SOHA NEWS
Theo kênh CNN (Mỹ), ý kiến cho rằng đảng Dân chủ sẽ mềm mỏng với Trung Quốc là chủ đề chính sách mà Tổng thống Trump lặp lại sau khi thực hiện xuyên suốt trong 4 năm nhiệm kỳ vừa qua. Giờ đây, khi đối mặt với đối thủ Joe Biden trong nỗ lực tái tranh cử, chính quyền của Tổng thống Trump một lần nữa lại tăng cường chủ trương chống Trung Quốc.
Trước khi diễn ra đại hội toàn quốc của đảng Cộng hòa, chiến dịch tranh cử của ông Trump đã thông báo nghị trình nhiệm kỳ hai. Tài liệu ngắn gọn đặt ra 10 mục tiêu cốt lõi. Đứng gần đầu nghị trình là “Chấm dứt phụ thuộc vào Trung Quốc”. Điều này được liệt kê ngay sau vấn đề việc làm và loại bỏ COVID-19.
Chiến dịch tranh cử cho biết Tổng thống Trump có kế hoạch mang từ Trung Quốc về Mỹ 1 triệu việc làm trong ngành sản xuất và khiến Trung Quốc chịu trách nhiệm hoàn toàn vì để virus lây lan khắp thế giới.
Từ khi ông Trump làm tổng thống, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã lao dốc xuống mức thấp nhất trong nhiều chục năm qua. Tổng thống Trump đã phát động chiến tranh thuế quan, trừng phạt các quan chức Trung Quốc, ủng hộ Đài Loan, cấm các công ty công nghệ Trung Quốc, trong đó có tập đoàn Huawei.
Mặc dù lo ngại về Trung Quốc đã trở thành vấn đề được cả hai đảng quan tâm trong những năm gần đây, nhưng vẫn có nhiều người ở Washington có quan điểm rằng giới lãnh đạo Trung Quốc thích Mỹ năm 2021 sẽ có Tổng thống Biden hơn.
Ý kiến này được đưa ra nhiều sau khi ông William Evanina, một quan chức tình báo Mỹ hàng đầu, nói trong tuyên bố tháng trước rằng Bắc Kinh muốn Tổng thống Trump thua cuộc.
Trong bài phát biểu chính tại đêm khai mạc đại hội đảng Cộng hòa ngày 24/8. Cựu Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Nikki Haley nói ông Biden làm tổng thống sẽ là tin tốt cho Trung Quốc.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng thực tế phức tạp hơn nhiều và giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn chia rẽ về việc ai làm Tổng thống Mỹ sẽ phù hợp với mục tiêu chiến lược lâu dài của Trung Quốc.
Quan điểm đa chiều
Ứng viên tổng thống Joe Biden phát biểu ngày 20/8 ở Delaware. Ảnh: AP
Từ quan điểm của Bắc Kinh, Tổng thống Trump dường như đã làm suy yếu đồng minh truyền thống của Mỹ và uy tín Mỹ trên trường quốc tế. Trung Quốc thường coi việc Mỹ xử lý đại dịch COVID-19 là minh chứng cho thấy hệ thống chính trị Mỹ thất bại và Mỹ loạng choạng trong vai trò lãnh đạo toàn cầu.
Trên mạng xã hội Trung Quốc, ông Trump bị cư dân mạng chế giễu và cho rằng ông đã củng cố sức mạnh cho Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình bằng cách phá hoại nước Mỹ. Mặc dù Tổng thống Trump liên tục tấn công Trung Quốc dưới hình thức thuế quan, trừng phạt, lệnh cấm, nhưng phần lớn ông hành động đơn phương mà không được đồng minh ủng hộ.
Ông Stephen Orlins, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ-Trung, nhận định: “Họ biết ông Biden sẽ là người theo chủ nghĩa đa phương dù là về vấn đề thương mại, an ninh hay thậm chí là nhân quyền. Ông ấy sẽ có cách tiếp cận đa phương với Trung Quốc và những người này sợ ông ấy làm tổng thống”.
Trong thời gian ông Trump làm tổng thống, Trung Quốc đã có cơ hội khẳng định mình tốt hơn trên trường quốc tế. Sau khi Tổng thống Trump thông báo rút Mỹ khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc sẽ cung cấp 2 tỷ USD trong hai năm để giúp toàn cầu chống đại dịch. Trung Quốc đã thúc đẩy luật an ninh quốc gia ở Đặc khu hành chính Hong Kong, cứng rắn hơn với vấn đề Đài Loan – hòn đảo Trung Quốc coi là một phần lãnh thổ không thể tách rời.
