Một mâm cơm cúng gia tiên chuẩn.
Năm 2019 này, rằm tháng Giêng rơi vào ngày 19/2 Dương lịch. Theo lịch vạn niên năm nay, ngày 19/2 là ngày Đinh Hợi, tháng Bính Dần, năm Kỷ Hợi.
Ông bà xưa có câu "Cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng" thể hiện ý nghĩa quan trọng của ngày này trong đời sống văn hóa tâm linh của người Việt.
Vì vậy, vào ngày này các gia đình thường chuẩn bị mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng đầy đủ, ý nghĩa dâng lên ông bà tổ tiên để thể hiện lòng thành kính và cầu cho gia trạch bình an khỏe mạnh, gặp nhiều may mắn, tài lộc.
Nghệ nhân văn hóa tâm linh Nguyễn Đức Hiển, Viện Nghiên cứu văn hóa tín ngưỡng Việt Nam cho biết: "Tùy vào điều kiện kinh tế và phong tục tập quán, mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng của mỗi gia đình, vùng miền có thể khác nhau nhưng đều để thể hiện tấm lòng thành kính và biết ơn của con cháu đối với Phật, thánh, ông bà, tổ tiên, cầu mong một năm an lành, may mắn và nhiều tài lộc".
Mâm cúng ngày rằm tháng Giêng cũng phải có đầy đủ các vị trong ẩm thực. Vị mặn của nước chấm, vị cay của ớt, vị chua của dưa hành, vị ngọt của bánh. Khi cúng, mâm cỗ phải đủ đầy, cầu mong yên ấm an lành, nhiều tài lộc để xua đi những đen đủi có thể đến trong năm mới.
Dù là miền Bắc, miền Trung hay miền Nam thì mâm cúng rằm tháng Giêng vẫn cần chuẩn bị những vật phẩm sau:
- Mâm cỗ cúng Phật bao gồm:
+ Hoa quả tươi được bày vào đĩa
+ Chè xôi
+ Các món đậu
+ Canh xào chay
+ Bánh trôi nước
Một mâm cúng chay ngày rằm tháng Giêng.
Cỗ chay tùy loại sẽ có 10 đến 25 món khác nhau. Điểm đặc biệt trên mâm cỗ chay là sự hiện diện của những màu sắc tượng trưng cho ngũ hành.
Màu đỏ tượng trưng cho hành hỏa, xanh của hành mộc, đen của hành thổ, màu trắng của hành thủy, màu vàng hành kim. Ăn cơm chay là một cách hướng tới sự cân bằng, thanh thản trong tâm hồn.
- Mâm cỗ cúng gia tiên bao gồm:
+ 4 bát ninh măng, bát miến, bát mọc.
+ Đĩa thịt lợn hoặc thịt gà, đĩa giò hoặc chả, đĩa nem thính hoặc đĩa xào, đĩa dưa muối, đĩa xôi gấc hoặc bánh chưng và bát nước chấm.
+ Hương, hoa tươi, quả tươi, vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu trắng, thuốc lá...
Bánh chưng thể hiện tấm lòng hiếu thảo, quý trọng lao động và cầu mong cho năm mới vuông vắn, đủ đầy. Xôi gấc cúng tổ tiên đầu năm, cả năm may mắn tốt đẹp vì màu đỏ tượng trưng cho hỉ khí. Gà luộc trong mâm cỗ phải là con gà trống có mào đẹp, thể hiện sự trưởng thành và đại diện cho khởi đầu đầy khí thế.
Theo phong tục ba miền, cúng Rằm đầu năm phải có đôi chân giò để gia đình sung túc ấm no, có đôi có cặp. Người miền Bắc thường dùng chân giò, tuy nhiên một số nơi ở miền Nam, món chân giò được thay thế bằng giò chả. Ngoài các món mặn, mâm cơm cúng còn có món xào và món canh, thường là canh ngũ sắc hoặc canh măng miến tùy theo sở thích của từng người.
Với mâm cúng gia tiên, người miền Nam còn bổ sung thêm món thịt kho tàu và canh khổ qua với hy vọng năm mới nhiều niềm vui, hạn phúc, may mắn.
Các vật phẩm khác như:
- Hương hoa vàng mã
- Đèn nến
- Trầu cau
- Rượu.
Nếu điều kiện kinh tế hạn hẹp, chúng ta chỉ cần pha một ấm trà, vài chén rượu, hoa quả, mấy nén nhang với lòng thành kính.
Những kiêng kỵ tránh gặp phải trong ngày rằm tháng Giêng theo quan niệm dân gian:
- Tránh đánh vỡ, làm hỏng đồ đạc trong nhà.
- Không để thùng gạo trong nhà lộ đáy.
- Kiêng câu cá vào ngày này...
Trên đây là những nội dung chỉ mang tính tham khảo để bạn đọc cùng thảo luận.