Danh ca Việt Nam, thường gắn được biết đến với các ca sĩ hát tân nhạc, trữ tình, là những thứ nhạc chậm rãi, hoài niệm, sâu lắng. Đó là Thái Thanh, là Lệ Thu, là Khánh Ly, là Ngọc Lan, là Tuấn Ngọc…
Nhưng trong bản đồ nhạc Việt suốt hơn 20 năm qua vốn đã ghi danh một nữ danh độc nhất vô nhị, hát bằng sự máu lửa và nổi loạn của cả tâm hồn, trên nền Pop Rock sôi động. Người đó không ai khác, chỉ có thể là Siu Black.
Từ nữ công nhân điện lực nghèo khó...
Siu Black, một người danh ca mà đến cái tên cũng đặc biệt, đậm chất đại ngàn của hồn Việt, khác xa những tên gọi hoa mỹ, kiều diễm và nặng tính Hán Việt như nhiều ca sĩ khác.
Xét về số phận, Siu Black thua thiệt đủ đường so với đồng nghiệp trong giới nghệ sĩ.
Trong khi nhiều ca sĩ khác được sinh trưởng từ môi trường nghệ thuật, có cha mẹ rèn giũa thì Siu Black từ bé đã mồ côi, phải đi ở nhờ họ hàng, ăn bữa đói bữa no.
Không những vậy, việc xuất thân từ đồng bào dân tộc cũng khiến Siu Black gặp hạn chế trong việc tiếp cận văn hóa, nghệ thuật. Cô thậm chí còn không biết tiếng Kinh ở những năm đầu đi hát. Sau này, được nhạc sĩ Nguyễn Cường khuyên nhủ, cô mới lao vào học tiếng Kinh để tiến ra sân khấu lớn.
Đến khi bước chân vào con đường nghệ thuật, Siu Black nhận phải vô vàn ánh nhìn kì thị vì ngoại hình quá khổ, khác thường của mình. Người trong nghề hoài nghi về khả năng nổi tiếng của cô, còn khán giả đến xem cô bằng sự hiếu kỳ.
Chính vì thế, đi hát được vài năm, Siu Black lại phải quay về làm công nhân điện lực cùng chồng để trang trải đời sống khó khăn. Cuộc sống cứ vất vả như vậy, khiến cô không có điều kiện để tập trung nghệ thuật.
Thế nhưng, chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy đã nảy mầm nên một tài năng độc đáo bậc nhất trong nền nhạc Việt, mà nói như nhạc sĩ Nguyễn Cường là: "Trong vòng 20 năm nữa, chắc chắn Tây Nguyên sẽ không có một giọng hát nào được như Siu Black".
Ca sĩ sở hữu mức cát xê cao ngất ngưởng
Gọi Siu Black là danh ca hẳn vẫn còn lạ lẫm với nhiều người. Công chúng vốn quen với hình ảnh một Siu Black giản dị, chân thành và man dại, chứ không phải kiểu ca sĩ già dạn, đài các theo lối văn hoa, bay bướm.
Nhưng để nói về tài năng, cống hiến và tầm ảnh hưởng của người ca sĩ này với nhạc Việt suốt 30 năm qua, chỉ có thể khái quát bằng 4 chữ: Danh ca Siu Black. Nếu Siu Black không phải danh ca, thì cũng khó có ai xứng đáng hơn cô.
Siu Black sở hữu chất giọng hiếm thấy ở Việt Nam. Đó là loại giọng full lirico soprano (nữ cao trữ tình đầy đặn).
Với đặc trưng thổ nhưỡng, khí hậu tại Việt Nam, cũng như cơ địa của người Việt, các giọng nữ cao chủ yếu là light lirico soprano (nữ cao trữ tình sáng mảnh). Có thể kể tới hàng loạt ca sĩ như Thu Minh, Hồ Quỳnh Hương, Hà Trần, Thùy Chi, Phương Thanh…
Loại giọng full lirico soprano hiếm thấy hơn hẳn, với một số ít ca sĩ như Thanh Tuyền, Hà Phạm Thăng Long, và Siu Black.
