SOHA NEWS
Kể từ khi xung đột thương mại giữa hai nước Mỹ-Trung Quốc bùng nổ vào tháng 3/2018, hai quốc gia này đã liên tục giáng những đòn thuế quan "ăn miếng, trả miếng" nhằm vào đối phương và cuộc chiến này vẫn chưa có dấu hiệu sẽ sớm kết thúc dù 12 vòng đàm phán đã được tiến hành, hai chuyên gia Zhiwu Chen và Heribert Dieter bình luận trong bài viết được đăng tải trên báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP - Hong Kong).
Vào đầu tháng 10 tới, các quan chức của hai nước sẽ bước vào vòng đàm phán mới. Vậy Mỹ hay Trung Quốc đã giành được chiến thắng trong giai đoạn đầu của cuộc thương chiến, và điều gì sẽ xảy ra trong giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến dai dẳng này?
Trade War 1.0: Ông Trump là người chiến thắng
Tổng thống Mỹ Donald Trump có hai mục tiêu lớn, thứ nhất là cắt giảm thâm hụt thương mại của Mỹ so với các quốc gia khác trên thế giới, đặc biệt là Trung Quốc, và thứ hai là ép các chuỗi cung ứng và dây chuyền sản xuất rời khỏi Trung Quốc nhằm làm suy yếu sức mạnh kinh tế của quốc gia này về lâu dài.
Trong khi đó, Trung Quốc trong thời gian qua hầu như chỉ cố gắng tự vệ trước những đòn "tấn công" thương mại liên tục từ phía Mỹ. Mục tiêu chủ yếu của Trung Quốc là giảm thiểu tối đã những tổn thất đối với chuỗi cung ứng mà nước này đã dày công xây dựng hàng thập kỷ qua, cùng với đó là duy trì việc tiếp cận thị trường Mỹ.
Với những khác biệt về mục tiêu này, việc trì hoãn kí kết thỏa thuận thương mại có lợi cho Mỹ, trong khi đó Trung Quốc dù thể hiện mong muốn sớm đạt thỏa thuận nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả tích cực nào.
Nếu xét trên những kết quả đã đạt được cho đến nay, thì có thể kết luận rằng Tổng thống Trump đã giành chiến thắng trước Trung Quốc trong giai đoạn 1 của cuộc thương chiến - mà hai ông Zhiwu Chen và Heribert Dieter gọi là "Trade War 1.0".
Cụ thể, sau nhiều đòn giáng thuế quan mạnh tay của chính quyền Mỹ, chúng ta đã chứng kiến một số lượng đáng kể các nhà máy sản xuất di rời khỏi Trung Quốc, khiến chuỗi cung ứng của nước này thiệt hại nặng nề, dù thâm hụt thương mại của Mỹ so với nhiều quốc gia trên thế giới vẫn tiếp tục tăng lên.
Vòng 1 của cuộc thương chiến kết thúc, Mỹ là người chiến thắng. Ảnh minh họa: thenational.ae
Trade War 2.0: Trung Quốc đang ở "cửa trên"?
Chúng ta đang bước vào giai đoạn 2 của cuộc thương chiến - hay còn gọi là Trade War 2.0 - thời điểm chính quyền ông Trump mong muốn đạt được thỏa thuận hơn trước, nhưng Trung Quốc lại không còn sốt ruột nữa.
Trong 7 tháng đầu năm 2019, giá trị các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ đã giảm còn 260,5 tỉ USD, giảm 36,6 tỉ USD hay 12,3% so với cùng kỳ năm 2018.
Do nhập khẩu từ Trung Quốc giảm xuống nên thâm hụt thương mại của Mỹ so với Trung Quốc cũng giảm từ mức 222,9 tỉ USD trong 7 tháng đầu năm 2018 xuống còn 200 tỉ USD trong cùng kỳ năm 2019 - tức 22,9 tỉ USD, tương đương 10,3%. Điều này đã diễn ra theo đúng kỳ vọng của ông Trump.
Tuy nhiên điều đó chỉ đúng nếu chúng ta nhìn vào số liệu thương mại của Mỹ và Trung Quốc. Trong cùng giai đoạn 7 tháng đầu năm 2019, Mỹ đã phải nhập thêm hàng hóa từ nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ như Mexico (6,3%), Nhật Bản (4,6%), Hàn Quốc (9,8%)... để bù vào số hàng hóa tạm ngừng mua từ Trung Quốc, và phần giá trị nhập khẩu gia tăng từ những nơi thay thế này cũng ngang bằng phần giá trị nhập khẩu hàng Trung Quốc vừa giảm xuống trong giai đoạn này.
