Nhà đầu tư nhỏ lẻ "rút lui"
Joseph Pizzoferrato là một nhân viên của công ty bảo hiểm nhân thọ ở Nevada, anh bắt đầu giao dịch trong ngày (day trading) vào năm 2020 khi phải ở nhà vì thành phố phong tỏa chống dịch. Anh có thể vượt qua đợt lao dốc của thị trường chứng khoán, vẫn sẵn sàng chi thêm tiền để đầu tư tiền số khi các đồng như SushiSwap và Avalanche mất 1 nửa giá trị.
Tuy nhiên, sự sụp đổ của FTX là giọt nước làm tràn ly, khi Pizzoferrato đã đặt toàn bộ số tiền tiết kiệm còn lại vào tài khoản của sàn này. Anh chia sẻ: “Việc mất trắng 10.000 USD đang khiến tôi suy sụp. Nếu quay trở lại với thị trường tiền số, thì tôi chỉ có thể kiếm thêm chút tiền chứ không còn là niềm hy vọng về việc tiết kiệm cả đời.”
Pizzoferrato là một trong số những nhà đầu tư nhỏ lẻ từng khuấy động Phố Wall khi họ ồ ạt đổ tiền vào thị trường trong 2 năm đầu tiên của đại dịch Covid-19. Việc các khoản vay sinh viên được hoãn thanh toán và thị trường tăng giá mạnh đã thúc đẩy họ. Còn giờ đây, “đám đông” nhà đầu tư nghiệp dư từng được coi là sẽ trở thành nhân tố cố định trong giới tài chính dường như đang biến mất như chưa từng xuất hiện.
Theo JPMorgan, lợi nhuận của nhà đầu tư nhỏ lẻ đã giảm khoảng 40% vào năm 2022. Kể từ đầu năm 2021, thì tỷ lệ tham gia thị trường chứng khoán của những nhà đầu tư này đã giảm 40%. Ngoài ra, các cổ phiếu từng được họ ưa thích nhất đang có thành tích tồi tệ hơn rất nhiều so với thị trường.
Tỷ lệ tham gia thị trường chứng khoán Mỹ của nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Các cổ phiếu công nghệ được định giá cao hiện đang mất đà, giống như quỹ ARK Innovation - quỹ ETF của Cathie Wood từng được tán dương rất nhiều trong thời kỳ đại dịch đã giảm 63% trong năm nay. Hơn nữa, chiến lược bắt đáy mà nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ sử dụng cũng chuẩn bị ghi nhận năm tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, khi nhiều người mua vào sau những phiên giảm giá vẫn ghi nhận lợi nhuận âm. Và theo một thước đo của nhà nghiên cứu thị trường Sentimen Trader, tâm lý của nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng gần như ở mức bi quan nhất gần với giai đoạn đầu của đại dịch.
Vậy chuyện gì đã xảy ra?
Giống Pizzoferrato, nhiều nhà đầu tư chỉ đơn giản là đã… hết tiền. Họ đã sử dụng hết hạn mức tín dụng của thẻ, trong khi số tiền nhận được từ gói kích thích của chính phủ và tiền tiết kiệm tích lũy trong thời gian ở nhà đã cạn kiệt. Điều kiện thị trường hiện cũng không hề khả quan, khi các NHTW nhanh chóng tăng lãi suất và thời kỳ tiền rẻ vốn thúc đẩy thị trường trong hơn 1 thập kỷ đã chấm dứt.
Những nhà đầu tư qua màn hình máy tính giờ đây cũng không thể lựa chọn một công ty “bị ghét” và vui sướng nhìn cổ phiếu đó tăng vọt. Các cổ phiếu meme như GameStop hay Bed Bath & Beyond - những “ngôi sao” của năm 2021, đang giảm ở mức 2 con số trong năm nay.
Nhiều nhà đầu tư đã sử dụng ứng dụng không tính phí Robinhood, còn cổ phiếu này đã giảm 75% kể từ khi IPO vào tháng 7/2021 đến nay. Bloomberg Galaxy Crypto Index - theo dõi các đồng tiền số lớn nhất đã giảm 67% trong năm nay.