Đặc trưng của loại giọng này là âm sắc đầy đặn, ấm áp, dày hơn, nặng hơn, phát triển mạnh quãng cân cao, lên cao sáng rực rỡ mà vẫn uy lực (như Celine Dion, Lara Fabian).
Và hiển nhiên, Siu Black hội tụ trọn vẹn những ưu điểm của một full lirico soprano điển hình. Dù là nữ cao, nhưng giọng Siu Black rất dày, nổi bật ở sự khỏe khoắn, nội lực, càng lên cao càng bùng nổ, nhưng lại không hề chói gắt mà vẫn đầy đặn, hào sảng. Cô phát triển mạnh mẽ ở quãng trung và cận cao.
Âm sắc của Siu Black thuần kim, nên rất sáng, có khả năng bay xa, vang lộng như tiếng chuông khánh và đanh lại, tròn trịa đến lạ thường, bóng loáng không chút tì vết.
Mỗi khi cô cất giọng là tiếng hát ấy lại bay khắp mọi không gian, vượt núi rừng, thác đèo, xuyên thấu tất cả, không gì cản trở được.
Do cấu tạo vòm họng và các xoang riêng, giọng hát Siu Black độc đáo ở chỗ nó có độ vang tự nhiên, nên chỉ cần mở miệng đã vang và hát kiểu gì cũng vang. Siu Black từng nói: "Ngày xưa đi hát, tôi kéo mic ra rất xa mà khán giả vẫn nghe rõ".
Bởi vậy, xét trong các nữ cao tại Việt Nam, Siu Black được đánh giá là một giọng hát bẩm sinh tuyệt đẹp, nói như Đàm Vĩnh Hưng là: "Chị Siu sở hữu giọng hát vàng, giờ tìm được giọng hát như vậy hiếm lắm. Đó là một giọng hát rất đặc biệt nên nếu không được cống hiến nữa sẽ rất phí".
Chính nhờ giọng hát đẹp và nội lực bẩm sinh ấy, ngay từ khi còn nhỏ, Siu Black đã sớm được xem là họa mi núi rừng. Cô tham gia nhiều phong trào ca hát của học sinh, sinh viên cùng các cuộc thi nhỏ.
Sau này, dù đi học hay làm công nhân, Siu Black lúc nào cũng được mời đi hát đoàn thể, phục vụ mọi người. Ai cũng muốn được nghe cô hát.
Giọng hát của Siu Black được ví như báu vật, mà chỉ cần mở miệng ra hát đã khiến người ta phải sởn gai ốc, chứ chưa cần dùng đến kĩ thuật. Nhạc sĩ Nguyễn Cường từng kể:
"Năm 1984, nhân chuyến đi thăm Đoàn Văn công ĐắcLắk, một hôm nhạc sĩ trưởng đoàn bảo với tôi rằng anh đang thử giọng để tuyển một ca sĩ trẻ, nhờ tôi đến nghe.
Cô gái vừa cất giọng, tôi bị "hút" ngay và nói với "ông" trưởng đoàn rằng rồi đây cô bé này sẽ làm rạng rỡ cho tên tuổi của đoàn. Và chỉ 10 năm sau câu nói ấy, Tây Nguyên đã có một "ngôi sao" Siu Black.
Tôi đã nhìn thấy ở Siu Black ngày ấy bên cạnh một chất giọng khỏe, âm vực rộng là một ca sĩ có bản năng hoang dại mà tinh tế".
Thậm chí, ngay cả người nước ngoài cũng phải choáng váng và thán phục trước giọng hát của Siu Black. NSND Tự Long chia sẻ:
"Tôi và Xuân Bắc có một lần đi Nga diễn cùng chị Siu. Chúng tôi sang tới nơi thì chị Siu bị giữ lại ở hải quan. Lúc đó, chị ấy không biết tiếng Anh nên nói tiếng dân tộc rồi thêm chữ "singer", ý nói "tao là ca sĩ".
