Các nguồn tin an ninh và truyền thông nhà nước Iran cho biết, Thiếu tướng Seyed Razi Mousavi, chỉ huy cấp cao của của lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), đã thiệt mạng trong cuộc không kích vào thủ đô Damascus của Syria ngày 25/12.
Tướng Seyed Razi Mousavi. Ảnh: Amar Ujala.
Theo giới phân tích, đây có thể là vụ ám sát nghiêm trọng nhất trong khu vực kể từ khi Tướng Qasem Soleimani, chỉ huy đơn vị tinh nhuệ Quds của IRGC bị thiệt mạng trong vụ tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ tại Baghdad vào tháng 1/2020.
Vai trò quan trọng của ông Reza Mousavi
Truyền thông Iran cho biết, ông Sayyed Reza Mousavi là “một trong những cố vấn lâu đời nhất của IRGC ở Syria” và có quan hệ thân thiết với ông Soleimani - chỉ huy đơn vị tinh nhuệ Quds – chuyên về hoạt động tình báo và chiến tranh đặc biệt. Nhiệm vụ chính của Quds là loại bỏ bất kỳ hoạt động chống chính phủ nào, tìm kiếm đồng minh của Iran tại hải ngoại, tuyên truyền để xuất khẩu cách mạng, nhất là trong cộng đồng Hồi giáo Shia.
Tiến sĩ Mohammed Al-Sulami – Chủ tịch Viện nghiên cứu Quốc tế về Iran (Rasanah) ở Riyadh thuộc Saudi Arabia cho biết: “Ông Mousavi được ví như Qassem Soleimani thứ hai. Ông ấy có mối quan hệ tốt với nhiều nhân vật tại Syria, các lực lượng dân quân và người đứng đầu các nhóm vũ trang”.
“Tướng Mousavi là người hiểu biết sâu rộng về tình hình tại Syria nói riêng và tình hình Trung Đông nói chung. Việc mất đi một vị tướng tài như vậy là tổn thất rất lớn đối Iran và là thành công đối với những nước đang cố gắng giảm thiểu sự hiện diện của lực lượng dân quân ở Syria”, ông Mohammed Al-Sulami lưu ý.
Đại sứ Iran tại Syria cho biết, ông Mousavi đang làm việc tại đại sứ quán Iran với tư cách chính thức là một nhà ngoại giao. Theo truyền thông Iran, ông Mousavi đã sinh sống ở Syria trong suốt 30 năm qua.
Phía Iran thông báo, Tướng Mousavi đã thiệt mạng trong cuộc tấn công bằng tên lửa của Israel vào Sayyida Zeinab, một thị trấn ở phía Nam Damascus. Tuy nhiên, Israel bác bỏ cáo buộc liên quan đến vụ tấn công này cũng như các vụ tấn công khác nhằm vào những mục tiêu liên quan đến Iran tại Syria.
Nằm trong tầm ngắm của Israel?
Theo nhà phân tích Al-Sulami, việc một quốc gia hoặc một cơ quan tình báo nắm được thông tin về các quan chức cấp cao nước ngoài không phải là điều bất ngờ. “Tôi nghĩ các cơ quan tình báo ở các nước như Anh, Mỹ và đặc biệt là Israel biết rất rõ tầm quan trọng của những nhân vật như vậy ở Syria, mặc dù những cá nhân này cố gắng giữ bí mật về tung tích”.
“Hầu hết các cơ quan tình báo trên thế giới đều có nguồn tin riêng. Mousavi đã hoạt động tại Syria ít nhất 30 năm vì thế hành tung của ông có thể bị tiết lộ. Nhân vật này đã hoạt động tích cực ở đó với sự phối hợp của IRGC và các lực lượng dân quân như Fatemiyoun và Zainebiyoun, từ các quốc gia như Afghanistan, Iraq và Pakistan, cũng như các nhóm vũ trang đến từ nhiều quốc gia khác”.
