Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Belarus Aleksandr Lukashenko
Tờ Politico (Mỹ) dẫn một tài liệu bị rò rỉ cho biết, Belarus đã giao vũ khí tiên tiến cho đối thủ "không đội trời chung" của Armenia mặc dù cả 2 nước được cho là đồng minh trong một hiệp ước phòng thủ quốc tế do Nga đứng đầu.
Thông tin mà Politico thu được được cho là đã làm sáng tỏ quyết định của Armenia trong tuần này về việc tuyên bố sẽ rời khỏi liên minh quân sự với Nga - một bước ngoặt được đánh giá là sẽ làm suy yếu quyền lực của Moscow đối với các quốc gia thuộc Liên Xô cũ.
Armenia đang ngày càng hướng tới châu Âu và NATO để được đảm bảo về an ninh. Nước này đã rơi vào cuộc xung đột gay gắt với Azerbaijan ở khu vực Nam Caucasus.
Trong khi đó, Belarus - một đồng minh trung thành của Nga - lại được cho là cung cấp khí tài quân sự tiên tiến cho Azerbaijan từ năm 2018 đến năm 2022, giúp Baku chiếm được thế thượng phong trong một loạt cuộc xung đột với đối thủ lâu đời. Điều này có thể khiến Armenia coi là sự "phản bội" cay đắng.
Cả Belarus và Armenia đều là thành viên của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) - một liên minh quân sự thời hậu Xô Viết do Moscow lãnh đạo và được thành lập vào năm 2002. Về mặt lý thuyết, các thành viên trong tổ chức có nghĩa vụ bảo vệ lẫn nhau nếu bị tấn công.
Hôm 12/6, Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan tuyên bố chính phủ của ông sẽ bắt đầu quá trình rút khỏi CSTO, cho rằng các thành viên của khối này "không hoàn thành các nghĩa vụ theo quy ước mà thay vào đó lại lên kế hoạch gây hấn chống lại Armenia."
Binh sĩ các nước CSTO tham gia một cuộc tập trận chung. Ảnh: Getty
Armenia xích lại gần phương Tây
Politico đã được tiếp cận với nguồn tin gồm hàng chục bức thư, công hàm ngoại giao, hóa đơn mua bán và hộ chiếu cho thấy Belarus đã tích cực hỗ trợ các lực lượng vũ trang của Azerbaijan từ năm 2018 đến năm 2022, khi căng thẳng với Armenia lên đến đỉnh điểm.
Belarus đã giúp Azerbaijan hiện đại hóa các thiết bị pháo binh cũ, cung cấp các thiết bị mới sử dụng cho hệ thống tác chiến điện tử và máy bay không người lái.
Tài liệu mà Politico có gồm các bức thư từ cơ quan xuất khẩu vũ khí nhà nước Belarus gửi tới các công ty công nghiệp quân sự của nước này liên quan đến các đơn đặt hàng thiết bị pháo binh hiện đại, các trạm tác chiến di động không người lái cho lực lượng vũ trang Azerbaijan.
Azerbaijan và Belarus đều không trả lời yêu cầu bình luận của Politico.
Tờ báo Mỹ cho biết, pháo binh và máy bay không người lái được sử dụng rộng rãi trong trận chiến giữa lực lượng Azerbaijan và Armenia trong những năm gần đây.
Các lực lượng Azerbaijan cũng tiến hành các cuộc tấn công hồi tháng 9/2022, đạt được những kết quả chiến lược quan trọng. Armenia khi đó đã kêu gọi CSTO hỗ trợ nhưng sau đó cáo buộc khối này không tôn trọng các cam kết của mình sau khi chỉ đề nghị cử một phái đoàn tới tìm hiểu thực tế.
Kể từ đó, Thủ tướng Pashinyan đã đạt được thỏa thuận mở rộng phái đoàn giám sát của EU tại biên giới căng thẳng giữa hai nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ và mời quân đội Mỹ tham gia các cuộc tập trận chung.
Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan phát biểu tại Yerevan hôm 24/5. Ảnh: AFP
Chuyên gia dự đoán Moscow biết về thương vụ của Belarus - Azerbaijan
Theo hiệp ước là đồng minh của Armenia nhưng Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko trước đó đã mô tả Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev là "người đàn ông của chúng tôi" và cho rằng việc CSTO phản đối ông là "sai lầm". Về phần mình, ông Aliyev cho biết vào năm 2022 rằng "chúng tôi có nhiều bạn ở CSTO hơn Armenia".
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Belarus - một trong những đồng minh thân cận nhất của Moscow - khó có thể hành động nếu không có sự hỗ trợ của Điện Kremlin.
Bà Ivana Stradner - một nhà nghiên cứu tại Tổ chức Bảo vệ Dân chủ cho biết: "Thật nực cười khi nghĩ rằng những vụ chuyển giao này lại có thể diễn ra mà Moscow không hề hay biết và không ngăn chặn nếu muốn".
Belarus đã triệu tập Đại sứ Armenia tới một cuộc họp tại Bộ Ngoại giao nước này hôm 13/6 sau khi Pashinyan đưa ra cáo buộc của mình vào hôm 12/6. Đặc phái viên sau đó được triệu hồi về Yerevan và Đại sứ Belarus được triệu tập về Minsk như một phần của việc cắt đứt quan hệ ngoại giao giữa 2 quốc gia.