Năm ngoái, Tổng thống Obama tuyên bố công khai về tiêu chuẩn này: cấm các cuộc không kích của máy bay không người lái (UAV) của Mỹ, trừ khi “gần như chắc chắn" sẽ không có việc dân thường bị thương vong.
Lúc đó, ông Obama nói: “Đó là tiêu chuẩn cao nhất mà chúng tôi có thể đáp ứng”.
Ngày 30/9, một bản tuyên bố của Nhà Trắng gởi trang tin điện tử Yahoo News xác nhận tiêu chuẩn “gần như chắc chắn” sẽ không áp dụng trong các đợt không kích IS ở Syria và Iraq.
Văn bản này được truyền đi, giữa lúc có tin hàng chục dân thường gồm phụ nữ và trẻ em bị chết vì trúng tên lửa Rìu Tomahawk ở làng Kafr Daryan (tỉnh Idlib, Syria) vào sáng 23/9.
Chỉ huy quân nổi dậy ở Syria mô tả làng này là “sào huyệt” của Mặt trận Nusra vốn dính líu tổ chức khủng bố Al-Qaeda.
Các quan chức Mỹ cho rằng đó là nơi thành viên tổ chức Khorasan lên kế hoạch chống máy bay Mỹ.
Lời hứa "điều tra rốt ráo"
Nhưng trong cuộc họp của tiểu ban đối ngoại thuộc Hạ viện Mỹ hồi cuối tuần trước, chỉ huy quân nổi dậy Syria mô tả xác phụ nữ và trẻ em được lấy lên khỏi đống đổ nát, sau khi một quả tên lửa “bay lạc” đã san bằng một nhà trú ẩn dành cho dân thường “chạy giặc”.
Những hình ảnh trẻ em Syria bị thương nặng cũng xuất hiện trên YouTube, càng khiến nổ ra những vụ biểu tình chống Mỹ ở các làng mạc Syria hồi tuần trước.
Abu Abdo Salabman, một chính khách của Lực lượng Syria tự do (SFA, chống IS lẫn quân chính phủ Tổng thống Syria), tham dự cuộc họp của tiểu ban đối ngoại Hạ viện Mỹ, nói: “Nhiều xác được đem ra khỏi đống xà bần…Tôi trông thấy 7,8 xe cứu thương rời khỏi hiện trường. Chúng tôi tin rằng đó là một sai lầm lớn”.
Khi được hỏi về vụ không kích “nhầm” ở làng Kafr Daryan, người phát ngôn viên của U.S Central Command nói hôm 30/9, rằng quân đội Mỹ “có chọn mục tiêu là một nhóm tay súng Khorasan gần vị trí ấy. Tuy nhiên, lúc này chúng tôi chưa có bằng chứng về thông tin có dân thường bị thương vong”.
Trong văn bản gởi bằng e-mail, Caitlin Hayden, người phát ngôn của Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ (NSC) cho Yahoo News biết: các quan chức Lầu Năm Góc “nghiêm túc đón nhận các cáo buộc tin cậy và sẽ điều tra” các cáo buộc này.
Nhưng Hayden cũng nói tiêu chuẩn “gần như không chắc chắn” sẽ không áp dụng với các cuộc không kích của Mỹ ở Syria và Iraq. Ông giải thích, tiêu chuẩn này chỉ áp dụng “khi chúng tôi trực tiếp tác chiến ở ngoài khu vực có những hoạt động thù địch, như lúc đó chúng tôi đã lưu ý. Hiện tại, câu “bên ngoài khu vực có những hoạt động thù địch” không thích hợp với những gì chúng tôi đang chứng kiến trên thực tế ở Syria và Iraq ngay vào lúc này”.
Hayden nêu thêm: chiến dịch quân sự Mỹ chống IS ở Syria “giống tất cả các chiến dịch quân sự khác của Mỹ, được tiến hành rất đúng luật xung đột quân sự”.
Luật xung đột quân sự cấm cố tình tấn công các khu dân cư, và yêu cầu quân đội phải cẩn trọng đề phòng tối đa việc dân thường bị tử vong vì đạn lạc.
Nhưng Harold Koh, một cựu quan chức chế độ Obama, nói tuyên bố mới của Nhà Trắng làm dựng lên các câu hỏi, về việc Mỹ sẽ tuân thủ luật này thế nào, trong cuộc nội chiến ở Syria và Iraq, và dưới quyền pháp lý nào.
Koh từng là luật sư hàng đầu của Bộ Ngoại giao Mỹ trong nhiệm kỳ 1 của ông Obama, nói: “Xem ra họ tạo ra vùng xám”cho cuộc xung đột. Nếu chúng ta không áp dụng đúng luật cấm gây thương vong cho dân thường ở Iraq và Syria, thì các luật này chỉ có giá trị hạn chế”.
"Những cái chết oan luôn ám ảnh"...
Ngay từ khi ông Obama cho phép dùng UAV không kích quân khủng bố ở Pakistan và Yemen, các dấu hỏi về nguy cơ dân thường bị chết oan đã được đặt ra, đôi lúc trở thành các cuộc tranh cãi nội bộ nóng hổi về chủ trương.
Năm ngoái, khi đề cập vấn đề này trong một diễn văn ở Đại học quốc phòng Mỹ, ông Obama lần đầu tiên thừa nhận có dân thường thương vong trong các cuộc không kích của Mỹ:
“Với tôi và những người trong hệ thống chỉ huy của tôi, những cái chết ấy sẽ ám ảnh suốt cuộc sống của chúng tôi”.
Những nguồn tin biết chủ trương “gần như không chắc chắn” nói: trên thực tế, mỗi vụ không kích UAV đều có sự phê duyệt của Nhà Trắng, cụ thể trước tiên là Lisa Monaco, cố vấn trưởng an ninh nội địa, rồi đến chính ông Obama.
Một nguồn tin nói: chủ trương này khiến một số quan chức Lầu Năm Góc cay cú vì những quy định hạn chế mới, và dẫn đến sự giảm thiểu đáng kể các vụ không kích UAV do quân đội và CIA tiến hành.
