Indonesia nằm ở trung tâm của quá trình chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu, cung cấp gần một nửa trữ lượng niken của thế giới – nguyên liệu thiết yếu cho pin xe điện.
Thế nhưng, “cơn sốt” chế biến niken của nước này vẫn đang vận hành nhờ nguồn điện than nội địa, với công suất 15,5 GW tính đến năm 2024 và dự kiến vượt 32 GW vào năm 2031.
“ Hầu hết các hoạt động khai thác niken vẫn phụ thuộc vào điện than. Việc chuyển đổi sẽ không đơn giản như việc bật công tắc ”, ông Zahedi Zakaria – Giám đốc Chuyển đổi ESG tại Harita Group, một trong những nhà sản xuất niken lớn nhất Indonesia – phát biểu tại hội thảo trực tuyến “Từ than nội địa sang niken xanh” do Ember tổ chức ngày 22/10.
Lượng khí thải nhà kính của Indonesia đã tăng vọt, từ vị trí thứ 9 lên thứ 6 toàn cầu chỉ trong vòng 1 năm – một lời cảnh báo rõ ràng về tốc độ tăng trưởng dựa vào tài nguyên đang làm gia tăng rủi ro khí hậu, theo ông Wei Shen – nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Tài chính Xanh Quốc tế.
Indonesia là nhà cung cấp niken lớn nhất thế giới nhưng vẫn phụ thuộc rất nhiều vào than nội địa. (Nguồn: Harita)
Áp lực thị trường thúc đẩy Indonesia hướng tới niken sạch hơn
Điện than độc quyền – tức các nhà máy nhiệt điện than do doanh nghiệp xây dựng để cung cấp cho nhà máy, khu công nghiệp và hoạt động khai thác của riêng họ – từ lâu thúc đẩy sự phát triển ngành niken của Indonesia. Với nguồn than dồi dào và ổn định, năng lượng tái tạo gần như không có cơ hội phát triển.
Công nhân rơi xuống khoang nước trong lò hạt nhân, uống phải thứ nguy hiểm: Kết quả đo đáng sợ
Công nghệ hạt nhân chiến lược Việt Nam cần có: Thế giới đang "chạy đua như vũ bão"
Quảng Ngãi trước ngưỡng cửa lịch sử: Sở hữu Trung tâm 20,5 tỷ USD đầu tiên Việt Nam, lớn bậc nhất ĐNÁ
Việt Nam tổng lực xây dựng 15 mô hình đặc biệt: Ông lớn ngân hàng châu Á sẵn sàng "chọn mặt gửi vàng"
Tuy nhiên, khi các quy định khí hậu toàn cầu ngày càng siết chặt, mô hình phát thải carbon cao của Indonesia đang chịu áp lực lớn. Việc tiếp tục phụ thuộc vào than có thể cản trở mục tiêu giảm phát thải, đồng thời làm suy yếu vị thế của Indonesia trong chuỗi cung ứng toàn cầu – nơi các doanh nghiệp ngày càng đòi hỏi nguồn nguyên liệu sạch hơn.
Các hãng sản xuất ô tô và pin bắt đầu yêu cầu minh chứng về nguồn gốc phát thải thấp, nhất là khi các quy định như CBAM và hộ chiếu pin của EU bắt đầu có hiệu lực.
“Người mua hiện không chỉ hỏi bạn sản xuất cái gì, mà còn hỏi bạn sản xuất như thế nào ”, ông Zakaria nhấn mạnh.
Để ứng phó, Chính phủ Indonesia công bố Lộ trình khử carbon cho ngành công nghiệp niken, đặt mục tiêu giảm 81% lượng khí thải vào năm 2045. Theo báo cáo của Ember, việc tích hợp năng lượng tái tạo vào sản xuất niken và đẩy nhanh quá trình khử cacbon không những không kìm hãm mà còn có thể củng cố sức cạnh tranh của Indonesia.
Ông Zakaria cho biết nhiệm vụ cấp bách hiện nay là chứng minh năng lượng tái tạo có thể khả thi về mặt kinh tế đối với các ngành tiêu thụ năng lượng lớn, bắt đầu bằng những dự án thí điểm có thể nhân rộng sau đó.
Tập đoàn Harita bắt đầu triển khai một số hệ thống điện Mặt Trời áp mái với tổng công suất 40 MWp, đồng thời xây dựng lộ trình đạt mức phát thải ròng bằng 0 (net-zero) vào năm 2060.
Tập đoàn Harita, một trong những nhà sản xuất niken hàng đầu của Indonesia, bắt đầu phát triển hệ thống điện Mặt Trời trên mái nhà với tổng công suất 40 MWp. (Nguồn: Harita)
Lợi ích tiềm năng là rất lớn. Ông Imaduddin Abdullah từ Viện Phát triển Kinh tế và Tài chính Indonesia cho biết, mô hình của 5 đặc khu kinh tế cho thấy việc tích hợp năng lượng sạch có thể thu hút tới 10 tỷ USD vốn đầu tư mới.
Các đặc khu kinh tế của Indonesia – nơi tập trung các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng như luyện niken – được xem là môi trường thử nghiệm lý tưởng cho việc tích hợp năng lượng sạch, nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn carbon thấp toàn cầu và thu hút đầu tư xanh.
Vai trò của Trung Quốc
Trung Quốc từ lâu là nhà đầu tư lớn trong ngành công nghiệp niken của Indonesia và sẽ đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi sang sản xuất sạch hơn.
Tính đến năm 2023, các công ty Trung Quốc như Tập đoàn Tsingshan Holding và Công ty Công nghiệp Nickel Giang Tô Delong kiểm soát khoảng 75% công suất luyện kim của Indonesia và sản xuất hơn 85% niken chất lượng cao dùng cho pin. Những khoản đầu tư ban đầu giúp Indonesia trở thành trung tâm chế biến toàn cầu, và sự tham gia liên tục của họ sẽ định hình tốc độ chuyển đổi năng lượng của ngành.
Một khu công nghiệp xanh tại Trung Quốc. (Nguồn: Green Partnership of Industrial Parks, Trung Quốc)
Nhiều công ty Trung Quốc áp dụng tiêu chuẩn khu công nghiệp xanh của Bắc Kinh, yêu cầu giám sát việc sử dụng năng lượng, khí thải và quản lý chất thải. Các tiêu chuẩn này cũng đang được mở rộng ra các hoạt động ở nước ngoài.
Theo ông Anthony Coles – Giám đốc điều hành WhaleFall Tech – các công ty Trung Quốc tại Indonesia ngày càng được kỳ vọng tuân thủ các yêu cầu này. Sự thay đổi này có thể giúp sản lượng niken của Indonesia phù hợp với kỳ vọng của người mua toàn cầu, biến năng lực cạnh tranh sạch thành mục tiêu chung.
Nếu Jakarta, Bắc Kinh và các nhà lãnh đạo ngành công nghiệp cùng hành động theo tầm nhìn đó, Indonesia không chỉ giữ vị trí là nhà cung cấp niken lớn nhất thế giới mà còn có thể trở thành quốc gia dẫn đầu về sản xuất khoáng sản bền vững. Báo cáo của Ember kết luận: “Tốt hơn là định hình thị trường mới ngay bây giờ, hơn là phải trả giá cao để bảo vệ thị trường cũ sau này”.