Thực tế, cuộc thương chiến với Trung Quốc đã khiến thâm hụt thương mại của Mỹ với thế giới tăng lên chứ không hề giảm đi. So sánh giữa 2 năm 2018 - 2019, tổng giá trị nhập khẩu của Mỹ từ các quốc gia trên thế giới trong 7 tháng đầu năm nay đã tăng hơn 6 tỉ USD so với cùng kỳ năm ngoái, và thâm hụt thương mại của Mỹ cũng tăng từ 494,5 tỉ USD lên 506 tỉ USD trong năm nay.
Nếu xét trên phương diện này, thì chiến lược thuế quan của ông Trump không hề có tác dụng như mong muốn. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng mục tiêu thực sự của ông Trump trong cuộc thương chiến với Trung Quốc không phải là để giảm thâm hụt thương mại, mà là để ép các nhà máy rời Trung Quốc tới các quốc gia khác nhằm khiến nền kinh tế lớn thứ hai thế giới suy yếu.
Các mặt hàng nhập khẩu vào Mỹ hầu như không còn đến từ nguồn cung rẻ nhất - mà trong nhiều trường hợp chính là Trung Quốc - mà đến từ nguồn cung rẻ nhất sau khi tính cả thuế quan.
Kể từ khi chính quyền ông Trump áp đặt các mức thuế quan có chọn lọc đối với hàng nhập khẩu Trung Quốc, thành phần hàng nhập khẩu của Mỹ đã thay đổi đáng kể và vẫn đang tiếp tục thay đổi.
Ví dụ, trong lĩnh vực dệt may, hiện nay nhiều người ngày càng tin chắc rằng chính sách thương mại của Mỹ sẽ không còn cơ hội đảo ngược trong tương lai gần. Michael Casey, giám đốc điều hành của Carter, một chuỗi cửa hàng quần áo trẻ em, gần đây đã tuyên bố rằng: "Chúng tôi cho rằng các mức thuế này sẽ được áp dục vô thời hạn."
Những dữ liệu thương mại đã cho thấy có một số lượng đáng kể các nhà máy sản xuất đã rời khỏi Trung Quốc và tìm đến các địa điểm khác như Việt Nam, Mexico, Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản trong giai đoạn đầu của cuộc thương chiến.
Do đó, trong giai đoạn 2 của cuộc chiến dai dẳng này, khi chuỗi cung ứng của Trung Quốc đã chịu thiệt hại, vị thế của hai nước trên bàn đàm phán cũng đã thay đổi: Trung Quốc không còn mong muốn nhanh chóng đạt thỏa thuận như trước, vì họ biết rằng dù đó là thỏa thuận gì thì cũng khó mà đảo ngược những thiệt hại mà cuộc thương chiến đã gây ra.
Trong khi đó, ông Trump hiện nay đang phải chịu nhiều áp lực đạt được một thỏa thuận để giúp ông tăng khả năng tái đắc cử khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020 đang tới gần và nền kinh tế Mỹ đang có một số dấu hiệu suy giảm, cùng với đó là những lời khiếu nại từ cộng đồng doanh nghiệp Mỹ về cuộc thương chiến ngày càng gia tăng.
Trong tình hình hiện nay, thật khó có thể kỳ vọng rằng Trung Quốc sẽ có những bước nhượng bộ lớn lao trước Mỹ, mà thay vào đó là những điều kiện không quá lớn về cải cách cơ cấu và các cơ chế giám sát tuân thủ theo yêu cầu của Washington. Trung Quốc đang có lợi thế trước Mỹ, và rất có thể sẽ là người chiến thắng tiềm năng trong giai đoạn 2 của cuộc chiến, hai ông Chen và Dieter bình luận.
Ông Zhiwu Chen là Giám đốc của Viện Toàn cầu Châu Á, đồng thời là Giáo sư Kinh tế tại Đại học Hong Kong. Ông Heribert Dieter là giám đốc nghiên cứu chính sách của Viện Toàn cầu Châu Á.