Theo Tổ chức Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI) thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS - Mỹ), một trong những bức ảnh được chụp vào ngày 29-10, một tuần sau khi Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte thăm chính thức Trung Quốc từ ngày 18 đến 21-10.
Trong một bức email ngày 2-11, AMTI viết rằng bức ảnh mới được chụp hôm 29-10 cho thấy một tàu hải cảnh Trung Quốc đứng chặn ngay cửa ngõ ra vào bãi cạn Scarborough, không có một tàu cá Philippines nào lọt qua được.
“Ít nhất 17 tàu đánh cá Philippines có mặt ở rìa bãi Scarborough. Điều này làm vững thêm thông tin ngư dân Philippines chỉ đánh bắt ở rìa bãi Scarborough trong tuần qua. Có hai tàu dân sự Trung Quốc ở vùng lân cận. Theo Hải quân Philippines, 3 tàu hải cảnh Trung Quốc tiếp tục tuần tra gần Scarborough” – AMTI nói.
Thông tin trên được đưa ra sau khi Cố vấn an ninh quốc gia Hermogenes Esperon Jr khẳng định Philippines và Trung Quốc đạt được "hiểu biết chung thân thiện” cho phép ngư dân Philippines đánh cá quanh bãi cạn Scarborough.
Theo AMTI, sự “thân thiện” này thực chất chỉ là để cho phía Trung Quốc tạm “nới tay” trong việc kiểm soát tại bãi cạn Scarborough sau khi Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) nghiêng về phía Manila. AMTI còn dự liệu tình hình sẽ quay trở lại những gì đã tồn tại trong 4 năm qua.
Các bức ảnh vệ tinh cho thấy ngư dân Philippines khó tiếp cận bãi cạn Scarborough trong khoảng thời gian từ sau phán quyết vụ án trọng tài giữa Philippines và Trung Quốc ngày 12-7 cho tới trước chuyến đi Bắc Kinh của Tổng thống Duterte.
Trong thực tế, số lượng tàu hải cảnh và tàu dân sự Trung Quốc xung quanh bãi cạn đã gia tăng kể từ đầu tháng 9.
AMTI lấy bức ảnh chụp ngày 11-9 làm ví dụ cho thấy một tàu của chính phủ Trung Quốc tại lối vào bãi cạn Scarborough và một tàu khác gần đó. Đồng thời, 4 tàu dân sự xuất hiện quanh bãi cạn Scarborough trong bức ảnh chụp vào ngày 11-9.
Về phía chính phủ Philippines, họ xác nhận không hề có văn kiện nào được ký kết giữa Philippines và Trung Quốc trong vấn đề để cho ngư dân Philippines quay lại bãi cạn Scarborough.