Theo đó, việc các ngân hàng có xác minh được nguồn tiền người vay trả nợ hay không là điểm được chú ý, bởi liên quan đến năng lực thẩm định và chủ động nắm bắt được nguồn tiền trả nợ - năng lực trả nợ của người vay. Những điểm này lại liên quan đến chất lượng tín dụng và rủi ro tiềm ẩn.
Trước khi đề cập đến nội dung trên, tại phiên chất vấn sáng 10/8 trong khuôn khổ phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre) đặt vấn đề với Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm rằng, thực trạng tội phạm liên quan đến tín dụng đen, cho vay nặng lãi đang rất phức tạp, thủ đoạn tinh vi.
Theo đó, bên cho vay nặng lãi buộc bên đi vay phải sang tên nhà, đất để thế chấp, cầm cố. Khi người đi vay không trả được nợ, lãi mẹ đẻ lãi con thì bên cho vay sẽ sang nhượng nhà đất, tài sản đó cho người khác mà chủ sở hữu không thể đứng ra ngăn cản được và các cơ quan chức năng rất khó trong việc thu thập chứng cứ để xử lý.
Nữ đại biểu chất vấn trước thực trạng trên, Bộ Công an có biện pháp gì để đấu tranh, xử lý trong thời gian tới?
Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi cũng gửi câu hỏi tới Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là hiện nay có thực trạng khi người dân vay ở các ngân hàng, đến kỳ đáo hạn thì phải đi vay nóng ở bên ngoài với lãi suất cao để trả vào trong ngân hàng để làm thủ tục vay lại. Đại biểu băn khoăn Thống đốc có biết tình trạng này đang diễn ra rất phổ biến ngoài xã hội hay không và có giải pháp gì để khắc phục trong thời gian tới?
Trả lời câu hỏi của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm thừa nhận tín dụng đen rất phức tạp. Trong 3 năm qua, Bộ Công an đã phối hợp với các lực lượng có liên quan thực hiện nhiều biện pháp mạnh để kiềm chế, đẩy lùi loại tội phạm này và đã không còn tình trạng phức tạp, công khai, lộng hành như thời gian trước đây.
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng tình trạng vẫn tiềm ẩn phức tạp, như các đối tượng lợi dụng cho vay qua Internet, qua app, hoạt động với quy mô lớn và có sự tham gia của người nước ngoài. Quy mô của hoạt động tín dụng đen cũng rất lớn với hàng trăm nghìn khách hàng, số tiền cho vay lên đến hàng nghìn tỷ đồng.
Bộ trưởng Tô Lâm cho rằng, nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do nhu cầu tín dụng đen trong nhân dân rất lớn. Việc xử lý tội phạm liên quan đến tín dụng đen cũng gặp khó khăn do số đối tượng dùng các thủ đoạn lách luật nên khó xác định giữa phạm vi dân sự với hình sự, nếu không thận trọng có thể hình sự hóa quan hệ dân sự, còn nếu không làm tốt sẽ bỏ lọt tội phạm.
Tư lệnh ngành Công an cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục tấn công, trấn áp tội phạm tín dụng đen; phát huy sức mạnh các cấp, ngành và của toàn dân trong giải quyết các loại tội phạm này. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền nâng cao ý thức, cảnh giác của người dân.
Cùng với đó, Bộ Công an sẽ phối hợp với ngân hàng để giúp người dân có thể tiếp cận với nguồn vốn thuận lợi hơn, đáp ứng được yêu cầu, để người dân không phải đi vay tín dụng đen.
"Một trong những biện pháp căn cơ hiện nay là sử dụng căn cước công dân để thực hiện cho vay, giải quyết những vấn đề về tín chấp, thế chấp tài sản, theo đó các tổ chức ngân hàng, tài chính có thể xác định ngay được người vay rất chính xác", Bộ trưởng Tô Lâm nói.
Ông cũng cho biết sẽ tiếp tục điều tra, xử lý nghiêm các loại tội phạm vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen bởi phần lớn các tổ chức tín dụng đen đều có liên quan, có quan hệ với đối tượng tội phạm hình sự. Vì vậy, ngành Công an đã có giải pháp đấu tranh phòng, chống tội phạm, đặc biệt là các nhóm tội phạm có tổ chức. Đây là giải pháp rất quan trọng đã thực hiện thành công và sẽ tiếp tục thực hiện.
Ngoài ra, Bộ Công an cũng sẽ tổ chức tốt công tác nắm tình hình, triển khai chuyên đề phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen, kịp thời phát hiện những địa bàn phức tạp, các cơ sở kinh doanh, doanh nghiệp, cá nhân, đối tượng, băng nhóm hoạt động tín dụng đen, triển khai các biện pháp nghiệp vụ phòng ngừa và đấu tranh ngay từ khi mới manh nha hoạt động, không để các đối tượng mở rộng phạm vi hoạt động.
Bên cạnh đó, Bộ Công an sẽ triển khai các giải pháp chia sẻ, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và căn cước công dân với các bộ, ngành để phòng chống tội phạm; trước mắt là phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông để hỗ trợ xác thực các thông tin về nhân thân của khách hàng vay vốn, giúp giảm tải, rút ngắn thời gian kiểm tra, xác minh; khắc phục, hạn chế tình trạng làm giả các giấy tờ, thông tin khách hàng để vay vốn, chiếm đoạt tài sản.
Bộ Công an cũng sẽ hỗ trợ ngành ngân hàng triển khai các gói vay nhỏ qua số căn cước công dân không cần thế chấp, phục vụ các nhu cầu cấp bách chính đáng. Đồng thời, nghiên cứu phối hợp với ngành ngân hàng tham mưu cấp có thẩm quyền quy định hoạt động vay tín chấp, cho vay trực tuyến, vay qua app... Xử lý triệt để, nghiêm minh các vụ án liên quan đến hoạt động "tín dụng đen", nhất là các vụ án liên quan đến các cán bộ thuộc các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp tiếp tay, cung cấp vốn cho "tín dụng đen" hoạt động.
Làm rõ chất vấn của đại biểu Lưu Văn Đức về giải pháp giải quyết triệt để tín dụng đen, Bộ trưởng Bộ Công an cho biết, chừng nào còn nhu cầu vay và cho vay thì tín dụng đen còn "đất" hoạt động.
Tham gia trả lời chất vấn, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, thời gian qua Ngân hàng Nhà nước đã ban hành đồng bộ quy định pháp lý về việc tổ chức tín dụng cho khách hàng vay vốn với các quy định rõ ràng về điều kiện vay vốn, khách hàng nêu rõ khoản vay và khả năng trả nợ, đồng thời thỏa thuận thời hạn trả nợ.
Tuy nhiên, thực tế sẽ có trường hợp khách hàng không trả được nợ thì có thể yêu cầu gia hạn nợ, có đơn đề nghị và chứng minh khả năng trả nợ theo thời hạn mới. Để trả nợ khách hàng có thể có nhiều nguồn khác nhau, có trường hợp khách hàng vay tín dụng đen thì tổ chức tín dụng khó có thể biết được nguồn trả nợ từ đâu.
Theo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, hiện nay mạng lưới các chi nhánh, phòng giao dịch của các tổ chức tín dụng là rất đa dạng, cùng với đó là các công ty tài chính và tổ chức tài chính vi mô. Do đó, khi có nhu cầu vay vốn người dân nên tiếp cận các kênh chính thống.
"Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục tăng cường thông tin tuyên truyền về vay vốn, tiếp cận tín dụng để người dân có thể tiếp cận vốn từ các kênh chính thống", bà Hồng cho biết.