Điều hòa nhiệt độ làm mát tức thời nhưng lại góp phần làm trái đất ngày càng nóng lên. Ảnh: CNN.
Nghịch lý nóng lên toàn cầu
Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) đã ước tính, nếu không được kiềm chế, khí thải nhà kính liên quan đến điều hòa nhiệt độ có thể gây ra mức tăng nhiệt độ toàn cầu lên tới 0,5 độ C vào cuối thế kỷ này. Ảnh hưởng của chúng đối với sự nóng lên toàn cầu là gấp đôi.
Thứ nhất, nhiều máy điều hòa nhiệt độ ngày nay sử dụng một loại chất làm mát được gọi là hydrofluorocarbons (HFC) - loại khí nhà kính có hại. Thứ hai, máy điều hòa nhiệt độ có xu hướng sử dụng một lượng lớn điện năng, được tạo ra từ việc đốt cháy nhiên liệu hóa thạch.
Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế, điều hòa nhiệt độ và quạt điện chiếm khoảng 10% tổng lượng điện tiêu thụ toàn cầu. Ví dụ ở Singapore, với dân số khoảng 5,4 triệu người – chỉ đóng góp một phần nhỏ lượng HFC. Theo WEF, ngay cả với mức sử dụng bình quân đầu người cao, tổng lượng khí thải của quốc gia này vẫn thấp hơn so với Nhật Bản và Mỹ, nơi có khoảng 90% hộ gia đình sử dụng điều hòa nhiệt độ.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Singapore sẽ không phải chịu hậu quả của một thế giới nóng lên. Là một quốc gia vốn đã nóng và đang nóng lên nhanh chóng, Singapore có ít thời gian hơn so với một số quốc gia khác trước khi bị quá tải về nhiệt độ. Theo dữ liệu của chính phủ công bố vào năm 2019, đất nước này đã nóng lên nhanh gấp đôi so với phần còn lại của thế giới trong 6 thập kỷ qua. Các quan chức cảnh báo, nhiệt độ tối đa hàng ngày cũng có thể đạt mức cao 37 độ C vào năm 2100.
Nhưng nhiệt độ tăng ở Singapore không chỉ là do sự nóng lên toàn cầu. Chúng còn được gây ra bởi hiệu ứng Đảo nhiệt đô thị, trong đó các khu vực đô thị hóa cao có nhiệt độ cao hơn so với các khu vực xung quanh. Hiệu ứng này là do các cấu trúc đô thị như tòa nhà, đường xá và xe cộ giữ lại và thải nhiệt ra môi trường, đặc biệt là vào ban đêm và đặc biệt rõ rệt ở những nơi phát triển cao và tương đối đông đúc như Singapore.
Theo Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ, tình trạng này trở nên tồi tệ hơn do nhiệt thải ra ở các thành phố do xe cộ, nhà máy và máy điều hòa nhiệt độ tạo ra.
Ông Matthias Roth - Giáo sư tại Đại học Quốc gia Singapore - cho rằng, sự gia tăng nhiệt độ gần đây của Singapore phần lớn là kết quả của sự kết hợp giữa sự nóng lên toàn cầu và hiệu ứng Đảo nhiệt đô thị.
Các chuyên gia nhận định, mức độ tăng nhiệt độ là do sự nóng lên toàn cầu gây ra hay do hiệu ứng Đảo nhiệt đô thị gây ra là một điểm tranh luận, nhưng cả hai cách đều dẫn đến kết quả giống nhau: mọi người cảm thấy nóng hơn. Và càng nóng người ta càng sử dụng điều hòa nhiều hơn.
Phá vỡ vòng lặp
Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết, có nhiều cách để phá vỡ vòng lặp doom-loop của điều hòa. Theo Bản sửa đổi Kigali của Liên hợp quốc, nhiều quốc gia đang loại bỏ dần HFC và thay thế chúng bằng các lựa chọn thân thiện với khí hậu hơn, chẳng hạn như hydrofluoroolefin hoặc HFO.
Những động thái tương tự đã có tác dụng trong quá khứ. Bản sửa đổi Kigali là bản cập nhật của Nghị định thư Montreal đã giúp loại bỏ dần Chlorofluorocarbons phá hủy tầng ozone (CFC) vào những năm 1980.
Bà Radhika Khosla - Phó giáo sư tại Trường Doanh nghiệp và Môi trường Smith của Đại học Oxford – cho rằng, tăng không gian xanh, bóng râm, các vùng nước và hệ thống thông gió thông minh là một trong những “chiến lược làm mát thụ động” bền vững hơn.
“Mặc dù có nhiều trường hợp cần điều hòa nhiệt độ, do sự kết hợp của nhiệt độ nóng và độ ẩm cao, nhưng điều quan trọng là luôn cân nhắc các lựa chọn không sử dụng điều hòa trước thay vì biến điều hòa không khí thành giải pháp phù hợp để giảm bớt cái nóng khắc nghiệt” – bà Khosla nói.
Cơ quan Môi trường quốc gia Singapore (NEA) đã cấm cung cấp chất làm lạnh có GWP (tiềm năng nóng lên toàn cầu) cao kể từ tháng 10/2022 và cho biết, cơ quan này khuyến khích các hộ gia đình sử dụng quạt thay vì điều hòa nhiệt độ nếu có thể. Cơ quan chính phủ cũng đã khuyên người dân nên đặt đồng hồ hẹn giờ và nhiệt độ không thấp hơn 25 độ C để giảm tác động của điều hòa tới môi trường.
Cân nhắc đến những lo ngại về môi trường, một trường đại học địa phương đã xây dựng “tòa nhà sử dụng năng lượng thuần bằng không” đầu tiên của đất nước – tự hào với các không gian mở được thông gió tự nhiên và một “hệ thống làm mát hỗn hợp cung cấp 100% không khí trong lành được làm mát trước”.
Đi vào hoạt động từ năm 2019, tòa nhà tại khuôn viên Trường Thiết kế và Môi trường của Đại học Quốc gia Singapore là minh chứng cho thấy tiện nghi nhiệt “không phải đánh đổi bằng môi trường”. Ở đây, quạt trần được sử dụng thay thế cho các thiết bị AC. Cảm biến thông minh đo lường và quản lý các biến số từ nhiệt độ, độ ẩm và carbon dioxide đến các hạt không khí, ánh sáng và âm thanh để “thúc đẩy giảm mức tiêu thụ năng lượng”.