Nhân viên hải quan lúc ấy nhìn khinh bỉ theo kiểu mày trông như này mà cũng là ca sĩ.
Lúc đó, chị Siu đứng ngay tại chỗ hải quan đó hát và ai cũng ngưỡng mộ. Hải quan lúc ấy thán phục theo kiểu "yeah, tao tin mày rồi, mày vào đi".
Người Nga vốn thuộc xứ lạnh, cơ địa khỏe, lại có truyền thống đào tạo thanh nhạc, nên không thiếu những giọng hát nội lực, bậc thầy. Vậy mà Siu Black vẫn khiến người Nga phải thán phục mình, đủ để biết giọng hát của cô kì vĩ thế nào.
Tuyệt vời hơn cả, giọng hát nội lực hiếm có đó lại được kết hợp với một tâm hồn đầy man dại, nổi loạn và tràn ngập sinh khí của núi rừng, để cộng hưởng cùng nhau tạo nên những khúc ca mang đậm bản sắc Tây Nguyên.
Siu Black sinh ra và lớn lên trong vòng tay đại ngàn, uống nước suối nguồn chảy từ những con thác cao vút như thác Đăk Ke, Lô Ba, nghe sử thi về những người anh hùng qua lời kể già làng.
Ngày ngày, cô hòa mình cùng rừng núi, thiên nhiên, cất tiếng gọi nhau qua từng quả đồi, nên sớm tiếp thu mọi tinh hoa, linh khí của đất trời.
Chính điều này đã tôi luyện cho Siu Black một cổ họng bê tông khác thường và dòng máu đại ngàn chảy trong huyết quản.
Nhạc sĩ Nguyễn Cường từng nhận định:
"Siu Black rất đặc biệt, cách hát đặc biệt, nói tóm lại cái gì cũng đặc biệt. Tây Nguyên có Y Moan và sau có Siu Black, đi tìm cũng không thể nào ra được. Giọng hát và nội lực của Y Moan và Siu như núi lửa tuôn ra với bản năng tinh tế nhất có thể. Đó là tinh hoa âm nhạc của Tây Nguyên.
Ở vùng đất đó, chúng ta đã khám phá ra hai giọng hát là Y Moan và Siu Black. Khó ai có thể hát về Tây Nguyên mà bì được hai người họ, mãnh liệt như thác đổ, phun trào như nham thạch vậy".
Quả thực, giọng hát và tâm hồn của Siu Black là tinh hoa của núi rừng, vài chục năm mới xuất hiện một lần và không ai có thể bắt chước.
.Đã có rất nhiều ca sĩ học theo Siu Black, nhưng chưa ai làm giống được âm sắc và cái hồn, cái cốt cách của cô.
Siu Black luôn hát với sự chân thành, chất phác và hát đầy nhiệt huyết, căng tràn nhựa sống, thậm chí cuồng nhiệt, man dại đến hừng hực. Cô hát như muốn vỡ òa tất cả và dồn nén cả sự hùng vĩ của núi rừng vào từng lời ca. Cá tính này, nội lực này, tâm hồn này, chỉ có thể tìm thấy ở Siu Black.
Nhờ đó, Siu Black đã thành công rực rỡ và đóng đinh tên tuổi của mình ở mảng nhạc dành riêng cho đại ngàn, mà tới giờ vẫn không ai vượt qua được. Cô và Y Moan đã tạo nên được một trường phái riêng trong âm nhạc.
Nhưng Siu Black còn vượt Y Moan ở chỗ, cô đem mọi thứ trở nên đại chúng, Pop hóa, phổ biến rộng rãi với công chúng. Đóng góp này là to lớn, cần được ghi nhận.
Ở thời đỉnh cao của mình, Siu Black sở hữu mức cát xê cao ngất ngưởng, đứng đầu showbiz. Bất chấp bất lợi về ngoại hình, cô vẫn được công chúng cả nước mến mộ, đoạt nhiều giải thưởng và đem tiếng hát ra tận nước ngoài.