Các bậc cha mẹ thường nhận thấy, khi con còn nhỏ, trẻ luôn thích bám lấy bố, nắm tay và ngồi vào lòng bố, với khuôn mặt tràn đầy sự quý mến. Tuy nhiên, khi trẻ lớn lên, đặc biệt là sau khi bước vào tuổi thiếu niên, trẻ dường như bắt đầu xa cách và không còn muốn gần gũi bố nữa.
Những lời giải thích của các nhà tâm lý học cho hiện tượng này rất có lý và chứa đầy những lý thuyết cũng như phát hiện thú vị.
Lý thuyết gắn bó với trẻ em
Lý thuyết gắn bó được phát triển bởi nhà Tâm lý học John Bowlby, người tin rằng mối quan hệ chặt chẽ giữa một đứa trẻ và người chăm sóc nó là rất quan trọng đối với sự phát triển tâm lý của trẻ trong suốt cuộc đời.
Khi con còn nhỏ, bố đóng vai trò là một trong những người chăm sóc chính, mang lại sự an toàn và hỗ trợ cho con, vì vậy con tự nhiên phát triển mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với bố.
Tuy nhiên, khi trẻ lớn lên, đặc biệt là khi bước vào tuổi thiếu niên, mọi thứ bắt đầu thay đổi. Sự thay đổi này liên quan chặt chẽ đến sự phát triển tâm lý của tuổi thiếu niên. Tuổi vị thành niên là giai đoạn phát triển nhanh chóng khả năng tự nhận thức cá nhân (Tự nhận dạng). Thanh thiếu niên bắt đầu dần hình thành bản sắc riêng (Hình thành bản sắc) và khám phá tính độc lập của bản thân (Tính độc lập).
Trong quá trình này, các em có thể cho rằng việc gần gũi với bố là một biểu hiện trẻ con nên có thể cố ý hoặc vô ý giữ khoảng cách với bố.
(Ảnh minh hoạ)
Ngoài ra, trẻ vị thành niên thường trải qua quá trình "cá nhân hóa". Đây là một khái niệm được phát triển bởi nhà Tâm lý học Peter Blos và đề cập đến những nỗ lực của thanh thiếu niên nhằm tách biệt về mặt tâm lý và cảm xúc khỏi cha mẹ để thiết lập một bản thân độc lập.
Trong quá trình này, trẻ em có thể thể hiện sự nổi loạn và phản kháng với bố mẹ, đặc biệt là với bố, nhằm nhấn mạnh tính độc lập và giá trị bản thân.
Ngoài ra, việc xác định vai trò giới cũng đóng vai trò quan trọng ở giai đoạn này. Trong quan niệm truyền thống, người bố thường đại diện cho quyền lự và kỷ luật nên trẻ có tâm lý chống đối khi bước vào tuổi thiếu niên.
Các bé trai ở giai đoạn này có thể tìm kiếm bản sắc nam giới của mình bằng cách xa cách với bố, trong khi các bé gái có thể xa cách về mặt tâm lý với bố để tránh cảm giác xấu hổ khi ở quá gần người khác giới.
Nghiên cứu tâm lý cũng phát hiện ra rằng sự thay đổi nội tiết tố (Hormone Changes) cũng đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn dậy thì. Tuổi dậy thì là thời điểm nội tiết tố thay đổi mạnh mẽ, nồng độ hormone ở thanh thiếu niên dao động mạnh, dẫn đến cảm xúc bất ổn và thay đổi hành vi. Những thay đổi này có thể khiến trẻ trở nên bối rối và khó chịu với những mối quan hệ thân thiết, khiến trẻ có khoảng cách với bố.
Hơn nữa, việc mở rộng vòng tròn xã hội cũng là một yếu tố quan trọng. Khi trẻ lớn lên, các mối quan hệ xã hội dần mở rộng và bạn bè ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống. Suy cho cùng, những người bạn đồng trang lứa hiểu rõ tâm trạng và những bối rối của trẻ hơn, trong khi những ông bố thường bị coi là "cổ hủ" và không hiểu thế giới của con cái mình.
Ngoài ra còn có một hiện tượng tâm lý thú vị tên là "Thành kiến hành vi ủng hộ xã hội". Nghiên cứu cho thấy rằng khi trẻ lớn lên, trẻ dần dần học cách nhận được sự chấp nhận và hỗ trợ của xã hội bằng cách thiết lập mối quan hệ thân thiết với bạn bè đồng trang lứa.
Mặc dù tất cả những lý do trên nghe có vẻ hơi buồn nhưng chúng là một phần bình thường và lành mạnh trong quá trình phát triển tâm lý của trẻ. Các nhà Tâm lý học khuyên các ông bố đừng quá lo lắng, bối rối khi phải đối mặt với sự xa lánh của con cái. Ngược lại, đó là dấu hiệu cho thấy sự trưởng thành và tính độc lập của trẻ.
