Theo tác giả Malminderjit Singh của tạp chí The Diplomat, Tổng thống tiếp theo của Hoa Kỳ có thể tác động đến quỹ đạo của nền kinh tế toàn cầu, bao gồm cả Đông Nam Á. Với nền kinh tế thế giới đang bị ảnh hưởng bởi sự bất ổn, biến động, lãi suất cao, có rất nhiều điều đang bị đe dọa.
Ngay trong nhiệm kỳ đầu tiên, bắt đầu từ 8 năm trước, ông Trump đã tìm cách phá vỡ chế độ thương mại đa phương do toàn cầu hóa tạo ra. Chúng ta vẫn đang thấy những tác động và hàm ý của các chính sách của ông về vấn đề này. Điều này đặc biệt đúng đối với lập trường của ông về Trung Quốc và cũng như các cáo buộc của Mỹ đối nước này dẫn đến chiến tranh thương mại.
“Nếu được bầu vào tuần này, ông Trump có thể sẽ sử dụng nhiệm kỳ của mình để bôi trơn những bánh xe cho các chính sách "Nước Mỹ trên hết", tác giả Malminderjit nhận định.
Ngày 5/11, người dân Mỹ sẽ bầu tân tổng thống.
Theo tác giả, ông Trump đã đe dọa sẽ áp đặt một loạt thuế quan cao, hay thuế nhập khẩu, 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc và 20% đối với hàng hóa mà Hoa Kỳ nhập khẩu từ nơi khác. Vào tháng 9, ông cũng đe dọa sẽ đánh thuế 100% đối với hàng hóa do Mexico sản xuất.
Các nước Đông Nam Á, hầu hết là các nền kinh tế hướng đến xuất khẩu, phải đối mặt với nguy cơ xuất khẩu sang Hoa Kỳ thấp hơn do mối đe dọa áp thuế 20% của Trump. Điều này rất quan trọng. Năm nay, Hoa Kỳ đã vượt qua Trung Quốc để trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất Đông Nam Á và có tới 15% hàng xuất khẩu của khu vực này là sang Hoa Kỳ.
Bất kỳ sự cắt giảm đáng kể nào đối với các mặt hàng xuất khẩu này do thuế quan đều có thể ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế của khu vực. Tất nhiên, có mọi khả năng là ông Trump, nếu được bầu, có thể chọn không thực hiện các kế hoạch áp thuế quan của mình.
Tuy nhiên, mối bận tâm của ông về thâm hụt thương mại và việc điều chỉnh những mất cân bằng đó là chìa khóa cho lời hứa tạo ra nhiều việc làm hơn cho người Mỹ.
Với việc khu vực này duy trì thặng dư thương mại gần 200 tỷ USD với Hoa Kỳ, sẽ rất ngạc nhiên nếu ông Trump không thực hiện các bước để giảm thâm hụt, đặc biệt là với Việt Nam và Thái Lan, hai quốc gia có thặng dư thương mại lần lượt là 105 tỷ USD và 41 tỷ USD với Hoa Kỳ. Malaysia và Indonesia cũng có thặng dư song phương lớn.
Kinh tế ASEAN sẽ bị ảnh hưởng nếu ông Trump đắc cử?
Hơn nữa, ông Trump có khả năng sẽ bổ sung cho cơ cấu thuế quan cao của mình bằng cách tiếp tục phá bỏ các hiệp định thương mại đa phương. Ông Trump thích các thỏa thuận song phương hơn là đa phương vì chúng hiệu quả hơn trong việc giải quyết thâm hụt thương mại với từng quốc gia.
Ông đã đe dọa sẽ rút khỏi Khung kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPEF) của chính quyền Biden sớm nhất có thể trong nhiệm kỳ thứ hai của mình và do đó, các nền kinh tế Đông Nam Á sẽ không thoát khỏi viễn cảnh áp thuế quan cao từ Hoa Kỳ.
Tân Tổng thống Mỹ có thể sẽ có những chính sách mới tác động đến kinh tế toàn cầu, trong đó có ASEAN.
Kế hoạch áp thuế của ông cũng có thể là đòn giáng kép đối với Đông Nam Á. Một mặt, một số nền kinh tế trong khu vực sẽ được hưởng lợi từ việc tách khỏi Trung Quốc một cách chiến lược của ông khi họ trở thành đối tượng tiếp nhận FDI từ các công ty đang tìm cách đa dạng hóa cơ sở sản xuất của mình.
Đồng thời, sự giám sát chặt chẽ hơn này có nghĩa là các nền kinh tế Đông Nam Á có khoản đầu tư lớn từ Trung Quốc, đặc biệt là trong các lĩnh vực chiến lược như sản xuất, cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và công nghệ cao, có thể bị ảnh hưởng tiêu cực. Lập trường cứng rắn của ông Trump đối với Trung Quốc có thể khiến ông tập trung vào các khoản đầu tư của các công ty Trung Quốc trên toàn cầu chứ không chỉ trong phạm vi Trung Quốc.
