Cuộc xung đột Nga - Ukraine đang cho thấy vai trò của UAV trong giao tranh. Các lực lượng của Kiev sử dụng các máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV) cỡ nhỏ để phá hủy các xe tăng của Nga trên lãnh thổ Ukraine và sử dụng các vũ khí tầm xa để gây tổn thất cho các máy bay chiến đấu trên lãnh thổ Nga.
Các cuộc tấn công UAV trong mùa đông năm ngoái của Kiev đã nhắm vào một số cơ sở lọc dầu và một nhà máy thép lớn nằm sâu trong lãnh thổ của Moscow. Các xuồng không người lái mang chất nổ cũng khiến nhiều tàu chiến Nga hư hại.
Binh lính Ukraine kiểm tra một trong các máy bay không người lái FPV ở Kiev. Ảnh: Reuters
Giữa bối cảnh xung đột bước sang năm thứ ba, Ukraine đang dựa vào UAV như một chiến lược chiến đấu với việc tăng cường sản xuất trong nước và dựa vào các đối tác phương Tây, hiện đang có kế hoạch vận chuyển cho nước này 1 triệu máy bay không người lái trong 12 tháng tới.
Các UAV đang trở thành những công cụ linh hoạt có chi phí tương đối rẻ để ngăn chặn cuộc tiến công của quân đội Nga. Theo nhà quan sát Samuel Bendett thuộc CNA - một tổ chức nghiên cứu về an ninh tại Arlington, Virginia, những người điều khiển máy bay không người lái FPV đã triển khai phương tiện này dọc tiền tuyến để nhắm vào các binh lính của đối phương.
"Các binh lính đơn lẻ không còn an toàn trên chiến trường", nhà quan sát này cho hay. Tuy nhiên, điều đó cũng đúng với các binh lính Ukraine khi phải tránh mối đe dọa từ các máy bay không người lái của Nga.
Thay đổi cán cân chiến trường
Cách đây 2 tuần, Canada thông báo sẽ cung cấp thêm 800 UAV để Ukraine có thể phát hiện các mục tiêu từ xa và tấn công chúng. Tuy nhiên, đó chỉ là con số nhỏ so với số lượng UAV mà Kiev muốn sở hữu.
Một nhóm các nước phương Tây, trong đó có Latvia, Đức, Anh và Hà Lan đặt mục tiêu cung cấp 1 triệu UAV, bao gồm các máy bay không người lái FPV cỡ nhỏ cho Ukraine vào cuối tháng 2 năm sau.
Bộ trưởng Quốc phòng Latvia Andris Spruds cho biết, Ukraine cần những công cụ này để "thay đổi cán cân" xung đột, đặc biệt giữa bối cảnh Kiev đang gặp khó khăn về đạn dược để chiến đấu với Nga.
"Tôi nghĩ đây là một mục tiêu tốt bởi Ukraine đã sử dụng UAV để bù đắp sự thiếu thốn về đạn dược", Alexander Lanoszka, Giáo sư về khoa học chính trị tại Đại học Waterloo ở Ontario đánh giá.
Tuy nhiên, ông Lanoszka cũng chỉ ra thực tế rằng, cho đến nay, các nước châu Âu đã không thể đáp ứng mục tiêu cung cấp số lượng đạn dược cho Ukraine như cam kết.
Trong khi đó, nhà quan sát Bendett cho rằng, con số 1 triệu UAV không phải là không thể tưởng tượng được vì Ukraine đã sản xuất được nhiều loại máy bay không người lái, trong đó có hàng nghìn chiếc có thể được sử dụng để tấn công các mục tiêu ở khoảng cách xa.
Bộ trưởng Chuyển đổi số Ukraine Mykhailo Fedorov gần đây nói với Reuters rằng Kiev đã đặt hàng sản xuất 300.000 máy bay không người lái năm 2023 và 1/3 số lượng này đã được đưa đến tiền tuyến. Ông cho biết, con số trên không bao gồm "sự đóng góp đáng kể" các phương tiện từ các nhóm tình nguyện.
Các tổ chức tư nhân cũng đã giúp huấn luyện nhiều phi công điều khiển UAV của Ukraine trên tiền tuyến. Một trong số đó là Học viện Dronarium Academy, chịu trách nhiệm hỗ trợ binh lính học cách điều khiển UAV, hiểu được những hạn chế và sử dụng chúng trên chiến trường.
"Cuộc xung đột này đã thay đổi hoàn toàn chúng ta", người sáng lập học viện Ruslan Bieliaiev cho hay. Ông Bieliaiev tin rằng hàng nghìn phi công Ukraine đã được huấn luyện về các loại máy bay không người lái trong suốt cuộc xung đột với Nga.
Trước đó, hồi cuối tháng 2, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustan Umerov cho rằng một nửa hỗ trợ quân sự phương Tây cho Ukraine đã không thể đến tay Kiev kịp thời, làm phức tạp nhiệm vụ của các nhà hoạch định quân sự và khiến nhiều binh lính thương vong trong cuộc xung đột với Nga. Ông nhấn mạnh mỗi đợt vận chuyển bị trì hoãn đồng nghĩa với tổn thất của quân đội Ukraine và làm nổi bật sức mạnh quân sự vượt trội của Nga.
Phát biểu tại một diễn đàn ở Kiev ngày 25/2, ông Umerov cho biết các lực lượng của Ukraine đang "làm mọi thứ khả thi và những thứ được coi là bất khả thi để đảm bảo đột phá" trong năm nay. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine cũng cho biết một chiến lược quân sự "mạnh mẽ" sẽ được thực hiện trong những tháng tới song không tiết lộ chi tiết.
Tương lai của Ukraine
Đại tá Kristen Thompson, một thành viên quân sự của lực lượng không quân Mỹ tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho rằng, việc sử dụng linh hoạt máy bay không người lái đã giúp Ukraine đối phó với các lực lượng của Nga.
"Khả năng của Ukraine trong việc tiếp nhận và huy động công nghệ máy bay không người lái thương mại, điều chỉnh máy bay không người lái trên thực địa dựa trên phản hồi thời gian thực và thay đổi chiến thuật để đánh bại các hệ thống chống máy bay không người lái đã được chứng minh là rất quan trọng đối với nỗ lực chiến đấu của nước này”.
Dự kiến máy bay không người lái sẽ tiếp tục là một phần quan trọng của quân đội Ukraine trong thời gian tới. Tháng trước, Tổng thống Volodymyr Zelenskyy đã tuyên bố thành lập một nhánh mới của quân đội, tập trung vào máy bay không người lái.
Mykola Bielieskov, học giả nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine dự đoán, động thái này sẽ giúp quân đội có được bức tranh chính xác hơn về cách thức UAV hoạt động hiệu quả nhất trong giao tranh. Trong một báo cáo vào tháng trước, ông Mykola Bielieskov cho rằng, điều này cũng sẽ khiến việc điều phối huấn luyện của các phi công điều khiển UAV trở nên dễ dàng hơn.
Những nhà quan sát quân sự bên ngoài Ukraine cũng đang theo dõi những gì đang xảy ra trên chiến trường để đưa ra đánh giá về cuộc xung đột này cũng như hiệu quả của máy bay không người lái.
Tháng trước, quân đội Mỹ cho biết họ sẽ ngừng nỗ lực phát triển máy bay trực thăng trinh sát thế hệ tiếp theo - mặc dù cho đến nay họ đã chi 2 tỷ USD cho những nỗ lực này bởi các sự kiện ở Ukraine đã khiến dự án trên trở nên lỗi thời.