Tại tỉnh Hà Nam (Trung Quốc), nhiều người có bằng thạc sĩ đang làm công nhân chế biến thuốc lá trong nhà máy. Nhà sản xuất thuốc lá China Tobacco Henan Industrial Co. gần đây đã trở thành tâm điểm của cuộc tranh cãi vì trình độ học vấn ấn tượng của đội ngũ công nhân dây chuyền sản xuất mới được công ty tuyển dụng.
Theo SCMP, gần 1/3 trong số 135 công nhân này có bằng thạc sĩ, trong khi số còn lại đều là sinh viên từ các trường đại học xếp hạng cao của Trung Quốc.
Chỉ vài tháng trước, một trường tiểu học tư thục ở nước này cũng thu hút sự chú ý bởi tất cả giáo viên mới được tuyển dụng đều tốt nghiệp thạc sĩ từ những trường đại học hàng đầu trong và ngoài Trung Quốc, bao gồm Đại học Columbia, Đại học Thanh Hoa và Đại học Bắc Kinh.
Những câu chuyện này đã tạo ra cuộc tranh luận sôi nổi ở đất nước tỷ dân trong bối cảnh thị trường việc làm ngày càng cạnh tranh gay gắt và số người có bằng đại học ngày một tăng mỗi năm.
Bộ Giáo dục Trung Quốc cho biết trong mùa hè năm nay, có tới 9,09 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học tham gia vào thị trường việc làm, tăng từ 8,74 triệu sinh viên vào năm ngoái. Theo dữ liệu chính thức, hơn 54% dân số Trung Quốc trong độ tuổi 18-22 đã học đại học. Năm 2002, tỷ lệ đó chỉ là 15%.
Jennifer Feng - chuyên gia nhân sự của một công ty tuyển dụng hàng đầu Trung Quốc cho biết: "Điều này có nghĩa là chúng ta đã bước vào kỷ nguyên phổ cập giáo dục đại học. Hơn một nửa số thanh niên mà bạn gặp trên phố có bằng cử nhân hoặc cao hơn. Kết quả là giá trị của tấm bằng đại học bị suy giảm. Giờ đây, việc có bằng cử nhân gần như đã trở thành yêu cầu tối thiểu khi tuyển dụng".
Liu Haotian - người tốt nghiệp cử nhân tài chính tại Đại học Tài chính Thượng Hải năm 2019, thừa nhận rằng anh đã phải hạ thấp kỳ vọng của mình sau 1 năm tìm việc không thành công.
"Ban đầu, tôi nhắm đến các tổ chức tài chính nhưng sau đó nhận ra rằng mình không thể cạnh tranh cho vị trí tại những nơi đó. Đối thủ đều đến từ các trường đại học nổi tiếng hơn hoặc có bằng cấp cao hơn tôi", anh chia sẻ.
Đầu năm nay, anh được nhận làm chuyên viên tại một công ty hàng đầu trong lĩnh vực môi giới bất động sản ở Trung Quốc với mức lương tháng cơ bản là 8.000 tệ (khoảng 1.238 USD) cộng thêm hoa hồng.
"Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ làm công việc bán và cho thuê nhà. Đến nay, tôi vẫn chưa bán được căn nào", Liu cho biết.
Liu không phải sinh viên tốt nghiệp đại học duy nhất tham gia vào lĩnh vực bất động sản trong những năm gần đây. Ở Trung Quốc, đây là ngành có tiêu chí tuyển dụng thấp, mang tiếng xấu về thông tin giả mạo cũng như tính phí mập mờ.
Một báo cáo cho biết hơn 60% nhân viên kinh doanh bất động sản ở Bắc Kinh và Thượng Hải có bằng cử nhân.
Xiong Bingqi, Giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21, cho biết số lượng sinh viên tốt nghiệp lớn không phải là vấn đề mà vấn đề là ngành dịch vụ - vốn thu hút nhiều sinh viên mới tốt nghiệp nhất, hiện không tạo ra đủ việc làm dù chiếm 54% GDP Trung Quốc.
Ông nhận định: "Nếu cử nhân có thể đảm nhiệm và tạo ra đổi mới trong công việc trước đây được thực hiện bởi người học hết cấp 3, đó sẽ không phải sự lãng phí nhân lực. Thay vào đó, việc này sẽ giúp cải thiện và tạo ra nhiều việc làm phù hợp hơn với người có bằng cử nhân trong tương lai".
Tuy nhiên, Liu không thấy rằng bằng cấp của mình sẽ tạo ra sự khác biệt trong công việc. "Tôi nghĩ một người tốt nghiệp trung học cũng có thể làm việc này tốt như cử nhân. Điều quan trọng là con người bạn chứ không phải bằng cấp", anh nói.
Khi được hỏi có thể áp dụng kiến thức nào ở đại học cho công việc, anh cười và đáp: "Chẳng gì cả".