Từ “cá rẻ tiền” đến ngành hàng công nghiệp
Cá rô phi là loài dễ sống ngoài môi trường tự nhiên và rất dễ nuôi. Tại Việt Nam, loài cá này từng được coi là “cá rẻ tiền”. Tuy nhiên, những năm gần đây, với hướng phát triển bài bản, cá rô phi ngày càng có chỗ đứng vững chắc trong xuất khẩu thủy sản.
Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), sản lượng cá rô phi Việt Nam hiện đạt khoảng 300.000 tấn/năm, riêng 6 tháng đầu năm 2025 đã đạt 220.000 tấn, cho thấy tốc độ tăng trưởng tích cực.
Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi giúp cá rô phi phát triển như khí hậu nhiệt đới, nguồn nước dồi dào. Mô hình nuôi hiện nay rất đa dạng: nuôi ao, hồ, lồng bè, thậm chí cả ở vùng nước lợ và ven biển với các dòng cá chịu mặn tốt.
Trên thế giới, Trung Quốc là quốc gia nuôi cá rô phi lớn nhất, tiếp đến là Indonesia, Ai Cập, Brazil. Khu vực Đông Nam Á, Thái Lan và Philippines cũng ưu tiên phát triển loài cá được cho là "cá rẻ tiền" này – Thông tin trên Báo Chính phủ.
Cá rô phi (ảnh minh họa).
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cá rô phi (bao gồm cả cá điêu hồng) đạt hơn 63 triệu USD, tăng 174% so với cùng kỳ năm ngoái. Con số này đã vượt kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam trong suốt 5 năm trở lại đây (từ năm 2020).
Hiện Mỹ là thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá rô phi Việt Nam, chiếm khoảng 62% tổng giá trị xuất khẩu, tiếp theo là các thị trường châu Âu và Nam Mỹ. Năm 2025, Việt Nam cũng đã ghi nhận những lô hàng cá rô phi đầu tiên xuất sang Brazil, mở ra hướng đi mới cho ngành.
Chiến lược phát triển bền vững
Cá rô phi được đưa vào danh mục đối tượng ưu tiên trong Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2020 (Quyết định 1690/QĐ-TTg) và tiếp tục được khẳng định trong Chương trình quốc gia phát triển nuôi trồng thủy sản giai đoạn 2021–2030 (Quyết định 985/QĐ-TTg).
Cục Thủy sản và Kiểm ngư thường xuyên quan trắc môi trường tại các vùng nuôi tập trung, nhằm phòng ngừa dịch bệnh và bảo đảm chất lượng sản phẩm cho xuất khẩu. Từ thập niên 1990, Việt Nam đã hợp tác quốc tế chọn tạo giống cá rô phi GIFT và cá rô phi toàn đực, giúp cá tăng trưởng nhanh, tỷ lệ phi lê cao.
Hiện Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I và II tiếp tục chọn tạo các giống mới, hướng đến cá rô phi tăng trưởng nhanh, chịu mặn tốt, thích nghi ở cả nội địa và vùng ven biển.
Tuy sản lượng tăng đều, cá rô phi Việt Nam vẫn phải cạnh tranh gay gắt với các nước trong khu vực. Giải pháp then chốt là giảm giá thành sản xuất, đặc biệt là chi phí thức ăn, vốn chiếm tới 60–70% tổng chi phí nuôi.
Các doanh nghiệp trong nước đang chuyển hướng nuôi thâm canh quy mô lớn, ứng dụng công nghệ quản lý, truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng. Đồng thời, việc xây dựng vùng nuôi tập trung, chuyên canh theo lợi thế từng địa phương và phát triển nuôi cá rô phi trên hồ chứa được xem là hướng đi bền vững, giúp tăng sản lượng và ổn định chất lượng phục vụ xuất khẩu.
Theo các chuyên gia, phát triển cá rô phi cần gắn với tư duy kinh tế thủy sản – sản xuất theo nhu cầu thị trường, tạo lợi thế cạnh tranh và hướng đến chuỗi giá trị gia tăng cao. Trong dài hạn, cá rô phi có thể trở thành một trong ba đối tượng chủ lực của ngành thủy sản Việt Nam, bên cạnh tôm và cá tra, góp phần cân bằng cơ cấu sản xuất và xuất khẩu.
Để đạt được mục tiêu đó, ngành thủy sản cần tập trung vào bốn trụ cột chính: giống – công nghệ – thức ăn – quản lý an toàn thực phẩm, đồng thời xây dựng thương hiệu cá rô phi Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Từ một loài cá từng bị coi là “rẻ tiền”, cá rô phi đang dần khẳng định vị thế quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững của Việt Nam.