Sai lầm khi đánh giá thấp Nga khiến phương Tây và Ukraine phải trả giá?

Vị thế ngày càng bấp bênh của Ukraine và phương Tây

Thất bại rõ ràng của cuộc phản công năm 2023 của Ukraine, mà Kiev coi là “cú đấm có một không hai” có thể loại Nga ra khỏi cuộc xung đột, đã khiến những người ủng hộ mục tiêu tối đa của Ukraine phải thay đổi khung thời gian giành chiến thắng.

Theo đó, Lực lượng Vũ trang Ukraine, có thể đối phó với các cuộc tấn công đang diễn ra của Nga và bổ sung năng lực cho các cuộc tấn công mới vào năm 2025 với sự hỗ trợ bền vững của phương Tây. Chìa khóa của kế hoạch trên là tăng cường đánh giá về khả năng tấn công của cả hai bên. Quan điểm này lập luận rằng, nếu Ukraine được cung cấp đủ tên lửa tầm trung và tầm xa thì Kiev “có thể thay đổi cuộc chơi”, thành công làm suy yếu các nút hậu cần cũng như các chốt chỉ huy và kiểm soát của Nga, từ đó khiến các lực lượng của Moscow không thể trụ được.

Những quan điểm như vậy được bổ sung và thường đi kèm với quan sát song song rằng các lực lượng Nga đang thiếu hụt nghiêm trọng các loại vũ khí quan trọng và do đó thiếu khả năng gây áp lực lâu dài lên cơ sở hạ tầng của Ukraine.

Cả hai cách tiếp cận, vốn khuyến khích các nhà hoạch định chính sách phương Tây tăng cường ủng hộ hơn nữa các mục tiêu tối đa của Ukraine với hy vọng rằng một điều gì đó gần như là một chiến thắng tổng thể vẫn có thể được đảm bảo với đủ kinh phí và sự kiên trì, đều phạm sai lầm nghiêm trọng và có nguy cơ đẩy Kiev cùng với các đối tác phương Tây vào vị thế quân sự thậm chí còn bấp bênh hơn trong năm tới.

Ukraine đã nhận được khoảng 20 Hệ thống tên lửa chiến thuật lục quân (ATACMS) từ Mỹ vào cuối năm 2023. Những tên lửa biến thể cũ này có tầm bắn 170 km, được quân đội Ukraine sử dụng để tấn công các sân bay do Nga kiểm soát ở phía Nam và phía Đông Ukraine.

Trong một lá thư vào tháng 11/2023, một nhóm nghị sĩ đã kêu gọi chính quyền Tổng thống Biden chuyển thêm tên lửa ATACMS, bao gồm cả các biến thể tầm xa tiên tiến, cho Ukraine với mục đích duy trì “yêu cầu về khả năng tấn công sâu” của Lực lượng Vũ trang Ukraine. Cựu Tướng Mỹ Ben Hodges lập luận rằng, việc cung cấp ATACMS và các tên lửa khác của phương Tây, bao gồm cả tên lửa hành trình Taurus của Đức, sẽ cô lập bán đảo Crimea do Nga kiểm soát và khiến các lực lượng của Moscow không thể trụ lại được.

“ATACMS với tầm bắn 300 km sẽ khiến Crimea không thể trụ được ngay khi chúng đến chiến trường. Không có nơi nào cho Hải quân, Không quân và Hậu cần Nga ẩn náu ở Crimea. Về việc cung cấp ATACMS cho Ukraine, đừng chỉ làm nửa chừng”, ông Hodges phát biểu.

Trên thực tế, một số người tin vào khả năng thay đổi cuộc chơi của các cuộc tấn công hàng loạt bằng ATACMS thường cho rằng, Nga "dậm chân tại chỗ" và không có khả năng thích ứng với những vũ khí này theo thời gian.

Nhìn lại những diễn biến đã qua của cuộc xung đột, người ta thấy rằng việc Mỹ cung cấp cho Ukraine tên lửa HIMARS năm 2022 đã giúp Ukraine tiến hành thành công các cuộc tấn công vào những tài sản có giá trị cao của Nga. Tuy nhiên, lợi thế này của Kiev không kéo dài lâu khi Moscow học cách phân tán các kho đạn dược của họ hiệu quả hơn, gây nhiễu các tên lửa chính xác của phương Tây và áp dụng các biện pháp phòng không phức tạp hơn.

Bộ chỉ huy Nga nắm rõ loại vũ khí nào của phương Tây chưa được cung cấp cho Ukraine và ở giai đoạn này của cuộc xung đột, họ đã có nhiều tháng nếu không muốn nói là nhiều năm để mô phỏng tác dụng của chúng và đưa ra các biện pháp đối phó trước, làm giảm yếu tố bất ngờ về công nghệ - điều từng mang đến cho tên lửa HIMARS cánh cửa cơ hội trong thời gian ngắn để đạt được thành công vào năm 2022. Gần như chắc chắn rằng quân đội Nga sẽ tiếp tục hoàn thiện các phương pháp phân tán lực lượng và phát triển các biện pháp đối phó bổ sung nhằm giảm thiểu tác động trên chiến trường trong tương lai của các tên lửa tầm trung và tầm xa của phương Tây.

