Nghệ thuật chiến tranh không chỉ đơn giản là biết cách tấn công hay phòng thủ. Nó cũng bao gồm cả việc biết cách rút lui với tổn thất tối thiểu về nhân lực và trang thiết bị.
Đó là bài học đau đớn mà Ukraine đã rút ra sau khi thoái lui khỏi thành phố Avdiivka vào tháng 2/2024. Cuộc rút quân được cho là vội vàng và thiếu tổ chức khi hệ thống phòng thủ sụp đổ trước làn sóng tấn công mặt đất và hỏa lực không ngừng của Nga. Và đây sẽ là lời cảnh tỉnh cho quân đội Mỹ, lực lượng hoàn toàn có thể rơi vào tình huống tương tự, theo một sĩ quan tình báo của quân đội Mỹ.
Binh sĩ Ukraine làm nhiệm vụ gần Avdiivka tháng 2/2024. Ảnh: New York Times.
Đại úy Ryan Forte viết trong một bài tiểu luận cho Viện Chiến tranh Hiện đại của Học viện West Point đánh giá: “Việc rút lui của quân phòng thủ Ukraine là một ví dụ điển hình cho quân đội Mỹ về những thách thức, yêu cầu và cân nhắc giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc thực hiện thành công một chiến dịch như vậy”.
Avdiivka nằm ở vùng Donetsk phía Đông Nam Ukraine, là nơi có thế mạnh sản xuất than cốc – nhiên liệu làm từ than đá – với dân số trước chiến tranh là 31.000 người. Avdiivka cũng là mục tiêu của Nga kể từ khi bắt đầu “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine vào năm 2022, nhưng kể từ mùa thu năm ngoái, Nga đã dồn nguồn lực lớn để đánh chiếm thị trấn chiến lược này, nhằm củng cố quyền kiểm soát của mình ở Donetsk.
Vào cuối trận chiến ở Avdiivka, Nga được cho là đã điều động 15.000 quân - bao gồm cả lính dù và biệt kích tinh nhuệ - được pháo binh, xe tăng và bom lượn phóng từ trên không có sức tàn phá khủng khiếp hỗ trợ.
Bất chấp sự kháng cự quyết liệt của các đơn vị tinh nhuệ như Lữ đoàn xung kích số 3, hỏa lực vượt trội của Nga và tình trạng thiếu đạn pháo trầm trọng cuối cùng đã khiến các chỉ huy Ukraine phải đứng trước lựa chọn nghiệt ngã: giữ Avdiivka và mạo hiểm bị bao vây và hủy diệt, hoặc rút lui và trao cho Nga một chiến thắng mang tính biểu tượng.
Nhận thức một cách khôn ngoan rằng tốt hơn hết là nên bảo toàn lực lượng để chiến đấu ở các mặt trận khác có cơ hội thắng cao hơn, quân Ukraine đã phải tiến hành một trong những chiến dịch quân sự khó khăn nhất: rút lui dưới hỏa lực dày đặc của kẻ thù.
Mặc dù Ukraine đã rút được phần lớn lực lượng nhưng hoạt động này không diễn ra suôn sẻ. "Rút lui khỏi vị trí 'Zenit' bị bao vây hoàn toàn ở ngoại ô phía Đông Nam Avdiivka là một vấn đề đặc biệt khó khăn đối với lực lượng Ukraine. Một số nhân chứng đã mô tả về một cuộc di chuyển vô tổ chức vào ban đêm dưới sự tấn công của pháo binh Nga, hỏa lực trực tiếp, máy bay không người lái và đạn dược lảng vảng", Forte lưu ý.
Bài học đối với quân đội Mỹ
Đại úy Forte chỉ ra hai bài học mà quân đội Mỹ nên rút ra từ trận chiến Avdiivka. Đầu tiên, việc rút lui phải được lên kế hoạch cẩn thận. Hoạt động rút lui của Ukraine chứng kiến sự phối hợp kém giữa Lữ đoàn cơ giới 110 đang bảo vệ thành phố và Lữ đoàn xung kích số 3 mới đến có nhiệm vụ hỗ trợ cho cuộc rút lui của lữ đoàn 110.
Forte lưu ý: “Các tuyến đường chính và thay thế, tín hiệu nhận dạng và phương thức liên lạc cần được thiết lập để phục vụ và bảo đảm việc rút lui an toàn, trật tự... Ví dụ: nếu một bộ phận trong lực lượng chính của lực lượng rút lui bắt đầu di chuyển trước khi lực lượng an ninh ở vị trí hỗ trợ hiệu quả, thì bộ phận đó có thể bị tấn công phủ đầu và bị tiêu diệt trong giai đoạn dễ bị tổn thương này”.
Việc di chuyển trên chiến trường - bao gồm cả việc rút lui - đã trở nên khó khăn trong cuộc chiến Ukraine vì sự hiện diện thường xuyên của máy bay không người lái giám sát và tấn công. Nhưng vấn đề lớn nhất có lẽ là việc sơ tán người bị thương. Tại Avdiivka, một số binh sĩ Ukraine bị thương đã bị bỏ lại.
Forte cho biết: “Các quy trình sơ tán y tế phải được giải quyết một cách chi tiết, bao gồm các phương tiện, tuyến đường và điểm kết nối được chỉ định. Dựa trên thời gian sẵn có và hành động của kẻ thù, khả năng sơ tán tất cả các trường hợp bị thương có thể không thực hiện được".
Bài học khác rút ra từ trận đánh ở Avdiivka là đảm bảo hỗ trợ đầy đủ cho việc rút lui, đặc biệt là lực lượng yểm trợ đang giám sát việc rút lui của phần còn lại của quân đội.
Forte chia sẻ: “Để hoàn thành nhiệm vụ này, lực lượng an ninh đảm trách có thể đông hơn hoặc ít hơn về quân số, nhưng sẽ cần phải được các chỉ huy cấp cao dành sự ưu tiên và hỗ trợ các hệ thống vũ khí quan trọng, như phòng không, kho nhiên liệu và radar phản pháo; hoặc phải có thiết bị rà phá bom mìn đề phòng trường hợp quân địch rải mìn ngay trên đường rút quân.
Đánh giá về công việc của phía Ukraine ở Avdiivka, Đại úy Forte cho rằng, dù thiếu đạn dược, các chỉ huy Ukraine vẫn có thể cung cấp một số hỏa lực hỗ trợ cho cuộc rút lui. Theo đó, các nhà lãnh đạo quân sự Ukraine đã có thể điều chỉnh mức độ ưu tiên của các hệ thống vũ khí quan trọng để duy trì hiệu ứng hỏa lực gián tiếp, cho phép việc di chuyển cơ động hiệu quả.
Cuối cùng, tuy Avdiivka không phải là chiến thắng của Ukraine nhưng trận chiến có thể đã kết thúc tồi tệ hơn rất nhiều. Ông Forte kết luận: “Việc mất Avdiivka sau khi kiên quyết phòng thủ trong thời gian dài chắc chắn là một viên thuốc đắng khó nuốt, nhưng việc Ukraine rút quân thành công sẽ bảo toàn được nhân lực giàu kinh nghiệm và năng lực quân sự. Đây là bài học ý nghĩa có thể được áp dụng trong tương lai”.
“Việc rút quân về bản chất không có nghĩa là một thất bại. Nhưng việc không đào tạo, lập kế hoạch và cung cấp nguồn lực cho việc rút quân có thể dẫn đến thất bại”, ông Forte nói thêm.