Theo Giáo sư Minxin Pei thuộc Đại học Claremont McKenna, ông Biden sẽ khôi phục sự ủng hộ của Mỹ với các tổ chức đa phương, trong đó có WHO, đồng thời củng cố vấn đề thương mại và các liên minh quân sự như NATO – tất cả những điều này sẽ kiềm chế Trung Quốc.
Mặc dù ông Biden chỉ đề cập tới Trung Quốc một lần trong bài phát biểu chấp nhận đề cử tại đại hội đảng toàn quốc của đảng Dân chủ tuần trước, nhưng ông đã liên tục chỉ trích ông Trump yếu ớt với Trung Quốc, không yêu cầu Trung Quốc chịu trách nhiệm để đại dịch lây lan.
Trong cương lĩnh đảng Dân chủ dài 92 trang, Trung Quốc được nhắc tới 22 lần. Cương lĩnh vạch ra cách đảng Dân chủ sẽ thực hiện hành động quyết liệt chống Trung Quốc hoặc bất kỳ nước nào tìm cách gây ảnh hưởng tới việc sản xuất của Mỹ; cam kết cùng đồng minh phản đối Trung Quốc…
Trong bài báo trên tờ Foreign Affairs đầu năm nay, ông Biden viết: “Trung Quốc không thể cáng đáng nổi việc mất hơn một nửa nền kinh tế toàn cầu. Điều đó cho chúng ta lợi thế đáng kể để thiết lập quy tắc về mọi thứ, từ môi trường tới lao động, thương mại, công nghệ…”.
Bà Susan Shirk, Chủ tịch Trung tâm Trung Quốc Thế kỷ 21 tại Đại học California ở San Diego, cho rằng Trung Quốc đã mất nhiều bạn bè ở châu Á khi dùng ảnh hưởng kinh tế để gây sức ép. Bà nói: “Nếu ông Biden đứng đầu chính quyền Mỹ, việc xây dựng liên minh vững mạnh hơn ở châu Á sẽ dễ hơn rất nhiều”.
Sự khó đoán định của ông Trump
Chủ tịch Tập Cận Bình (phải) và Tổng thống Trump bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka ngày 29/6/2019. Ảnh: Getty Images
Mặc dù ông Biden làm tổng thống sẽ gây thách thức cho Trung Quốc nhưng bản thân Tổng thống Trump cũng có điều khiến các lãnh đạo Trung Quốc e ngại: khó đoán định, hay thay đổi.
Trong báo cáo tình báo Mỹ gần đây của ông Evanina, một lý do khiến Trung Quốc thích ông Biden hơn là do ông Trump khó đoán định.
Khi ông Trump lần đầu nhậm chức, ông đã ca ngợi Chủ tịch Tập Cận Bình sau khi họ ăn tối cùng nhau tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida. Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản ông liên tục thay đổi giữa những lời cảnh báo và những lời kiểu như ông và ông Tập “quí nhau”.
Các chuyên gia cho rằng do khó đoán định nên sẽ làm gia tăng rủi ro leo thang quân sự ở những lĩnh vực mà hai bên chồng lấn lợi ích. Bà Shirk nói: “Chúng ta không có kênh liên lạc và ngăn chặn khủng hoảng tốt với Trung Quốc như với Liên Xô thời Chiến tranh Lạnh. Nên đó là tình huống rất nguy hiểm”.
Báo chí Trung Quốc cho rằng ông Biden dễ đàm phán hơn, tạo ra không gian để hợp tác trong nhiều vấn đề quốc tế lớn như biến đổi khí hậu, không phổ biến vũ khí hạt nhân. Ông Henry Wang, cố vấn cho chính phủ Trung Quốc nói rằng ông Biden sẽ tạo nhiều cơ hội đối thoại hơn.
Theo các chuyên gia, quan điểm của Trung Quốc về việc thích ai làm Tổng thống Mỹ hơn tùy vào việc giới chức Trung Quốc nhìn trong ngắn hạn hay dài hạn. Những người có quan điểm dài hạn thích ông Trump hơn vì họ coi ông là người không đủ năng lực, không thể xây dựng đồng minh, giúp Trung Quốc có nhiều không gian hành động hơn. Thêm bốn năm nữa làm tổng thống Mỹ, họ cho rằng ông Trump sẽ dẫn tới chia rẽ nội bộ sâu sắc hơn ở Mỹ, giảm khả năng phát động cuộc chiến lâu dài chống Trung Quốc.
Trong khi đó, ông Biden làm tổng thống có thể sẽ vạch ra chiến lược lâu dài bền vững, đa phương, sẽ kiềm chế sức mạnh Trung Quốc, hiệu quả trong hai hoặc ba thập kỷ tới.
Những ai có quan điểm ngắn hạn sẽ thích ông Biden hơn vì trước mắt, ông Biden sẽ giúp quan hệ Mỹ-Trung cải thiện.