Tương tự, Nga có thể đáp trả việc mở rộng cung cấp tên lửa của phương Tây bằng một loạt các biện pháp bất đối xứng, khiến cho cường độ giao tranh leo thang nguy hiểm. Theo đó, Moscow có thể tận dụng khả năng kiểm soát leo thang đáng kể và ngày càng tăng của mình bằng cách tăng cường khả năng tấn công nhằm vào cơ sở hạ tầng của Ukraine và đẩy mạnh các hoạt động tấn công dọc giới tuyến phía Đông và phía Nam của nước này.

Các tên lửa do phương Tây cung cấp với các cuộc tấn công nhằm vào các mục tiêu giá trị cao cũng như cơ sở hạ tầng có thể khiến các lực lượng của Nga phải trả giá nhưng các cuộc tấn công này không có giá trị chiến lược về dài hạn. Không có dấu hiệu nào cho thấy chúng có thể được tiến hành trên quy mô đủ lớn để đánh bại lực lượng Nga ở Ukraine một cách dứt khoát. Chuyên gia Anatol Lieven của Viện Quincy cũng đặt câu hỏi liệu chúng có thể khiến Nga không trụ được ở Crimea hay không nếu không đi cùng các cuộc tấn công mặt đất quy mô lớn để đẩy lùi các lực lượng của Nga khỏi phía Đông Nam Ukraine.

Trên thực tế, sau cuộc phản công thất bại năm 2023, Lực lượng Vũ trang Ukraine khó có khả năng tấn công cần thiết để đạt được những bước tiến đó trong tương lai gần.

Các cuộc tấn công của Ukraine bằng tên lửa do phương Tây cung cấp đã đẩy một số lực lượng của Hải quân Nga ra khỏi Crimea, sẽ càng cản trở các kế hoạch bị bỏ dở từ lâu của Moscow nhằm đổ bộ vào Odessa và Mykolaiv. Tuy nhiên, việc mất và di dời những con tàu này, mặc dù chắc chắn là một trở ngại đối với Nga, nhưng không phải và chưa bao giờ là yếu tố quan trọng đối với khả năng lực lượng mặt đất của Nga duy trì sự kiểm soát ở miền Nam Ukraine.

Sai lầm khi đánh giá thấp Nga

Bên cạnh đó, một suy đoán không kém phần sai lầm là ý kiến cho rằng Nga đang phải đối mặt với tình trạng thiếu tên lửa trầm trọng. Theo người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự Ukraine Kyrylo Budanov dự đoán trong một cuộc trả lời phỏng vấn ngày 31/12/2022, các lực lượng của Nga có đủ tên lửa cho hai cuộc tấn công quy mô lớn. Quan chức tình báo cấp cao Estonia Margo Grosberg cũng cho biết vào tháng 1/2023 rằng Nga có đạn dẫn đường chính xác để tiếp tục tấn công Ukraine "trong 3 - 4 tháng hoặc cho tới mùa xuân và thậm chí là thêm 6 - 9 tháng nữa". Những đánh giá tương tự cũng được các quan chức Ukraine và phương Tây đưa ra.

Mặc dù khó có thể ước tính chính xác kho đạn chính xác của Nga nhưng có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy Điện Kremlin đã làm giảm mức độ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của phương Tây và củng cố thành công cơ sở công nghiệp quốc phòng của mình để ít nhất duy trì, nếu không muốn nói là tiếp tục phát triển, khả năng tấn công tầm xa trong ngắn và trung hạn.

Sản lượng đạn chính xác được duy trì ổn định của Nga tương phản rõ rệt với sự suy giảm khả năng của hệ thống phòng không Ukraine trước các cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Moscow trong mùa đông, cũng như làm suy yếu quan niệm sai lầm rằng thời gian đang đứng về phía Ukraine.

Cả hai ý tưởng này – cụ thể là Ukraine có thể giành chiến thắng nếu sở hữu nhiều vũ khí hạng nặng của phương Tây và Nga đang trên đà cạn kiệt nguồn dự trữ – đều không mới. Trên thực tế, cả hai quan điểm này đều là một phần trong suy nghĩ ban đầu khiến một số nhà hoạch định chính sách và nhà quan sát phương Tây kết luận trong suốt năm 2022 rằng Lực lượng Vũ trang Ukraine có thể đánh bại Nga trên chiến trường.

Tuy nhiên, sau hai năm giao tranh ác liệt, khi mà Nga đang dần chiếm ưu thế, rủi ro trở nên cao hơn bao giờ hết và cái giá phải trả cho việc tiếp tục tính toán sai lầm, có khả năng gây ra thảm họa cho Kiev.