Gần đây, rất nhiều hành động của Trung Quốc và Nga gây lên mối nghi ngờ lớn trong giới lãnh đạo và nghiên cứu của Mỹ.
Mỹ cho rằng nếu không có sự hợp tác giữa hai nước này, cựu viên chức CIA Snowden không thể trốn khỏi Hồng Kông và chạy sang Moscow. Dĩ nhiên, Mỹ cũng thừa nhận việc Trung Quốc và Nga tập trận chung cũng là để “nắn gân” Mỹ. Một số nhà phân tích Mỹ cảnh cáo rằng, Trung – Nga đang liên minh trở thành một trục chống Mỹ mới, dùng thái độ ngày càng cứng rắn để đối đầu với Mỹ.
Trước tình hình này, một số học giả và hãng truyền thông của Mỹ bắt đầu lên tiếng “trù ẻo” cho quan hệ đồng minh Trung – Nga tan rã, hiến kế để Washington phá quan hệ đồng minh này.
Trù ẻo đồng minh Trung – Nga
Ngày 14-7, ông Jeffrey Mankoff – chuyên gia của Trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc tế Washington có bài viết đăng tải trên trang Dakungpao của HongKong nói rằng, Trung Quốc và Nga vừa kết thúc cuộc tập trận quân sự với quy mô lớn nhất tổ chức tại biển Nhật Bản.
Trong thời điểm diễn ra tập trận, hai nước đã cùng đồng tâm nhất trí ngăn cản Hội đồng bảo an Liên hợp quốc đưa ra hành động nhằm vào chính quyền tổng thống Assad của Syria, hành động này khiến Mỹ ngày càng không hài lòng. Điều này đã khiến nước Mỹ bắt đầu cảm thấy lo lắng, Trung – Nga – hai nước lớn của chủ nghĩa quyền uy đang hình thành nên một trục chống Mỹ.
Tuy nhiên ông Jeffrey Mankoff vẫn không có cái nhìn lạc quan về quan hệ hai nước. Jeffrey Mankoff cho rằng, mặc dù mấy năm trở lại đây quy mô thương mại mở rộng đột biến, mối quan hệ Trung Quốc – Nga có sự cải thiện, tranh chấp biên giới trước đây đã được giải quyết, các cuộc gặp gỡ của nhà lãnh đạo hai nước cũng tăng lên, nhưng đằng sau sự hợp tác này lại tồn tại những bất đồng nghiêm trọng. Trừ phi Mỹ xuất hiện sai lầm lớn, nếu không điều mà Mỹ lo ngại sẽ không trở thành hiện thực.
Ong Jeffrey Mankoff nói, Trung Quốc và Nga định nghĩa mối quan hệ song phương này là quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện, nhưng sự hợp tác giữa hai nước chủ yếu diễn ra trên góc độ chiến thuật. Khi tham gia vào các sự vụ toàn cầu, hai bên lại có những tính toán lợi ích hoàn toàn khác nhau.
Trung Quốc là nước đang trỗi dậy, có nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng nhanh, xuất khẩu đóng vai trò chủ đạo, rất mong gặt hái được nhiều lợi ích từ làn sóng tàn cầu hóa, trong khi Nga lại là một quốc gia dầu mỏ đình trệ, muốn cách ly mình khỏi lực lượng cải cách.
Jeffrey Mankoff cho rằng, Nga cực lực tuyên truyền mối quan hệ đối tác chiến lược với Trung Quốc chủ yếu là để chứng minh với Mỹ và các nước khác rằng Nga vẫn đóng một vai trò rất quan trọng, còn Trung Quốc làm như vậy là vì quốc gia này cho rằng đây là một hình thức an ủi Nga không mất công mất của gì nhiều.
Kể cả thỉnh thoảng hai nước vẫn có những cuộc hợp tác, nhưng điều này cũng không thể thay đổi được một thực tế: Sự táo bạo, tích cực của Trung Quốc khiến Nga rất lo ngại, và mức độ lo ngại này ít nhất không hề thua kém Mỹ. Một quan chức chỉ huy của quân đội Nga thừa nhận, họ coi Trung Quốc là một đối thủ tiềm ẩn, mặc dù những tuyên bố được công khai chính thức của chính phủ vẫn quan tâm đến cái gọi là mối đe dọa từ phía Mỹ và NATO.