Vì vậy, một câu hỏi được đặt ra là: Sau khi trẻ bước vào tuổi thiếu niên, người bố nên điều chỉnh vai trò như thế nào để hỗ trợ tốt hơn cho sự phát triển tâm lý của trẻ?
1. Tôn trọng sự độc lập của trẻ
Tuổi thiếu niên là giai đoạn quan trọng để trẻ khám phá bản thân và tìm kiếm sự độc lập. Các ông bố cần hiểu và chấp nhận nhu cầu này của con mình. Cụ thể, bạn có thể cho con mình nhiều quyền tự chủ và không gian ra quyết định hơn bằng cách giảm sự bảo vệ và can thiệp quá mức.
Ví dụ, nếu trẻ muốn thử một sở thích hoặc hoạt động mới, các ông bố có thể khuyến khích trẻ khám phá thay vì lo lắng và hạn chế. Điều này không chỉ khiến trẻ cảm thấy được tôn trọng mà còn tăng sự tự tin, độc lập cho trẻ.
2. Giữ giao tiếp cởi mở
Giao tiếp hiệu quả là chìa khóa để xây dựng mối quan hệ thân thiết. Khi giao tiếp với trẻ vị thành niên, người bố nên cố gắng giao tiếp bình đẳng và tránh các phương thức đối thoại mang tính áp đặt, ra lệnh.
Ví dụ, khi thảo luận về các nội quy hoặc kế hoạch của gia đình dành cho trẻ em, hãy sử dụng phương pháp thảo luận và thương lượng thay vì chỉ ra lệnh.
Đồng thời, người bố nên học cách lắng nghe suy nghĩ, cảm xúc của con và thể hiện sự thấu hiểu, đồng cảm. Điều này có thể khiến trẻ cảm thấy được tôn trọng và thấu hiểu, đồng thời giúp thiết lập mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau.
(Ảnh minh hoạ)
3. Tham gia vào cuộc sống của con bạn
Mặc dù trẻ vị thành niên không còn phụ thuộc vào bố như khi còn nhỏ nhưng các ông bố vẫn có thể duy trì sự kết nối bằng cách tích cực tham gia vào các hoạt động và sở thích của trẻ.
Ví dụ, bố và các con có thể cùng nhau chơi thể thao, xem phim, chơi trò chơi hoặc thảo luận về các chủ đề đang quan tâm. Thông qua những hoạt động chung này, các ông bố không chỉ hiểu rõ hơn về thế giới của con mà còn truyền tải những giá trị, kinh nghiệm sống của bản thân một cách tinh tế. Ngoài ra, những trải nghiệm được chia sẻ còn có thể nâng cao mối quan hệ, khiến con cái cảm nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của bố.
4. Thể hiện khả năng quản lý cảm xúc tích cực
Quản lý cảm xúc là một kỹ năng quan trọng mà trẻ vị thành niên cần học. Các ông bố có thể giúp con học cách xử lý cảm xúc thông qua việc làm gương.
Ví dụ, khi người bố gặp căng thẳng hoặc thất vọng, bố có thể chỉ cho con cách phản ứng một cách bình tĩnh, phân tích vấn đề và tìm ra giải pháp. Các ông bố cũng có thể dạy con những kỹ năng điều chỉnh cảm xúc, chẳng hạn như hít thở sâu, thiền chánh niệm hoặc tập thể dục. Điều này không chỉ giúp trẻ bình tĩnh trước khó khăn mà còn nâng cao tinh thần dẻo dai, khả năng tự điều chỉnh.
5. Hỗ trợ và khuyến khích
Tuổi vị thành niên là giai đoạn quan trọng đối với sự phát triển bản sắc và sự tự tin của trẻ, trong đó sự hỗ trợ, động viên của người bố là đặc biệt quan trọng.
Khi con gặp thử thách, khó khăn, người cha nên đưa ra sự hỗ trợ, động viên tích cực thay vì chỉ trích, trách móc. Ví dụ, khi con gặp khó khăn trong học tập, bố nên giúp con phân tích vấn đề và đưa ra giải pháp, đồng thời khuyến khích con kiên trì và nâng cao sự tự tin. Bằng cách này, trẻ có thể trở nên tự tin và kiên cường hơn khi đối mặt với thử thách.
6. Kiên nhẫn và thấu hiểu
Trẻ vị thành niên thường có tâm trạng thất thường và thay đổi hành vi, điều này đòi hỏi các ông bố phải kiên nhẫn và thấu hiểu.
Ví dụ, khi con có vẻ nổi loạn và bất hợp tác, người bố có thể cố gắng tìm hiểu nguyên nhân đằng sau trẻ thay vì vội vàng chỉ trích, đổ lỗi. Người bố thể hiện sự thấu hiểu và bao dung bằng cách trò chuyện cởi mở với con về suy nghĩ và cảm xúc. Thái độ như vậy không chỉ giúp trẻ cảm thấy được thấu hiểu và chấp nhận mà còn làm giảm căng thẳng, lo lắng của trẻ.
Theo Toutiao