục tuyệt vời này.
Đi ngủ, ngắm nhìn những vì sao qua mái nhà của lều "ger", với âm thanh và mùi thơm ngon của củi đốt mềm trong lò sưởi và thức dậy với tầm nhìn rộng phóng ra cả thung lũng rộng lớn là một trải nghiệm tuyệt vời mà không phải ai cũng có được.
Đối với những người du mục, thung lũng là phòng khách, một vùng đất không có hàng rào và bầu trời xanh.
Cặp vợ chồng du mục trẻ tuổi Lhiasuren Chimidzul và Uyanga Altansukh ở tỉnh Khovd. Ảnh: The Guardian.