Jeffrey Mankoff nhận định, sở dĩ hai nước Trung Nga tạm thời tiến rất gần nhau là do cả hai đều cho rằng vì muốn tái thiết lập trật tự quốc tế sau chiến tranh lạnh, Mỹ không cho Trung Quốc và Nga vị thế đáng lẽ phải có trên trường quốc tế, nhưng lại cho phép Washington bất chấp lợi ích của quốc gia khác, sử dụng sức mạnh của mình và can thiệp vào mọi sự vụ. Cảm giác bị gạt ra rìa này cũng là căn nguyên khiến hai nước Trung – Nga ủng hộ cơ chế tổ chức mới.
Mới đây, tạp chí National Interest của Mỹ đăng tải bài viết nói rằng, quan niệm truyền thống cho rằng, Trung – Nga không thể kết thành đồng minh toàn cầu. Đúng vậy, tồn tại rất nhiều trở ngại cản trở hai nước kết thành đồng mình, ví dụ lịch sử không tin tưởng nhau, tâm lý tự mãn của Trung Quốc rất rõ nét và tư tưởng đế quốc của Nga vẫn tồn tại.
Trung Quốc rất cần công nghệ của Nga nhưng bị từ chối, Nga cảnh giác trước những đầu tư của Trung Quốc tại vùng Siberia. Hơn nữa xét về lâu dài, Trung Quốc cần Mỹ và châu Âu hơn là cần Nga, và Nga cũng như vậy.
Tờ National Interest cho rằng khả năng lớn nhất là Trung Quốc và Nga chơi trò ngoại giao ba bên. Moscow và Bắc Kinh có thể ám thị kết thành đồng minh hoặc tiến hành hợp tác tạm thời nhằm đạt được một sự trao đổi với Washington, khiến Mỹ rơi vào thế yếu của đàm phán và quyền lực.
Mỹ làm ngơ, mối họa càng tăng
Làm thế nào để đối phó với sự liên kết của Trung Quốc và Nga, các học giả Mỹ đã nhiệt tình hiến kế cho Washington.
Jeffrey Mankoff cho rằng, bài học cần rút kinh nghiệm là khi Trung Quốc và Nga yêu cầu mối quan tâm của mình cần được xem xét, Mỹ càng làm ngơ thì nỗi lo ngại đối với việc Trung – Nga hình thành nên trục chống Mỹ sẽ càng dễ trở thành sự thật.
Cơ chế xây dựng cho thế giới sau Chiến tranh lạnh đã không thể phán ánh được sự phân bố sức mạnh hiện nay, đây cũng là điểm Mỹ cần nghiêm túc xem xét. Mỹ cũng cần đặt mối quan hệ đối tác truyền thống của Nga và Trung Quốc với Mỹ vào một cơ chế mới có địa vị bình đẳng, ví dụ như G-20 bằng thái độ mở cửa. Điều này đặc biệt quan trọng với châu Á, trật tự an ninh mới ở đây vẫn đang ở trong quá trình thiết lập.
Trong quá trình điều hành và xử lý các sự vụ của thế giới, việc trao cho Trung Quốc và Nga vị thế cao hơn có thể khiến nhiều người Mỹ không thoải mái. Nhưng nếu không làm như vậy, điều mà những nhà hoạch định chính sách Mỹ lo lắng, cục diện hình thành trục chống Mỹ của Trung Quốc và Nga sẽ ngày càng dễ trở thành hiện thực.
Muốn có được sự tôn trọng từ phía Trung Quốc và Nga, Nhà Trắng buộc phải chứng minh được rằng, khả năng lãnh đạo của Mỹ có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình giải quyết các vấn đề của thế giới, bao gồm những vấn đề hết sức quan trọng đối với Trung Quốc và Nga. Mỹ không nên để mình bị coi là bên bị động.
Mối quan hệ với Trung Quốc và Nga cần được đưa vào chương trình nghị sự hàng đầu, nhưng Mỹ không nên e ngại mà vẫn phải kiên trì lập trường của mình trong một số vấn đề, hoặc trong một số vấn đề khác, khi hợp tác với hai quốc gia này, nếu không làm như vậy thì đó sẽ là một sai lầm mang tính lịch sử.
