Trong khi Thổ Nhĩ Kỳ tỏ quyết tâm theo đuổi thương vụ hệ thống phòng không S-400 với Nga tới cùng, một số quan chức trong Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng Mỹ đã đổ lỗi cho Tổng thống Mỹ Donald Trump không đưa ra tối hậu thư cứng rắn đủ sức ngăn Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ thương vụ này, một số nguồn thạo tin nói với kênh ABC News ngày 8-4.
Theo nguồn tin, trong nhiều tháng qua, một số quan chức cấp cao của Mỹ gồm Phó Tổng thống Mike Pence, Ngoại trưởng Mike Pompeo và quyền Bộ trưởng Quốc phòng Patrick Shanahan nhiều lần lên tiếng cảnh báo Thổ Nhĩ Kỳ không chọn mua hệ thống tên lửa của Nga với lý do không tương thích với hệ thống phòng thủ của NATO. Các quan chức trên lo ngại rằng Thổ Nhĩ Kỳ, một đồng minh của NATO, sẽ mua hệ thống của Nga thay vì lá chắn tên lửa Patriot của Mỹ.
Kể từ khi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đích thân xúc tiến đàm phán với phía Nga về thỏa thuận, giới chức Mỹ hy vọng rằng sức ép từ Tổng thống Trump có thể giết chết thỏa thuận.
Tuy nhiên ngày 22-2, trong cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ-Thổ, Tổng thống Erdogan đã gạt đi những đe dọa của Tổng thống Trump, chỉ trích Quốc hội Mỹ “vi phạm hiến pháp” liên quan tới quyền tối cao của Tổng thống Trump khi ban hành hàng loạt lệnh trừng phạt với Ankara chiếu theo "Đạo luật chống lại các đối thủ của Mỹ thông qua lệnh trừng phạt" (CAATSA) liên quan tới thương vụ mua S-400 của Nga.
Ông Trump phản hồi qua điện thoại rằng ông sẽ thảo luận với Quốc hội Mỹ và không nhắc tới vấn đề này thêm với ông Erdogan, theo nguồn tin.
Nhà Trắng hiện chưa bình luận về thông tin đăng trên ABC News.
Hệ thống phòng không Patriot của Mỹ. Ảnh: UPI
Trước thềm diễn ra cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Erdogan, các nguồn tin nói với ABC News rằng các quan chức cả Bộ Ngoại giao Mỹ lẫn Lầu Năm Góc đã chuẩn bị cho cuộc điện đàm này.
Ông Pompeo và ông Shanahan trước đó cũng đã trao đổi với ông Erdogan nhưng không có tiến triển thực sự.
“Đó là lý do vì sao ông Trump có vai trò quan trọng trong chuyện này. Bởi vì ông Erdogan không lắng nghe các quan chức của Mỹ mà ông đã gặp”, một quan chức nắm rõ tình hình cho hay.
Thông tin lẫn lộn
Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu tuần trước bóng gió chính phủ Mỹ đưa ra thông tin lẫn lộn khi ông cho hay trong cuộc điện đàm hôm 22-2, Tổng thống Trump đã hứa với Tổng thống Erdogan rằng ông “sẽ chú ý vấn đề này”.
Các quan chức Mỹ đã cảnh báo Thổ Nhĩ Kỳ rằng họ sẽ hủy bàn giao 100 tiêm kích tàng hình F-35 do Mỹ sản xuất cho Ankara, nhưng theo lời ông Cavusoglu, Thổ Nhĩ Kỳ không lo ngại lắm bởi đã có sự đảm bảo từ Tổng thống Trump.
“Các tuyên bố khác nhau đến từ các cơ quan khác nhau của Mỹ…” – người đứng đầu Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ nói tại sự kiện kỷ niệm 70 năm thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) hôm 3-4.
“Chính ông Trump thừa nhận qua điện thoại rằng Mỹ đã sai lầm vì đã không bán hệ thống Patriot cho Thổ Nhĩ Kỳ và ngài ấy cam kết với Tổng thống Erdogan rằng ông sẽ chú ý tới vấn đề này. Và ông ấy là Tổng thống của nước Mỹ… Ông ấy đã hứa sẽ làm hết mình để giải quyết vấn đề này” – ông Cavusoglu cho hay.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) bắt tay người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ở Phòng Roosevelt tại Nhà Trắng tháng 5-2017. Ảnh: GETTY
Mỹ đã đề nghị bán hệ thống Patriot do Mỹ sản xuất cho Thổ Nhĩ Kỳ, song ông Cavusoglu nói rằng trong 10 năm qua, họ đã không thể mua hệ thống này, theo hãng tin AP.
“Đó là lý do chúng tôi phải mua hệ thống từ Nga. Và chúng tôi đã cố gắng mua từ các đồng minh khác nhưng không được. Vì đó là nhu cầu cấp thiết của Thổ Nhĩ Kỳ, ý tôi là, chúng tôi cần hệ thống phòng không ngay lập tức ở Thổ Nhĩ Kỳ” – ông Cavusoglu nói.
Kể từ cuộc điện đàm với ông Trump, ông Erdogan nói rõ rằng ông đang thúc đẩy thỏa thuận.
Thỏa thuận S-400 trở thành “cơn đau đầu” mới nhất giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ tiếp sau các căng thẳng như Washington ủng hộ lực lượng dân quân người Kurd ở Syria mà Ankara xem là khủng bố, vụ Mỹ từ chối dẫn độ giáo sĩ Fethullah Gulen theo yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoài S-400, Nga-Thổ còn thỏa thuận vũ khí khác
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gặp người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan hôm 8-4 tại thủ đô Moscow (Nga) để hội đàm về quan hệ Nga-Thổ.
Tại buổi khai mạc cuộc họp Hội đồng Hợp tác Nga-Thổ Nhĩ Kỳ ngày 8-4, Tổng thống Putin cho hay Moscow và Ankara có các dự án vũ khí khác bên cạnh thương vụ hệ thống phòng không S-400.
Ông Putin nhấn mạnh rằng việc hoàn tất hợp đồng vũ khí trị giá 2,5 tỉ USD để bàn giao hệ thống S-400 cho Thổ Nhĩ Kỳ là ưu tiên hàng đầu hiện nay khi nói về hợp tác quân sự-kỹ thuật giữa hai nước.
“Có các dự án vũ khí đầy hứa hẹn khác trên bàn nghị sự liên quan tới cung cấp các sản phẩm quốc phòng hiện đại của Nga cho Thổ Nhĩ Kỳ”, chủ nhân Điện Kremlin tiết lộ nhưng không nói chi tiết.