Ông Al-Sulami cho rằng, Tướng Mousavi có thể đã trở thành mục tiêu tiềm năng của Israel kể từ khi ông bắt đầu tổ chức chuyển giao vũ khí và tài trợ cho các lực lượng dân quân ủy nhiệm ở Syria và lực lượng Hezbollah ở Lebanon. Hezbollah được cho là đã tích lũy một kho dự trữ vũ khí và tên lửa lớn trong nhiều năm qua kể từ sau cuộc chiến quy mô lớn với Israel vào năm 2006.
Phát biểu với Arab News, nhà phân tích độc lập về Trung Đông Kyle Orton suy đoán rằng, “Israel có thể đã theo dõi hoạt động của IRGC trong suốt thời gian dài, thậm chí xâm nhập vào bộ máy này”. Dù Israel tập trung ngăn chặn kế hoạch hành động của IRGC trong khu vực và trên thế giới, thì lực lượng này vẫn tiếp tục đạt được những bước tiến chiến lược, đạt được nhiều mục tiêu của họ ở khắp phía Bắc Trung Đông.
Sự thay đổi chiến lược của Israel?
Israel đã tiến hành hàng nghìn cuộc không kích gián đoạn nhằm vào các mục tiêu trên khắp Syria kể từ năm 2013. Một trong những mục tiêu của chiến dịch không kích này là ngăn chặn Iran và lực lượng dân quân chuyển giao các hệ thống phòng không cũng như tên lửa đất đối không tinh vi cho Hezbollah qua Syria, mà Tướng Mousavi được cho là đóng vai trò mắt xích.
“Nếu Israel thực sự đứng sau vụ ám sát ông Reza Mousavi thì điều đó có thể báo hiệu sự thay đổi về chiến lược của nước này - vốn trước đây chủ yếu nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng của IRGC và tránh các mục tiêu nhân sự”, ông Kyle Orton lưu ý.
Việc nhắm vào cơ sở hạ tầng đã khiến Israel phải tiến hành các cuộc tấn công lặp đi lặp lại vào cùng một mục tiêu do khả năng xây dựng của IRGC rất nhanh chóng. Trong khi đó, IRGC tiếp tục “công việc quan trọng” là “tăng cường ảnh hưởng của Iran” trong khu vực thông qua việc mở rộng mạng lưới nhân sự, kết hợp giữa “huấn luyện và truyền bá tư tưởng”.
Khả năng leo thang xung đột giữa Israel và Iran
Nhà phân tích Al-Sulami của Rasanah cho rằng, tương tự như cái chết của ông Soleimani, cái chết của Tướng Mousavi sẽ dẫn đến sự chia rẽ lớn hơn của các nhóm được Iran hậu thuẫn ở Syria trong tương lai gần, song khó có khả năng dẫn tới xung đột trực tiếp giữa Iran và Israel.
“Tôi cho rằng cả Iran và Israel đều đang theo đuổi cùng một chiến lược là đối đầu gián tiếp. Israel đang tấn công các mục tiêu Iran ở Syria và nhiều nơi khác nhưng họ tránh tiến hành các hoạt động quân sự trực tiếp bên trong Iran để tránh bất kỳ cuộc xung đột trực tiếp nào. Iran cũng vậy. Họ cố gắng tấn công các mục tiêu Israel ở các quốc gia khác. Chiến lược đối đầu này sẽ tiếp tục trong nhiều năm tới.”
Trả lời câu hỏi liệu việc ông Mousavi thiệt mạng có làm suy giảm tầm ảnh hưởng của Iran tại Syria hay không, nhà phân tích Orton nhận định: “Iran đã thiết lập tầm ảnh hưởng lớn tại Syria trong hơn một thập kỷ, nên vai trò của nước này rất khó bị lung lay. Nhưng nếu Israel thực sự chuyển sang chính sách nhắm mục tiêu vào các chỉ huy cấp cao của IRGC ở Syria thì điều này có thể gây bất ổn cho kế hoạch hành động của Iran ở đó. Điều này có thể dẫn tới việc IRGC quyết định đáp trả bằng việc phóng tên lửa từ Yemen hoặc Lebanon vào lãnh thổ Israel”.