Điều này có thể có nghĩa là các công ty hoặc ngành công nghiệp Đông Nam Á có khoản đầu tư lớn từ Trung Quốc có thể bị đối xử tương tự như các công ty từ Trung Quốc đại lục và phải đối mặt với các hạn chế nhập khẩu. “Washington thậm chí có thể hạn chế xuất khẩu công nghệ của Hoa Kỳ sang các lĩnh vực và nền kinh tế nhạy cảm này”, tác giả của The Diplomat nhận định.
Các nền kinh tế xuất khẩu của ASEAN có thể chịu áp lực thuế quan khi ông Trump đắc cử.
Những động thái như vậy có thể làm tê liệt hoặc làm chậm các lĩnh vực tăng trưởng của các nền kinh tế Đông Nam Á và ảnh hưởng đến sự phát triển chung của các nền kinh tế trong khu vực đang tìm cách chuyển đổi sang các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn, trong đó Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam là những quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi các chính sách này.
Môi trường thuế quan cao của ông Trump sẽ làm tăng chi phí kinh doanh. Khi giá hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ, bao gồm cả từ Đông Nam Á, tăng lên, mức tăng này sẽ được chuyển một phần cho các nhà sản xuất tại đây, sau đó sẽ được chuyển cho người tiêu dùng ở những nơi khác. Một phần trong số này sẽ do các nhà nhập khẩu tại Hoa Kỳ và do đó là người tiêu dùng ở đó chịu.
Bà Harris có khác gì không?
Hiện vấn đề tạo ra và bảo vệ việc làm cho người Mỹ nhận được sự ủng hộ của cả hai đảng Dân chủ và Công hoà, như một phản ứng trước quan điểm cho rằng Trung Quốc đang lấy đi việc làm của người Mỹ.
Trong khi ông Trump sẽ giải quyết vấn đề này theo cách trực tiếp và mang tính đối đầu hơn như thông qua thuế quan và các hạn chế, bà Harris có thể sẽ sử dụng nhân quyền, tiêu chuẩn lao động và các quy định về môi trường để giải quyết vấn đề với Trung Quốc.
Bà Harris cũng được dự báo sẽ có những quyết sách mới về thương mại.
Mặc dù trước đây bà Harris đã phản đối các hiệp định thương mại như Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada và Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương, nhưng bà có thể sẽ tiếp tục cách tiếp cận của Tổng thống Joe Biden nhằm mở rộng thương mại với khu vực này.
Điều này có nghĩa là đối với các hiệp định thương mại như IPEF, mặc dù cam kết duy trì trụ cột thương mại và phát triển nhưng bà có thể yêu cầu thực thi mạnh mẽ hơn các tiêu chuẩn về môi trường và lao động, điều này có thể khiến các cuộc đàm phán về thỏa thuận trở nên khó khăn và phức tạp hơn, đặc biệt là với các quốc gia Đông Nam Á không đạt được các tiêu chuẩn này.
Nhìn chung, cách tiếp cận của bà Harris đối với thương mại vẫn sẽ mang lại lợi ích ròng. Mặc dù có rất ít dấu hiệu cho thấy bà sẽ thúc đẩy bất kỳ thỏa thuận thương mại toàn diện nào, nhưng bà ít tập trung vào việc điều chỉnh mất cân bằng thương mại hơn đối thủ Trump.
Dù ông Trump hay bà Harris đắc cử, ASEAN cũng nên chuẩn bị tinh thần cho mối quan hệ kinh tế phức tạp 4 năm tới.
Do đó, có khả năng bà theo đuổi các thỏa thuận thương mại song phương hoặc theo ngành có mục tiêu phù hợp với các ưu tiên chiến lược của Hoa Kỳ bao gồm công nghệ xanh và nền kinh tế kỹ thuật số - đặc biệt là AI và an ninh mạng - có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc di dời nhiều hoạt động sản xuất hơn từ Trung Quốc sang Đông Nam Á.
Mặt khác, bà Harris đóng vai trò quan trọng trong việc chính quyền Biden hiện tại đưa các ngành công nghiệp của Hoa Kỳ trở về nước thông qua Đạo luật CHIPS và Đạo luật Giảm lạm phát (IRA). Việc bà tiếp tục tập trung vào cách tiếp cận này có thể khiến FDI của Hoa Kỳ vào Đông Nam Á bị đảo ngược (giảm) nếu các công ty phân bổ các khoản đầu tư đó trong nước và rút ngắn chuỗi cung ứng.
Cho dù ông Trump hay bà Harris thắng, chúng ta có thể thấy động thái ngày càng tăng đối với các chính sách "Nước Mỹ trên hết" phù hợp với chiến lược của Washington. Mặc dù những chính sách này có thể tạo ra một số cơ hội cho các nền kinh tế Đông Nam Á, nhưng khu vực này có thể phải chuẩn bị tinh thần cho một mối quan hệ kinh tế phức tạp và "sòng phẳng" hơn với Hoa Kỳ trong bốn năm tới - và có thể là xa hơn nữa.
