James Simons thành tỉ phú phần nào là nhờ vận dụng kiến thức toán học trong việc giải mật mã thời Chiến tranh lạnh vào đầu tư. Ông đã dùng một chiến lược khác thường để giúp Quỹ Renaissance Technologies để giảm hàng trăm triệu đô la tiền thuế cho chính mình và nhiều nhà đầu tư khác.
Sở thuế Liên bang Hoa Kỳ (IRS) đang chất vấn những thủ thuật họ cho là đặc biệt nghiêm trọng nói trên. Tuy nhiên, họ tránh nêu tên của quỹ đầu tư bị chất vấn. "Sở muốn truy thu thuế từ các nhà đầu tư trong quỹ Medallion trị giá 10 tỉ USD của Renaissance", một cá nhân giấu danh tính cho biết.
Sự khéo léo của Renaissance
Chiến lược của Renaissance là mua một công cụ có tên "hợp đồng rổ quyền chọn" từ Barclays hoặc các ngân hàng khác để chuyển đổi lợi nhuận ngắn hạn của Medallion thành lợi nhuận dài hạn.
Thuế suất cao nhất với lợi nhuận dài hạn chỉ bằng khoảng một nửa thuế suất cao nhất với lợi nhuận ngắn hạn. Năm 2010, các luật sư tại IRS đã viết một bản ghi nhớ dài 11 trang mô tả thủ thuật này, dù không nhắc tới tên của Medallion và Barclays.
Thủ thuật của Medallion được tiến hành như sau: Barclays mua một danh mục đầu tư cổ phiếu và các công cụ khác mà các nhà quản lý quỹ Renaissance muốn giao dịch, rồi thuê Renaissance quản lý chính danh mục đó và chỉ phải trả một khoản phí quản lý danh nghĩa.
Sau đó Medallion mua một quyền chọn có thời hạn hai năm với giá trị liên quan tới giá trị của danh mục đầu tư.
Medallion có thể nói mình chỉ sở hữu duy nhất một tài sản, đó là quyền chọn trong thời gian hơn một năm. Nhờ thế bất cứ khoản lãi nào cũng được coi là dài hạn khi các nhà đầu tư kê khai thu nhập cá nhân trong tờ khai thuế.
"Thông qua các thủ thuật phái sinh, lợi nhuận biến thành một loại lãi được ưu đãi thuế", trích lời cựu luật sư thuế Steven Rosenthal, nay là nhà nghiên cứu tại Urban Institute, Washington.
Sở thuế quyết truy thu
Khó biết Renaissance còn đang sử dụng chiến lược này hay không và IRS muốn truy thu các nhà đầu tư bao nhiêu thuế.
Một cựu nhân viên Renaissance giấu danh tính cho biết: sau nhiều năm nghỉ việc, công ty bỗng dưng thông báo IRS đã chất vấn các thủ thuật né thuế và nói rằng anh ta có thể phải nộp bổ sung 90.000 USD thuế nếu công ty thua kiện.
Anh này nói Renaissance đảm bảo rằng đó hoàn toàn là một thủ thuật bình thường,hợp pháp và IRS chỉ đang cố sửa quy tắc để hồi tố.
Mặc dù các chuyên gia thuế nói rằng một số chi tiết trong chiến lược của Renaissance khá khác thường, nhưng việc tìm ra cách thức để biến lãi giao dịch của quỹ đầu tư thành lãi đầu tư dài hạn có thuế suất thấp hơn chính là mục tiêu của mọi bất kỳ ai làm nghề hoạch định chiến lược về thuế.
Quốc hội đã cố gắng lấp lỗ hổng vào năm 1999 và ban hành một đạo luật cho phép IRS bỏ qua tác động về thuế của các chứng khoán phái sinh như hợp đồng hoán đổi (swap) và hợp đồng kỳ hạn (forwards) nếu như về bản chất, chúng không khác gì sở hữu trực tiếp tài sản.
Những rổ quyền chọn được mô tả trong ghi chép của IRS năm 2010 ám chỉ những lỗ hổng đã không còn được sử dụng từ năm 1999. Đây là lời của Robert Gordon, chủ tịch của Twenty-First Securities, một tổ chức tư vấn về thuế trong đầu tư.
Theo ông, giải pháp này vô ích, vì hình thức tuy là hợp đồng quyền chọn nhưng cách sử dụng làm cho bản chất của nó trở thành một danh mục đầu tư.
Lỗ hổng không dễ lấp
Chủ tịch Ủy ban tài chính Hạ Viện Dave Camp đã đề xuất sẽ loại bỏ mọi khả năng mà thủ thuật của Renaissance có thể né được thuế. Đề xuất này là một phần trong nỗ lực của ông nhằm cải cách luật thuế, nó ngăn không cho chủ sở hữu các chứng khoán phái sinh như quyền chọn kiếm được lợi nhuận đầu tư dài hạn.
Simons, 75 tuổi, nghỉ hưu từ năm 2010. Ông là một trong những nhà quản lý giỏi nhất tại Renaissance. Hiện ông giữ chức Chủ tịch HĐQT không điều hành. Bloomberg Billionaires Index ước tính tài sản của ông rơi vào khoảng 12 tỉ USD.
Trong phiên điều trần trước quốc hội năm 2008, Simons được hỏi về lỗ hổng thuế “lợi nhuận tích lũy” (carried interest) vốn cho phép nhà quản lý quỹ hưởng thuế suất thấp hơn cho số phí quản lý họ được hưởng.
Vấn đề này đã thu hút sự chú ý trong suốt cuộc bầu cử tổng thống năm ngoái khi ứng cử viên Đảng Cộng hòa, Mitt Romny tiết lộ rằng thuế suất thực tế năm 2010 của ông chỉ là 13,9%. Romney được lợi vì quy định cho phép ông ta tính một phần lương thưởng từ điều hành Bain Capital như lãi dài hạn.
Khi Hạ nghị sỹ Elijah Cummings hỏi Simons liệu ông có ủng hộ việc bãi bỏ lỗ hổng thuế này không. Simons đáp: “Với tôi OK”.
