Tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN vừa diễn ra ở Manila cuối tháng trước, Tổng thống Philippines đã lần đầu tiên đóng vai trò lãnh đạo quốc tế khi làm Chủ tịch ASEAN.
Tại đây, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thảo luận một loạt thách thức chính mà khu vực phải đối mặt, từ chủ nghĩa khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia tới tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông.
Tuy vây, điểm nhấn của hội nghị lại là các cuộc đàm phán liên tục xung quanh lập trường của ASEAN trong vấn đề tranh chấp trên Biển Đông, khiến căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc với một số nước thành viên.
Trước đây, cựu Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay từng đe dọa phá vỡ mối quan hệ nồng ấm giữa ông Duterte và Bắc Kinh, bằng cách tuyên bố rằng vụ kiện của Phiippines trên biển Đông có thể là chương trình nghị sự tiềm năng cho các hội nghị ASEAN.
Đặc biệt, một số quan chức cấp cao, nhất là tại Philippines, gợi ý rằng chính phán quyết của tòa trọng tài có thể được sử dụng là cơ sở tham chiếu để soạn thảo một bộ quy tắc ứng xử ràng buộc về pháp lý trên Biển Đông.
Tại hội nghị ASEAN vừa kết thúc, Tổng thống Indonesia Joko Widodo hối thúc ASEAN “giải quyết tranh chấp ngay lập tức” và đưa ra lập trường chung về vấn đề này.
Song một điều bất ngờ là Tổng thống Duterte đã bác bỏ các đề xuất của một số quốc gia khu vực, đề cập tới các hoạt động tôn tạo của Trung Quốc cũng như gia tăng các hoạt động quân sự hóa trên các vùng biển tranh chấp.
Tuy vậy, nhà lãnh đạo Philippines cam kết sẽ hoàn tất khung của bộ quy tắc ứng xử trước cuối năm nay. Mặc dù vậy ông Duterte vẫn vấp phải sự chỉ trích do không đưa ra những biện pháp cứng rắn để giải quyết tranh chấp trên biển Đông, nhất là đối với Trung Quốc.
Với việc Tổng thống Philippines dự kiến hội đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong tháng này tại hội nghị Sáng kiến Con đường Tơ lụa, nhà lãnh đạo Philippines được cho sẽ tránh bất kỳ xung đột ngoại giao nào với Bắc Kinh.
Dự kiến trong cuộc hội đàm, ông Duterte sẽ tìm kiếm sự nhượng bộ từ phía Trung Quốc, đổi lại Manila sẽ ngăn các nước ASEAN thể hiện lập trường cứng rắn và mạnh mẽ đối với vấn đề Biển Đông./.