Hai vấn đề “cốt tử”
Đại biểu Nguyễn Bá Sơn – Phó trưởng đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng đặt vấn đề: Hành vi sở hữu tài sản không rõ nguồn gốc hoặc nguồn gốc không hợp pháp, hay nói như Luật pháp quốc tế là có tài sản bất minh, thì có phải tài sản tham nhũng không?
Đại biểu đề nghị bổ sung quy định vào dự thảo luật, có như vậy chúng ta mới đi đến giải quyết 2 vấn đề cốt tử của Luật lần này, đó là giao thẩm quyền cho cơ quan chức năng kiểm soát có quyền truy lùng đến cùng nguồn gốc của các loại tài sản.
Việc chuyển quyền sở hữu, xác lập quyền sở hữu tài sản ban đầu cho những khối tài sản lớn, rất lớn, đặc biệt lớn, nhưng không vấp phải bất cứ sự kiểm soát nào từ phía cơ quan Nhà nước khiến việc này thành nơi trú ẩn, cất giấu tài sản do tham nhũng mà có.
Đây chính là trở ngại trong công tác PCTN của chúng ta trong nhiều năm qua.
Đại biểu Nguyễn Bá Sơn: Không chứng minh được nguồn gốc tài sản thì Nhà nước nhân danh xã hội thu hồi tài sản đó.
Vấn đề thứ hai là trách nhiệm giải trình và chứng minh tài sản hợp pháp. Theo đại biểu, việc chứng minh tài sản do phạm tội mà có là trách nhiệm của cơ quan nhà nước.
Còn trong phạm vi điều chỉnh của dự luật này thì trách nhiệm chứng minh nguồn gốc tài sản hợp pháp phải là của chủ sở hữu tài sản, nếu không chứng minh được thì Nhà nước nhân danh xã hội thu hồi tài sản đó.
“Tôi thấy không có gì mâu thuẩn trong trường hợp này và tôi cho rằng vấn đề này chỉ ra điểm đứt gãy trong quyền tài sản khi nảy sinh những vấn đề trái pháp luật” – ông Nguyễn Bá Sơn nêu ý kiến kiến nghị bổ sung quy định.
Đại biểu Lê Thị Yến (Phú Thọ) cũng chỉ ra điểm bất cập khi luật không quy định xử lý tài sản kê khai không trung thực, có kê khai nhưng không giải trình nguồn gốc tăng thêm hợp lý.
Nếu không có biện pháp xử lý thì quy định về minh bạch, kiểm soát thu nhập rất khó tạo chuyển biến trong công thác phòng chống tham nhũng và lúng túng trong xử lý vi phạm.
Có quy định xử lý tài sản bất minh?
Ở góc độ khác, đại biểu Nguyễn Văn Chiến (Hà Nội) băn khoăn về việc suy đoán tài không làm rõ nguồn gốc hợp pháp được hình thành từ tham nhũng để xử lý là chưa thực sự phù hợp với quy định của Hiến pháp về quyền sở hữu tài sản của người dân.
“Tài sản không chứng minh được từ nhiều nguồn khác nhau, chỉ thấy không minh bạch mà lấy cơ chế xử lý trong hành vi tham nhũng là chưa phù hợp” – luật sư Nguyễn Văn Chiến phân tích.
 Đại biểu Nguyễn Văn Chiến: "Tài sản không chứng minh được từ nhiều nguồn khác nhau" |
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP HCM) nhấn mạnh, với tài sản thì mọi công dân đều phải minh bạch, chứ không chỉ với quan chức và “nếu không thì cục thuế sẽ “nhảy vào”, không giải thích được, họ xử lý liền”.
Trước những ý kiến còn băn khoăn khi soi chiếu quy định về quyền sở hữu tài sản, theo luật sư Nghĩa, Hiến pháp chỉ bảo vệ nguồn tài sản “hợp pháp” chứ không bảo vệ tài sản “bất minh”.
Vấn đề đặt ra là làm thế nào, thu hồi ra sao? Nếu không khéo sẽ làm phân tán nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách.
“Tài sản bất minh, ở cấp độ nào đó, tình huống nào đó nên đặt ra”, ông Nghĩa nêu quan điểm.
Đại biểu Dương Trung Quốc thì đặt vấn đề: Có nhiều tài sản bất minh nhưng không phải ăn cắp của Nhà nước thì làm sao là tài sản tham nhũng? Chẳng hạn như tài sản buôn lậu mà có…
Tham nhũng gắn liền với quyền lực và làm phương hại đến tài sản công, nếu không có quyền thì không ai tham nhũng được.
Vị đại biểu đoàn Đồng Nai cho rằng trước hết chúng ta phải huy động toàn bộ hệ thống pháp luật chứ không chỉ luật PCTN để phòng chống tham nhũng, còn luật này tập trung vào những người có quyền lực sử dụng quyền lực để tư lợi.
“Minh bạch tài sản là rất cần thiết trong xã hội hiện đại. Chúng ta chưa làm được tất cả thì làm từng bước, nhưng trước hết tập trung vào những người có khả năng làm phương hại đến của công” – ông Dương Trung Quốc nhấn mạnh./.