Shi Mei và chồng khấm khá nhờ trồng ngô và kê trong trang trại nhỏ của họ ở tỉnh Sơn Đông, miền đông Trung Quốc. Vào năm 2021, họ đa dạng hoá nguồn thu nhập bằng cách đầu tư vào năng lượng mặt trời, thông qua việc ký hợp đồng lắp khoảng 40 tấm pin trên mái nhà để cung cấp năng lượng cho lưới điện.
Giờ đây, cặp vợ chồng này nhận tiền từ số điện tạo ra trên mái nhà của họ. Số tiền mỗi năm thu về khoảng 10.000 USD (khoảng 254 triệu VNĐ) và họ có thể theo dõi chi tiết qua ứng dụng điện thoại.
Bà Shi nói: “Khi mặt trời ló dạng, bạn sẽ kiếm được tiền”.
Gia đình bà Shi là một trong những người đi đầu trong cuộc bùng nổ năng lượng mặt trời ở Trung Quốc. Từ lâu, Trung Quốc đã thống lĩnh hoạt động sản xuất năng lượng mặt trời trên toàn cầu, nhưng không phải lúc nào cũng lắp đặt nhiều trong nước.
Điều này đang thay đổi khi Trung Quốc tập trung vào tính cấp thiết của việc cắt giảm khí thải nhà kính và phát triển kinh tế xanh. Quốc gia này đặt mục tiêu vào năm 2025, 1/5 năng lượng của họ sẽ đến từ năng lượng tái tạo. Họ đã cung cấp nhiều khoản trợ cấp cho chính quyền địa phương và doanh nghiệp để thúc đẩy xanh hoá.
Hoạt động lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời công nghiệp và lắp đặt trên mái nhà bùng nổ nhiều đến mức có lúc dư thừa điện có thể xử lý. Một số thành phố trên khắp tỉnh Sơn Đông, bao gồm cả làng của bà Shi, bắt đầu tạm dừng lắp đặt trên mái nhà. Các nhà phân tích và các công ty năng lượng mặt trời cho rằng tương lai vẫn tươi sáng nếu Trung Quốc có thể nhanh chóng thích ứng với tình trạng dư cung.
Cường quốc điện mặt trời
Giống như nhiều dự án cơ sở hạ tầng ở Trung Quốc, nước này đang lắp đặt năng lượng mặt trời với tốc độ và quy mô chóng mặt. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc gia, Trung Quốc đã bổ sung thêm 216 GW năng lượng mặt trời vào năm 2023. Theo nghiên cứu từ công ty tư vấn Wood Mackenzie, tổng số của Trung Quốc bằng hơn một nửa tổng số toàn thế giới đã bổ sung vào năm ngoái.
Grace Gao, nhà vận động cấp cao về Khí hậu và Năng lượng tại Greenpeace ở Trung Quốc, cho biết 1 GW năng lượng mặt trời đủ để cung cấp cho khoảng 320.000 hộ gia đình Trung Quốc trong 1 năm.
Tỉnh Sơn Đông đã bổ sung khoảng 14 GW năng lượng mặt trời vào năm 2023 và tỉnh này hiện có khả năng sản xuất nhiều điện hơn mức có thể tiêu thụ vào một vài thời điểm trong ngày. Đây là tỉnh dẫn đầu về năng lực năng lượng tái tạo nhưng cũng là tỉnh đầu tiên gặp khó khăn do tăng trưởng nhanh.
Những mô hình đầu tư vào năng lượng mặt trời
Sau khi Trung Quốc công bố trợ cấp cho cả năng lượng mặt trời trên mái nhà và công nghiệp vào năm 2014, Sơn Đông trở thành ứng cử viên sáng giá hơn so với các tỉnh thưa dân như Thanh Hải hay Nội Mông.
Wang Xingyong, người chuyên lắp đặt và bảo trì các tấm pin mặt trời trên mái nhà cho khách hàng, cho biết hoạt động kinh doanh của anh đã tăng gấp đôi mỗi năm kể từ năm 2016. Ban đầu là 1 dự án cho 1 khách hàng với trị giá 10.000 – 50.000 nhân dân tệ, giờ đây anh Wang kiếm được vài trăm nghìn đến hàng triệu cho mỗi dự án.
Mô hình kinh doanh thứ nhất thu hút dân làng mua thiết bị và nhận tiền từ việc bán điện sản sinh từ tấm pin lắp trên mái nhà. Wang cho biết ý tưởng này ban đầu không được đoái hoài, vì ít người tin rằng họ sẽ thật sự nhận được tiền. Wang cho biết anh dần dần thuyết phục được mọi người, bắt đầu từ gia đình và bạn bè, tự mình bỏ tiền mua thiết bị, sau đó chuyển sang các làng khác.
Khi quảng cáo cho người dân, ít ai nhắc đến mục tiêu lớn lao như giảm lượng khí thải carbon hay mục tiêu của quốc gia. Người dân quan tâm đến túi tiền của chính mình hơn. Bà Shi cho biết khi thấy khoản đầu tư của gia đình bà thành công, nhiều hàng xóm đã đồng ý lắp đặt các tấm pin năng lượng mặt trời.
Bà nói: “So với việc chỉ gửi tiền vào tài khoản tiết kiệm, (khoản đầu tư này) lợi nhuận thu về cao hơn”. Nhờ hợp đồng từ năm 2021, bà vẫn kiếm được tiền mặc dù làng đã ngừng cho phép lắp mới.
Liu Wenping, một nhà đầu tư vào các công ty năng lượng mặt trời, cho biết mô hình thứ hai cho phép các gia đình cho thuê mái nhà để lắp pin năng lượng mặt trời và nhận về khoảng 3.000 nhân dân tệ (414 USD) mỗi tháng. Họ cũng có thể nhận được một máy điều hòa không khí hoặc tủ lạnh miễn phí như một món quà khích lệ.
Giải pháp đang được tiến hành
Các công ty pin, nhà sản xuất xe điện và các công ty tiện ích của Trung Quốc đều đang chạy đua để phát triển các loại pin tiên tiến hơn, giúp lưu trữ điện từ các tấm pin mặt trời. Chính quyền tỉnh Sơn Đông đang thực hiện một chương trình thí điểm ở Đức Châu với pin lithium sắt photphat có thể lưu trữ năng lượng trong thời gian sản xuất cao điểm và cung cấp cho lưới điện của tỉnh khi cần.
Một cách khắc phục khác bao gồm chuyển sang “định giá thị trường giao ngay”. Trung Quốc hiện đang sử dụng giá điện do cơ quan quản lý quy định, được cập nhật sau khi nghiên cứu chuyên sâu. Nếu không linh hoạt về giá, Trung Quốc không thể khuyến khích khách hàng sử dụng điện trong giờ thấp điểm. Năm ngoái, các cơ quan quản lý ở Sơn Đông đã hạ giá để khuyến khích người dân sử dụng điện khi nguồn điện dồi dào mà mức sử dụng thấp.
Bên cạnh đó, Trung Quốc đang có ý định cải thiện lưới điện của mình bằng việc tăng cường tính linh hoạt của lưới điện. Các cơ quan hữu trách cũng muốn có một lưới điện “thông minh” có thể nhanh chóng quyết định thời điểm tốt nhất để phân phối điện năng được tạo ra.
Hiện tại, vẫn chưa có dấu hiệu hoạt động xây dựng năng lượng mặt trời ở Trung Quốc sẽ dừng lại. Anh Wang cho biết: “Tôi tin tương lai sẽ ngày càng tốt đẹp hơn”.
