Bia Quốc học (hay bia tưởng niệm các chiến sỹ trận vong) nằm tọa lạc bên bờ sông Hương, trước cổng Trường chuyên Quốc học Huế.
Bia được xây dựng và đưa vào khánh thành từ năm 1920 dưới thời vua Khải Định để tưởng niệm binh sĩ người Việt và người Pháp tử trận trong chiến tranh thế giới thứ nhất.
Gần 100 năm sau, công trình đã bị xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng. Tháng 11/2016, UBND TP Huế quyết định trùng tu bia Quốc học và giao cho trung tâm Công viên cây xanh Huế làm chủ đầu tư.
Theo đó, phần nền móng ở khu vực đài sẽ được tháo dỡ gạch bị nứt gãy, lớp gạch lát bị hư hỏng, lớp vữa láng bậc cấp, đào đất nền móng bị sụt lún.
Ngoài ra, sẽ gia cường móng, xây bù gạch chỉ, bơm vữa vào các khe nứt và phần tiếp giáp móng gạch với bê tông.
Bia Quốc học trước khi được trùng tu mang đậm nét cổ kính. Ảnh tư liệu
Riêng bia sẽ được bóc lớp vữa, tháo dỡ ngói lợp bị hư hỏng, tháo gạch men trang trí, đục phần gạch mủn mục, nứt gãy; tô trát lớp vữa bị bong tróc bằng vữa tam hợp; lợp lại ngói ống men trong đó có tận dụng ngói cũ 30%; tu bổ các họa tiết trang trí, bổ sung hoa văn trang trí bị hư hỏng.
Phần lan can, trụ biểu, bến thuyền, trụ lan can cổng vào cũng được bóc lớp vữa bong rộp, đục phần gạch bị mủn mục, nứt gãy để xây tu bổ và gia cường, gắn lại ngói dương men, trang trí họa tiết, sành sứ…
Ngoài ra, dự án còn làm lại hệ thống đèn chiếu sáng nghệ thuật ở mái, tường bia, trụ biểu với 67 bóng. Toàn bộ công trình được đầu tư với kinh phí khoảng 700 triệu đồng, dự kiến hoàn thành trong tháng 1/2017.
Tuy nhiên, những ngày qua, nhiều người dân Cố đô xôn xao, bàn tán vì công trình này được phủ lên một màu sơn vàng chói, lạ mắt, không còn nét cổ kính như trước. Những hoa văn trang trí vốn được làm rất tinh tế trên bia đã bị cạo.
Trùng tu dựa trên nguyên bản?
Ông Lê Văn Quảng - Phó giám đốc Phân viện Khoa học & Công nghệ miền Trung, đơn vị phụ trách tư vấn thiết kế cho biết, việc trùng tu dựa trên nguyên bản của các chi tiết trong công trình.
Theo ông, màu sơn và các vật liệu xây dựng khác được dùng bằng nguyên vật liệu truyền thống.
“Màu mới vì là mới làm. Mới phục hồi thì không có cách gì làm cho nó cũ được, một thời gian sau sẽ trầm lại màu và không mới nữa”, ông Quảng cho biết.
TS Trần Đình Hằng, Phân viện trưởng Phân viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam tại Huế lại nhận định, màu hiện tại của bia Quốc học giống như "màu cải lương, tuồng chèo", nhìn rất chói mắt.
Theo ông Hằng, bất kể trước đây bia Quốc học màu gì thì cũng không thể là màu vàng khè như hiện tại.
Ông cũng nhận định: Vấn đề nghiêm trọng ở đây chưa phải là màu sắc lòe loẹt mà là việc người ta đã cạo sạch những hoa văn trang trí trên công trình.
Giá trị lớn nhất của công trình là hoa văn trang trí có tính biểu tượng chung cho văn hóa truyền thống Việt, cụ thể là Huế, mà họa sĩ đã lấy tinh thần từ bình phong Huế, kiến trúc Huế để đưa vào.
"Bây giờ họ muốn làm cho khỏe, họ cạo hết, nạo hết, làm phẳng hết. Họ cạo đi mới là điều nguy hiểm. Hoa văn trang trí tinh tế như vậy mà bị cạo sạch"- ông Hằng nêu ý kiến.
Theo ông, các cơ quan liên quan đã dựa vào lý do công trình này chưa được công nhận di tích để làm việc tùy tiện.
"Đầu tư tiền tỷ để làm việc đó là vô bổ. Chỉ cần dùng tiền đó xử lý, gia cố móng cho chắc để không sập là được rồi" - ông Hằng cho hay.