Chuyên gia văn hóa Nguyễn Đức Hiển cho biết, rằm tháng Giêng là ngày lễ quan trọng nên theo quan niệm dân gian tùy vào điều kiện kinh tế và phong tục tập quán mà mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng mỗi gia đình , mỗi vùng miền có thể khác nhau.
Tuy vậy, mọi mâm cỗ cũng đều để thể hiện tấm lòng thành kính và biết ơn của con cháu đối với ông bà, tổ tiên, phật thánh và cầu mong một năm an lành, may mắn.
Mâm cỗ cúng gia tiên
Mâm cỗ cũng gia tiên ngày Rằm tháng Giêng.
Với những gia đình không theo đạo Phật, mâm cỗ cúng gia tiên thường là mâm lễ mặn, khá giống mâm cỗ ngày Tết. Mâm cỗ mặn thường có 4 bát, 6 đĩa. Với nhà khá giả có thể có nhiều hơn. 4 bát gồm bát ninh măng, bát bóng, bát miến, bát mọc. 6 đĩa gồm thịt gà hoặc thịt lợn, giò hoặc chả, dưa muối, đĩa xôi hoặc bánh chưng.
Bánh chưng tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở của muôn loài; thịt lợn đã chế biến thuộc về âm, dưa hành rau củ thuộc về dương, âm dương hài hòa tượng trưng cho sự phát triển.
Ngoài ra trong mâm cỗ còn có thể có thêm cơm tẻ là lương thực hàng ngày. Mâm cỗ có nếp có tẻ, có âm dương đầy đủ để sinh sôi nảy nở. Bát nước chấm đặt giữa mâm hình tròn tượng trưng cho trời đất vũ trụ, kết nối cổ kim.
Mâm cơm cúng ngày rằm tháng Giêng cũng phải có đầy đủ các vị trong ẩm thực. Vị mặn của nước chấm, vị cay của ớt, vị chua của đĩa dưa hành, vị ngọt của bánh. Khi cúng, mâm cỗ phải đủ đầy, cầu mong yên ấm an lành, xua đi những đen đủi có thể đến trong năm mới.
Dù cỗ chay hay cỗ mặn, đối với người Việt, ngày Rằm tháng Giêng là một ngày quan trọng. Đây là dịp để tỏ lòng biết ơn ông bà, tổ tiên, cùng ước mong năm mới với nhiều may mắn an nhiên.
Mâm cỗ cúng Phật
Mâm cỗ chay cúng ngày Rằm tháng Giêng.
Nhiều gia đình quan niệm Rằm tháng Giêng là ngày tránh sát sinh, nên ăn chay để cầu mong may mắn, giải hạn cho cả năm. Lễ vật dâng cúng gồm:
+ Hoa quả tươi được bày vào đĩa
+ Chè xôi
+ Các món đậu
+ Canh xào chay
+ Bánh trôi nước
Cỗ chay tùy loại sẽ có 10 đến 25 món khác nhau, trong đó, các món ăn phải có màu sắc phong phú, đẹp mắt tượng trưng cho ngũ hành. Màu đỏ tượng trưng cho hành hỏa, xanh của hành mộc, đen của hành thổ, màu trắng của hành thủy, màu vàng hành kim.
Các vật phẩm khác như:
- Hương hoa vàng mã
- Đèn nến
- Trầu cau
- Rượu.