Động Ngườm Ngao, nằm trong lòng một quả núi thuộc bản Gun, xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, là một món quà vô giá mà thiên nhiên ban tặng cho tỉnh Cao Bằng. Nằm cách thác Bản Giốc gần 5km, động Ngườm Ngao được phát hiện năm 1921, đưa vào khai thác du lịch năm 1996 và được công nhận là danh thắng cấp quốc gia năm 1998.
Ngườm Ngao trong tiếng Tày có nghĩa là “Hang hổ”. Tương truyền rằng, xưa kia trong động có rất nhiều hổ dữ sinh sống, người dân đã đặt bẫy bắt hết được hổ và từ đó được sống yên lành. Vì vậy, người dân tộc Tày mới đặt tên động là Ngườm Ngao.
Tuy nhiên cũng có một sự tích khác về cái tên Ngườm Ngao, đó là do một dòng suối ngầm với tích tụ cuội sỏi cao đến hàng mét thoát ra sông Quây Sơn chảy rì rầm ngày đêm, phát ra âm thanh vọng vào vách hang nghe như tiếng hổ gầm, vì thế mà thành tên động.
Phần động được Hội Hang động Hoàng gia Anh khảo sát năm 1995 dài 2.144m với 3 cửa chính: Ngườm Ngao, Ngườm Lồm và Bản Thuôn.
Theo các nhà nghiên cứu khoa học, hang động này là hang động đá vôi chứa nhiều hóa thạch San hô,Huệ biển, được tạo ở vùng biển cổ cách ngày nay khoảng 400 triệu năm..
Vào mùa hè, nhiệt độ trong hang động tạo cho du khách cảm giác mát mẻ, vào mùa đông thì lại rất ấm áp.
Thảm thực vật phong phú trong động Ngườm Ngao.
Bước vào trong động, cảnh quan thiên nhiên với nhiều khối nhũ đá lạ mắt sẽ làm du khách cảm thấy choáng ngợp.
Theo kết quả khảo sát năm 2016 của Viện Địa chất khoáng sản, động Ngườm Ngao dài 2.769,6m, sâu 61,1m, có 2 tầng hang hoạt động (ngang mức suối) và hóa thạch (cao hơn suối khoảng 50m). Động có 5 cửa ở các khoảng độ cao 420-507m trên mực nước biển.
Cảnh sắc nơi đây luôn khiến người tham quan phải bất ngờ
Trong động có nhiều buồng, tầng, bậc thang, hành lang đủ mọi kích cỡ; nhiều nhũ đá, măng đá, cột, rèm, riềm đá... đủ mọi hình dáng, được liên tưởng với những cây san hô, con tàu, thác vàng, thác bạc, đài sen úp ngược, cột đá cô đơn, ruộng bậc thang.
Nổi bật trong số các khối nhũ đá là khối đài sen úp ngược và cột đá cô đơn. Chuyện kể rằng, ngày xưa có một vị phật ngồi trên đài sen tu mãi mà không thành chính quả. Vì quá buồn chán, nản chí nên ngài đã úp ngược đài sen xuống, còn mình thì biến thành cột đá đứng bên cạnh. Về mùa mưa, nước từ những cánh hoa nhỏ nước xuống vừa đẹp mắt vừa vui tai. Tương truyền rằng nếu như hứng được những giọt nước từ bàn tay Phật rớt xuống, rồi xoa lên mặt, người đó sẽ gặp được nhiều điều may mắn.
Càng đi sâu vào trong lòng động, vẻ đẹp càng lung linh, quyến rũ. Nhiều ngóc ngách chỉ một người đi lọt, hay có đoạn nhũ đá từ trần hang đột ngột chắn ngang lối đi, phải cúi gập người mới qua được.
Một đoạn của hang lộ thiên tạo ra cảnh đẹp không thua kém gì hố sụt tại hang Sơn Đoòng của tỉnh Quảng Bình.
Với vẻ đẹp hoang sơ hoàn toàn được tự nhiên tạo nên, không có tác động của con người, động Ngườm Ngao càng trở nên cuốn hút, mang vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ.
Nét độc đáo tạo thành điểm nhấn của danh thắng Ngườm Ngao còn là những thửa ruộng bậc thang do sàn đá vôi bị xâm thực và phong hóa nhiều triệu năm tạo thành. Đôi khi, du khách sẽ bắt gặp những con suối nhỏ trong động, nước chảy róc rách.
Mặc dù tỉnh Cao Bằng mới chỉ đưa vào khai thác gần 1km phục vụ khách du lịch khám phá, tham quan nhưng động Ngườm Ngao vẫn là một địa điểm du lịch không thể bỏ qua khi đến với Cao Bằng.
Từ nơi này, du khách cũng tiện đường ghé qua thăm thác Bản Giốc hùng vỹ, một thắng cảnh tuyệt vời khác của tỉnh
Thời điểm tháng 10 đến tháng 4 năm sau, Cao Bằng bước vào mùa khô. Động Ngườm Ngao lúc này không còn nước nên việc di chuyển, thám hiểm của khách du lịch Cao Bằng diễn ra thuận tiện, dễ dàng hơn rất nhiều.
Ngoài những vẻ đẹp kỳ vĩ đặc sắc, động Ngườm Ngao còn đem đến cho du khách điều thú vị hiếm gặp: Tại nơi có khe hở thông lên trời trên trần động vào đúng 14 giờ chiều ngày 22 tháng 4 hàng năm, sẽ có 3 luồng ánh sáng gặp nhau khiến cho lòng động rực sáng trong vài phút. Hiện tượng này chỉ xảy ra mỗi năm một lần nên du khách cần canh thời gian để có thể quan sát.