Một số nhà đầu tư nhỏ lẻ đang “ngủ yên” vì suy thoái kinh tế. Esther Gutierez (29 tuổi) đã dùng gần 8.000 USD tiền tiết kiệm của mình để mua cổ phiếu trong hơn 10 tháng vào năm 2021. Giờ đây, cô đang cố xoay sở sau khi mất công việc sale tại một startup. Gutierez cho biết: “Tôi còn không thể đầu tư 20 USD vì phải thanh toán nhiều hóa đơn và không muốn bị căng thẳng. Tôi chẳng còn tiền, tôi chỉ có thể thanh toán chi phí hàng ngày.”
Việc các day trader biến mất có thể giúp giới đầu tư chuyên nghiệp phần nào “thở phào”, khi họ lo ngại rằng hoạt động đầu tư nhỏ lẻ có thể làm tăng biến động và tạo ra bong bóng với các cổ phiếu meme bất kỳ cùng tiền số.
Các quỹ phòng hộ có thể cũng vui mừng, khi họ có thể yên tâm đặt cược vào một công ty có triển vọng mờ mịt mà không bị margin call quá căng thẳng. Ví dụ điển hình nhất là Melvin Capital Management đã đóng cửa sau khi thua lỗ hàng tỷ USD vì bán khống cổ phiếu GameStop.
Nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng có vai trò rất quan trọng
Ngoài ra, việc số lượng nhà đầu tư nhỏ lẻ giảm bớt cũng là một tin tốt cho các nhà quản lý, khi họ bắt đầu tăng cường giám sát các tài sản có đòn bẩy. Tuy nhiên, mặt trái là các nhà đầu tư này lại đóng góp dòng tiền thanh khoản quan trọng. Nếu số lượng của họ quá thấp, thì nhu cầu bắt đáy của những nhà đầu tư lớn hơn trong thời kỳ suy thoái cũng sụt giảm theo.
Và đây là một điều không mấy vui vẻ với TTCK toàn cầu, vốn sắp ghi nhận năm tồi tệ nhất kể từ khủng hoảng tài chính 2008-2009. Theo khảo sát hàng tháng của Bank of America, “mức độ tiếp xúc” của các nhà quản lý quỹ chuyên nghiệp đã ở gần mức thấp nhất từng ghi nhận.
Ed Moya - nhà phân tích thị trường cấp cao tại Oanda Corp., cho biết: “Phần lớn Phố Wall sẽ không ‘đụng’ đến tiền số và chuyển sang chiến lược phòng thủ, giảm ‘mức độ tiếp xúc’ với cổ phiếu Big Tech. Để cổ phiếu tăng giá, chúng ta cần ai đó cùng ‘lên thuyền’ với nhóm công nghệ và vai trò này từng là của các nhà đầu tư nhỏ lẻ.”
Đợt sụt giá kéo dài của thị trường cũng có thể hạn chế khả năng quay trở lại của nhóm nhà đầu tư nhỏ lẻ, nghĩa là họ sẽ “lỡ hẹn” với đợt hồi phục. Trong cuộc khủng hoảng tài chính, tỷ trọng của cổ phiếu trong tài sản tài chính của các hộ gia đình Mỹ đã giảm gần 1 nửa, xuống còn 18%. Phải mất 7 năm để con số đã mất đó được khôi phục lại.
Sau khi bong bóng dot-com vỡ tung vào năm 2000, Christine Benz - giám đốc tài chính cá nhân của hãng nghiên cứu Morningstar, cho biết nhiều nhà đầu tư nghiệp dư đã chịu tổn thất nặng nề vì thua lỗ quá lớn, khiến họ không còn khả năng đầu tư. Cô nhận định: “Nhiều yếu tố có lẽ cũng khiến một bộ phận lành mạnh của các trader này sợ hãi.”
Calvin Fung đã mất hơn 1 nửa danh mục vì FTX phá sản.
Song, một số ít vẫn rất lạc quan. Calvin Fung (27 tuổi), một nhân viên giao hàng bán thời gian ở Richmond (British Columbia), đã chứng kiến hơn 1 nửa danh mục bị “thổi bay”, là khoảng 10.000 USD khi FTX phá sản. Anh chỉ coi đây là thất bại tạm thời. Fung chia sẻ: “Cá nhân tôi vẫn tin vào công nghệ blockchain. Tiền số sẽ tồn tại trong thời gian dài.”
Tham khảo Bloomberg Businessweek