Theo hãng tin Reuters, trong nhiều tháng qua Washington đã tìm cách giảm bớt mức độ nặng nề trong những phát ngôn công kích và thậm chí là xúc phạm của ông Duterte.
Tuy nhiên cho tới hôm qua (20-10), nhà lãnh đạo thường xuyên gây sốc của Philippines đã đẩy vấn đề này lên mức mà phía Mỹ không thể phớt lờ được nữa khi ông tuyên bố sẽ "ly khai" khỏi đồng minh lâu năm là Mỹ để xích lại gần hơn nữa với Bắc Kinh, và thậm chí là với Matxcơva, hai đối thủ chiến lược chính của Mỹ.
Những lời lẽ mạnh miệng mới nhất của ông Duterte trong bối cảnh chỉ còn chưa đầy ba tuần nữa là tới cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đã khiến dư luận thêm ngờ vực về mối quan hệ đồng minh thân thiết suốt 7 thập niên qua giữa Mỹ và Philippines.
Nó cũng đe dọa thêm cho sự suôn sẻ của chính sách xoay trục sang châu Á của tổng thống Barack Obama vốn đã và đang tỏ ra lúng túng.
Tiềm ẩn nhiều rủi ro trong tình huống này là Thỏa thuận tăng cường hợp tác quốc phòng giữa Mỹ và Philippines (EDCA), một thỏa thuận đạt được dưới thời người tiền nhiệm của ông Duterte.
Theo thỏa thuận đó, Mỹ được quyền điều động luân phiên tàu chiến, máy bay và quân nhân tại 5 căn cứ quân sự của Philippines - một sự dàn xếp được đánh giá là trọng yếu để có thể nối dài phạm vi hoạt động của quân đội Mỹ ngay tại khu vực cửa ngõ Trung Quốc.
E ngại trước tính cách thất thường của ông Duterte, chính quyền tổng thống Obama cho tới nay vẫn tỏ ra rất thận trọng trong hành xử, theo một số quan chức Mỹ, ngay cả khi lên án về chiến dịch truy quét tội phạm ma túy, họ vẫn tránh để không chọc giận ông Duterte.
Một quan chức Mỹ giấu tên cho biết, từng có một cuộc thảo luận nội bộ sôi nổi trong những tháng gần đây bàn về việc nên dừng ở mức nào trong cách chỉ trích, lên án đối với chính phủ của ông Duterte về các vấn đề nhân quyền, và cách ứng xử đã áp dụng trên thực tế không được mạnh mẽ như một số người mong muốn.
Phía Washington cũng có ngờ vực cho rằng ông Duterte có thể lại đảo ngược tình thế trở lại với Mỹ nếu ông ấy cảm thấy như vậy phù hợp với lợi ích của mình hơn.
Một quan chức Mỹ giấu tên trong khi đó nhận định: "Không có gì nghi ngờ trong việc ông Duterte đang chơi trò cũ mèm là thúc đẩy chúng ta đối đầu với Trung Quốc" và trục lợi.
Người phát ngôn Bộ ngoại giao Mỹ John Kirky ngày 20-10 cho biết Mỹ sẽ yêu cầu ông Duterte giải quyết về tuyên bố "ly khai" của ông này trong chuyến thăm tới Trung Quốc, tuy nhiên vẫn chỉ dừng ở mức chỉ trích vừa phải với những phát ngôn đó của ông Duterte.