Lăng mộ cuối thời Tây Hán được khai quật tại khu M1 dãy núi Vọng Ngưu (Wangniuling), quận Hợp Phố (Hepu), tỉnh Quảng Tây. Đây cũng được coi là mộ t khám phá ấn tượng đóng góp cho công trình nghiên cứu văn hóa thời đại nhà Hán cổ đại.
Được biết, khi lăng mộ này được đưa ra ngoài ánh sáng, các nhà khảo cổ đã tìm thấy rất nhiều cổ vật quý giá như những con dấu hổ phách chạm khắc tinh vi, mộ t số lượng lớn các món đồ làm bằng thủy tinh xanh, mã não, pha lê, hạt vàng và các đồ trang trí bằng hạt khác.
Ngôi mộ được phát hiện vào tháng 7 năm 1970 trong quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng tại Nhà máy sản xuất pháo ở huyện Hợp Phố, Quảng Tây, và sau đó được chính thức khai quật vào tháng 10 năm 1971. Dựa trên các di tích văn hóa được khai quật, nó được cho là lăng mộ của các quan chức địa phương trong cuối thời Tây Hán.
Ngôi mộ này có đường kính 40 mét, cao 5 mét. Ngôi mộ gồm có buồng chính, hành lang, buồng tai theo hướng bắc nam và lối đi dốc của mộ .
Tổng chiều dài là 25,8 mét, và chỗ rộng nhất là 14 mét. Có mộ t quan tài sơn mài ở chính giữa phía sau mộ thất chính, đầu quay về phía cửa mộ . Cả quan tài và bộ xương người đều đã mục nát, các chuyên gia đo được, quan tài dài khoảng 2m, rộng 80cm, sơn son thếp đỏ, kiểu táng thẳng đứng.
Người chết có nút tai bằng mã não, nút bịt mũi bằng ngọc và trên cổ đeo mộ t chiếc vòng bằng ngọc. Phía trên đầu của hài cốt còn có mộ t miếng đồng mạ vàng hình tròn, kèm theo hai con dao để bên cạnh, mộ t chiếc gương đồng ở bên phải đầu và mộ t thanh kiếm sắt ở bên phải thắt lưng của hài cốt.
Ngoài ra, xung quanh còn có rất nhiều những hạt châu vàng, những miếng vàng đúc tròn như cái bánh, pha lê, mã não, hạt hổ phách và các phụ kiện khác.
Ngoài các đồ trang trí, mộ t số lượng lớn đồ đồng và sơn mài được chôn cất trong lăng mộ , các chuyên gia cũng tìm thấy những dụng cụ cho xe ngựa trong buồng tai bắc, tổng cộ có 245 món đồ.
Ngoài các đồ trang trí, mộ t số lượng lớn đồ đồng và sơn mài được chôn cất trong lăng mộ , các chuyên gia cũng tìm thấy những dụng cụ cho xe ngựa trong buồng tai bắc, tổng cộ có 245 món đồ.
Trong số đó, đồ đồng chiếm số lượng lớn và nổi bật, ví dụ như đèn cầy hình phượng hoàng, ấm trà, nồi có cán cầm hình đầu rồng, mô hình nhà kho bằng đồng, tứ linh … có hoa văn mặt người, tay cầm đầu rồng, mô hình nhà kho bằng đồng,…
Hình thù phong phú, chế khắc tỉ mẩn, trên thân được chạm khắc nhiều hoa văn đối xứng và tinh xảo.
Hai chiếc xô có nắp làm bằng gốm khắc dòng chữ “Cửu Chân phủ” , cho thấy chủ nhân của ngôi mộ có thể là mộ t quan chức từng phụ trách huyện Cửu Chân.
Đồ bằng vàng được tìm thấy cũng rất nhiều . Trong đó có 2 miếng vàng tròn tạo hình như chiếc bánh, lõm ở mặt trước và lồi ở mặt sau. Mộ t chiếc khắc ký tự "Ruan" (Nguyễn), phía trên chữ Nguyễn còn có mộ t chữ “位” (vị), nặng 247 gram, đường kính 6,5 cm, chiếc còn lại khắc ký tự "大" (đại) và dưới chữ “đại” còn có khắc chữ “太史” (thái sử), nặng 249 gram, đường kính 6,3 cm.
Ngoài ra còn có 12 món đồ bằng vàng, bao gồm 1 chiếc vòng với các hạt châu hình bàn tính (còn gọi là phi điệp chu), đường kính 0,5 cm và có gân ở giữa; 1 chuỗi hạt châu hình hạt ô liu; 9 chuỗi hạt châu hình giọt nước, mỗi hạt có chiều dài 1cm và đường kính 0,4 cm; 1 chuỗi hạt châu hình quả lê có chiều dài 1cm và đường kính 0,5 cm.
Ngoài các cổ vật bằng vàng, đồ pha lê ngọc bích cũng nhiều không kém. Trong đó đáng chú ý có mộ t chuỗi vòng pha lê được kết bởi 27 hạt pha lê. Pha lê trắng bao gồm có 6 chuỗi vòng lục lăng tròn và 7 chuỗi vòng lục lăng hình trụ và 1 chuỗi vòng hạt tròn. Mỗi hạt có chiều dài tối đa 3,9 cm.
Ngoài ra còn có 13 chuỗi hạt pha lê xanh (thực chất là màu xanh lam và màu tím thạch anh), trong đó có 3 chuỗi hạt hình mắt lưới, 4 chuỗi hạt hình lục lăng và 6 chuỗi hạt hình tự do.
Đồ mã não tìm thấy 5 loại hạt, 1 viên ngậm trong miệng dài khoảng 5 cm, 2 viên nhét mũi dài khoảng 2,3 cm, 2 viên nhét tai bằng mã não hoa, mỗi viên dài khoảng 2,5 cm.
Mặt dây mã não hoa gồm 9 hạt mã não. Có 4 hạt mã não đỏ bên trong, dạng hạt, mỗi hạt dài 1,5 cm và đường kính 1,1 cm, 5 hạt mã não hình hạt ô liu, chiều dài lớn nhất là 3,5 cm, chiều dài nhỏ nhất là 1 cm.
Đồ hổ phách cũng được tìm thấy từ trên hài cốt trong quan tài, gồm có 5 phụ kiện nhỏ và mộ t chiếc ấn hình rùa, đế hình chữ nhật, dài 1,5 cm, rộng 1,2, cao 1,5 cm, dấu khắc chữ "Dung mưu".
Ngoài ra các chuyên gia còn tìm thấy 3 chuỗi hạt châu lưu màu xanh lưu ly, đường kính các hạt khoảng 0,5-0,6 cm.