Cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng là nơi sinh sống của loài gia súc hoang dã lớn nhất thế giới - bò yak hoang dã, hay còn gọi là bò Tây Tạng hoang dã. Chúng sống ở vùng đồng cỏ núi cao, hoang mạc và núi ở độ cao 3000-5500 mét.
Chúng có thể chất chịu lạnh cực tốt. Chiều cao đến vai của bò Tây Tạng hoang dã trưởng thành có thể đạt tới 1,6-2,05 mét, chiều dài cơ thể (không bao gồm đuôi) là 2,4-3,8 mét, và nặng 500-1.200 kg.
Toàn bộ cơ thể chúng được bao phủ bởi bộ lông dày đặc dài tới 400 mm, giống như một lớp áo giáp dày chống lạnh. Ngoài ra, bò Tây Tạng hoang dã đã thích nghi với cuộc sống trên cao nguyên và phát triển cấu trúc sinh lý với ngực rộng, khí quản dày và ngắn, cho phép chúng hô hấp thoải mái trong môi trường có không khí loãng.
Bò yak hoang dã thường to lớn và khỏe mạnh hơn bò yak nhà. Lai tạo với chúng có thể giúp tăng kích thước và sức mạnh của bò yak nhà, dẫn đến năng suất thịt và sữa cao hơn. Bò yak hoang dã cũng có khả năng sinh sản tốt hơn bò yak nhà. Lai tạo với chúng có thể giúp tăng tỷ lệ sinh sản và số lượng bê con khỏe mạnh. Bò yak hoang dã cũng có hệ tiêu hóa khỏe mạnh hơn, giúp chúng tận dụng hiệu quả nguồn thức ăn thô kém. Điều này đặc biệt quan trọng ở những khu vực chăn thả có nguồn thức ăn hạn chế.
Các chi của chúng rất khỏe và mạnh mẽ, móng guốc của chúng có hình dạng giống móng cừu, điều này cho phép bò Tây Tạng hoang dã di chuyển tự do trên những ngọn núi dốc và có thể chạy nhanh tới 40 km một giờ.
Về tập tính hành vi, bò Tây Tạng hoang dã thường di chuyển theo nhóm khoảng 20 hoặc 30 con để tìm kiếm thức ăn. Khi nguồn thức ăn dồi dào, số lượng thành viên trong đàn có thể tăng lên 200-300 con. Nói chung, bò Tây Tạng hoang dã không chủ động tấn công con người khi ở trạng thái bình tĩnh, nhưng chúng thường có thái độ hung hãn khi tiếp cận các sinh vật lạ và sức tấn công của chúng cực kỳ mạnh mẽ.
Đặc điểm này đặc biệt thể hiện rõ ràng ở những con yak hoang dã đơn độc. Một khi tấn công, chúng sẽ liên tục húc vào đối tượng mục tiêu cho đến khi mục tiêu này phải bỏ mạng. Vì vậy, chúng được coi là loài động vật nguy hiểm nhất trên cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng. Và trên thực tế, xe ô tô đi lạc vào khu vực sinh sống của chúng thường bị đàn bò hoang dã đuổi đi và nếu như không chạy kịp, chiếc xe này thường bị chúng húc cho đến khi bị lật úp.
Sữa bò yak hoang dã có hàm lượng chất béo và protein cao hơn sữa bò yak nhà. Lai tạo với chúng có thể giúp cải thiện chất lượng sữa bò yak nhà, làm tăng giá trị sản phẩm. Lông bò yak hoang dã cũng dài và dày hơn lông bò yak nhà. Lai tạo với chúng có thể giúp nâng cao chất lượng lông bò yak nhà, thích hợp để sản xuất len và các sản phẩm dệt may khác.
Vào ngày 17 tháng 9 năm 2022, một con bò yak hoang dã đã tấn công những người chăn gia súc ở Golmud, Thanh Hải. Con bò yak hoang dã này nặng khoảng 800 kg khi đó đã trộn lẫn vào đàn bò yak nhà và tấn công những người chăn gia súc. May mắn thay, những người chăn nuôi giàu kinh nghiệm đã khéo léo tận dụng địa hình và điểm mù trong tầm nhìn của con bò yak hoang dã để tránh tình huống đó và cuối cùng đã trốn thoát.
Trong những năm gần đây, để nâng cao chất lượng bò yak thuần hóa, những người chăn nuôi địa phương đôi khi đã cố gắng lai giống bò yak cái nhà với bò yak hoang dã đực để tạo ra những con bò yak lai có kích thước lớn hơn và khả năng sống sót cao hơn. Do bò yak hoang dã sở hữu nguồn gen hoang dã nên kích thước cơ thể và khả năng sống sót của nó cao hơn bò yak nhà, hơn nữa, chúng cũng khỏe hơn so với bò yak thuần hóa và có giá trị kinh tế cao hơn.
Mặc dù việc lai giống bò yak thuần hóa và bò yak hoang dã đã nâng cao chất lượng của bò yak, nhưng đồng thời, hành động này có thể gây ô nhiễm di truyền cho quần thể hoang dã. Khi bò yak mang gen thuần hóa xâm nhập vào quần thể bò yak hoang dã, có nguy cơ hình dạng cơ thể của chúng sẽ thay đổi và khả năng sinh tồn giảm sút, từ đó đẩy nhanh sự tuyệt chủng của bò yak hoang dã.
Do đó, việc lai tạo cần được thực hiện một cách cẩn trọng và có kiểm soát để đảm bảo mang lại lợi ích tối đa và hạn chế những rủi ro tiềm ẩn.
Lấy sói xám Ý làm ví dụ. Sau khi lai với chó nhà, kiểu hành vi của chúng dần dần giống với chó nhà, và khả năng sinh tồn của chúng trong vùng hoang dã cũng giảm xuống. Tương tự như vậy, việc lai giống giữa quần thể cá hồi nuôi với quần thể hoang dã cũng dẫn đến sự suy giảm khả năng sống sót của cá hồi hoang dã, gây ra những hậu quả sinh thái nghiêm trọng.
Nhìn chung, lai tạo bò yak nhà với bò yak hoang dã là một phương pháp tiềm năng để cải thiện sức khỏe, năng suất và chất lượng sản phẩm của bò yak nhà. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để xác định những lợi ích và thách thức tiềm ẩn của việc lai tạo này.
