Tổng thống Zelensky có thể trưng cầu dân ý về nhượng bộ lãnh thổ cho Nga

Tổng thống Ukraine Zelensky tại London trong chuyến công du Anh, ngày 8/12/2025

Đây là lần đầu tiên nhà lãnh đạo Ukraine công khai đề cập khả năng tham vấn ý dân về tương lai các vùng lãnh thổ hiện do Nga kiểm soát - và cũng là vấn đề được coi là trở ngại lớn nhất trong tiến trình hòa đàm với Moscow.

Phát biểu trước báo giới, ông Zelensky cho rằng tranh chấp tại vùng Donbass cần được người dân Ukraine quyết định: "Nga muốn toàn bộ vùng Donbass, chúng tôi không chấp nhận điều đó. Tôi tin rằng nhân dân Ukraine sẽ trả lời câu hỏi này. Dù dưới hình thức bầu cử hay trưng cầu ý dân, nhân dân phải có tiếng nói".

Tuyên bố được đưa ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc giục Kiev tổ chức bầu cử Tổng thống - điều mà ông Zelensky từ chối suốt hơn 1 năm qua với lý do đất nước đang trong tình trạng thiết quân luật. Dù không bác bỏ, ông Zelensky khẳng định bầu cử chỉ có thể diễn ra nếu Mỹ và châu Âu đưa ra các bảo đảm an ninh mạnh mẽ để tránh nguy cơ Nga tấn công trong thời gian tổ chức bỏ phiếu.

Nhắc lại lời chỉ trích của ông Trump ngụ ý rằng Kiev "tạm không phải là một nền dân chủ" khi không tổ chức bầu cử, ông Zelensky khẳng định ông không cố giữ quyền lực, rằng ông sẵn sàng bầu cử khi có điều kiện an toàn. "Nếu các bảo đảm an ninh được đảm bảo, Ukraine có thể tổ chức bầu cử trong 60 - 90 ngày", Tổng thống Ukraine nói.

Tuy nhiên, ông Zelensky thừa nhận vẫn chưa thảo luận vấn đề này với Washington và sẽ đề nghị Quốc hội sửa đổi các quy định liên quan đến thiết quân luật.

Tranh cãi về kế hoạch hòa bình do Mỹ bảo trợ

Theo ông Zelensky, các cuộc trao đổi với giới chức Mỹ gần đây bao gồm đề xuất coi một phần Donbass như "khu kinh tế tự do", trong khi Nga muốn dùng khái niệm "khu phi quân sự". "Người Mỹ đang tìm một định dạng phù hợp", Tổng thống Ukraine nói.

Tổng thống Trump trước đó bày tỏ sự thất vọng về tiến độ đàm phán Nga - Ukraine, cho rằng chính ông Zelensky là người cản trở thỏa thuận: "Tôi nghĩ chúng ta rất gần một thỏa thuận. Ngoại trừ Tổng thống Zelensky, nhiều người của ông ấy đều ủng hộ ý tưởng này". Tuy vậy, ông Trump thừa nhận việc chia tách lãnh thổ khiến thỏa thuận trở nên phức tạp.

Bản dự thảo kế hoạch hòa bình 28 điểm đầu tiên - bị rò rỉ tháng trước - đề nghị Ukraine từ bỏ phần Donbass còn kiểm soát, đóng băng chiến tuyến ở Kherson và Zaporizhia, không gia nhập NATO và giới hạn quy mô quân đội, đổi lại là các bảo đảm an ninh. Moscow khẳng định hòa bình bền vững chỉ đạt được khi Ukraine rút hoàn toàn khỏi các vùng lãnh thổ đã sáp nhập, đồng thời cam kết trung lập, giải giáp và phi phát xít hóa.

Giới hạn quân số và những vấn đề còn bỏ ngỏ

Ngày 11/12, ông Zelensky xác nhận Ukraine và Mỹ đã thống nhất mức trần 800.000 quân nhân theo bản dự thảo mới nhất. Con số này, theo ông, phù hợp với thực lực hiện tại của quân đội Ukraine và đã được giới quân sự tán thành. Tuy nhiên, hai vấn đề lớn vẫn chưa được giải quyết là: các nhượng bộ lãnh thổ bổ sung và quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia.

So với bản dự thảo đầu tiên giới hạn quân số ở mức 600.000, bản sửa đổi được cho là linh hoạt hơn sau các vòng thương lượng giữa Ukraine, châu Âu, Mỹ và cả Moscow. Tuy nhiên, Kiev được cho là đang gặp nhiều khó khăn trong vấn đề duy trì quân số. Ukraine đã ghi nhận hơn 300.000 trường hợp binh sĩ đào ngũ hoặc vắng mặt kể từ khi xung đột bùng phát vào tháng 2/2022. Sau khi số vụ đào ngũ đạt mức kỷ lục hơn 21.600 trường hợp trong tháng 10 vừa qua, giới chức Ukraine đã quyết định giữ bí mật số liệu kể từ tháng 11. Trước xung đột, Ukraine có lực lượng thường trực khoảng 290.000 quân nhân.

Hãng Axios đưa tin Ukraine đã hoàn tất và chuyển những phản hồi của mình về dự thảo kế hoạch hòa bình mới nhất cho Mỹ. Tuy nhiên, nội dung của tài liệu vẫn được giữ bí mật. Trong khi đó, báo chí Ukraine cho biết dự thảo hiện gồm 4 văn kiện riêng biệt và không yêu cầu quốc tế công nhận một "khu phi quân sự" tại Donetsk thuộc Nga, cũng như không cấm Ukraine gia nhập NATO bằng luật.

Trong bối cảnh chiến sự vẫn tiếp diễn ở thế giằng co và sức ép quốc tế gia tăng, các tuyên bố của ông Zelensky cho thấy Kiev đang đứng trước các lựa chọn khó khăn, vừa phải duy trì lập trường cứng rắn về chủ quyền, vừa đối mặt những đòi hỏi thực tế trong tiến trình hòa đàm đang được thúc đẩy mạnh mẽ.